میخواهیم در این مطلب به جاهای دیدنی گرمسار در پاییز اشاره كنیم .گرمسار غربی‌ترین شهرستان استان سمنان در جوار كویر است. در گرمسار مردمانی با زبان‌های متفاوت در كنار هم زندگی می‌كنند، برخی فارسی زبان و برخی تات زبان هستند؛ همچنین گرمسار را جزیره اقوام نیز می‌نامند، چراكه ۵ قوم مختلف ترك‌ها، لرها، كردها، عرب‌ها و گیلك‌ها در كنار یكدیگر زندگی می‌كند. نام پیشین گرمسار در زمان اشكانیان خواران بوده است، چراكه این منطقه نسبت به مناطق اطرافش در زمینی پست‌تر قرار گرفته است. این درحالی است كه امروزه گرمسار یكی از مناطق آباد استان سمنان محسوب می‌شود.
رودخانه حبله‌رود كه از رشته كوه‌های البرز مركزی سرچشمه می‌گیرد و تنها رودخانه دایمی ایران از مركز ایران تا به شرق است، مناطق اطراف گرمسار را سیراب می‌كند. این منطقه جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی جذابی برای مسافران دارد. از قلعه‌ای با بیش از ۳۵۰۰ سال تا معادن نمك، همگی از دیدنی‌های گرمسار محسوب می‌شوند. از صنایع دستی گرمسار نیز می‌توان به انواع گلیم با طرح‌های سنتی اشاره كرد. این نوع گلیم در میان گردشگران خارجی نیز طرفداران بسیاری دارد.
مجموعه سیاهكوه
كاروانسرای قصر بهرام
مجموعه سیاهكوه در ارتفاعات سیاهكوه در دامنه شمالی آن واقع شده است كه محلی‌ها به آن قصر می‌گویند. این مجموعه از قصرهای شاه عباس، عین‌الرشید و حرمسرا تشكیل شده است.
كاروانسرای قصر بهرام از مهم‌ترین بناهای سیاهكوه است كه در جنوب گرمسار واقع شده است. بنای بیرونی این قصر چهار گوش و دارای چند برج با دو دروازه شمالی و جنوبی است. اطراف این قصر شش برج بنا شده و سر در آن سنگ بزرگ یكپارچه است. درون بنا محوطه بزرگی است كه گرداگرد آن ۲۰ اتاق كوچك و یك در بدون روزن با پوشش گچی قرار گرفته است. زمان احداث این كاروانسرا دقیقا مشخص نیست. این بنا در دوران صفویه بازسازی شده است و به همین دلیل به شاه عباسی نیز شهرت دارد.
قصر عین‌الرشید در قسمت میانی فاصله دریاچه نمك و كویر بزرگ قرار دارد. خرابه‌های قصر و باغ امروز پوشیده از خارهای بیابانی است. بنای عین‌الرشید از خارج ۸۶ متر طول و حداكثر ۴۷ متر عرض دارد. در دو طرف ایوان ورودی دو تالار وجود دارد كه هریك پنج در به حیاط قصر دارند.
حرمسرا در یك كیلومتری جنوب شرقی قصر شاه عباسی یا قصر بهرام قرار دارد. این بنا در هنگام مسافرت خاندان سلطنتی، حرمسرا و در سایر مواقع محل سكونت شكارچیان سلطنتی بود. آب آشامیدنی این بنا از چشمه‌های واقع در دامنه سیاهكوه تامین می‌شد. به نظر می‌رسد این بنا براثر زلزله ویران شده است.
جاده سنگفرش
جاده سنگفرش، جاده‌ای دست ساخته است كه در میان پارك ملی كویر در جنوب گرمسار و حد فاصل كویر مركزی ایران و دریاچه نمك قرار دارد. طول آن ۳۵ و عرض آن ۵ كیلومتر است و در مسیر اصفهان به ساری در عهد صفویان ساخته شده است. برای جلوگیری از گزند سیلاب‌ها و زمین‌های گل‌آلود و چسبناك در فصول بارش و عبور سالم كاروان‌ها از میان كویر این جاده احداث شده است. روی این جاده بقایای دو پل سنگی هنوز مشاهده می‌شود. براساس مطالعات تاریخی، این سنگ‌ها به وسیله شتر از كوه‌های سیاهكوه به محل آورده شده است
كارخانه پنبه
كارخانه پنبه در دو طبقه و پلانی مستطیل شكل از خشت و گل ساخته شده است كه برخی آن را با كاروانسرا به دلیل معماری ویژه‌اش اشتباه می‌گیرند. این كارخانه د ضلع غربی میدان معلم قرار دارد.
معادن نمك
۲۷ معدن نمك و تونل نمكی در جاده‌های فرعی گرمسار قرار دارد كه درجه خلوص نمك بسیاری از این معادن بالای ۹۸ درصد است. معدن نمك كوهدشت كهن و معدن نمك سالار از زیباترین معادن نمك این منطقه است. قندیل‌های زیبای نمكی در این معادن هرساله گردشگران بسیاری را جذب می‌كند. استان سمنان از دیر باز به‌عنوان یكی از مناطق تامین‌كننده نمك كشور شناخته شده است.
بنه كوه
بنه كوه در شمال گرمسار به دلیل قرار داشتن بر سر راه باستانی گرمسار به مازندران، از نظر تاریخی و نظامی دارای اهمیت ویژه‌ای بوده است. قلعه باستانی استوناوند، ریگ تپه و قلعه گبری از جاذبه‌های این منطقه است. انواع پرندگان و ماهی‌ها در این منطقه و در رودخانه حبله رود زندگی می‌كنند.
قلعه استاناوند ناروهه
قلعه استاناوند ناروهه با قدمت بیش از ۳ هزار سال مربوط به عهد اسماعیلیان در روستای ناروهه واقع شده است. این قلعه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. برج‌های دیده‌بانی این دژ بر تمامی طول دره و كناره‌های جنوبی رودخانه تا اراضی هموار حاشیه شمالی كویر ناظر است؛ توانایی سازندگان در ساخت این دژ چنان بوده است كه مسیر صعب‌العبور آن را با معماری و كاستن و افزودن بر جسم كوه صد چندان كرده است.
خانه تاریخی باقری‌ها
خانه تاریخی باقری‌ها یا موزه اقوام از یادگاری‌های برجای مانده از عهد قاجار است. این خانه تاریخی در دوطبقه و از خشت خام ساخته شده است. استفاده از آجر های خطایی با بند كشی گچ و خاك منجر به زیبایی بیشتر خانه شده است. هر دو طبقه شبیه به یكدیگر ساخته شده‌اند و طبقه اول پس از ورود به سالن اصلی متشكل از دو اتاق در طرفین سالن است و بعد از گذر از سالن اول برای دسترسی به طبقه دوم بایستی از دو راهرو منتهی به پله عبور كرد. در سال ۱۳۸۹ از این خانه تاریخی در جهت موزه اقوام بهره‌برداری شد كه پوشش و زندگی روزمره اقوام مختلف ساكن در شهر گرمسار را معرفی می‌كند.
امامزاده شمس‌الدین و اسماعیل (ع)
امامزاده شمس‌الدین و اسماعیل (ع) در حوالی سه كیلومتری شمال غربی گرمسار قرار دارد. این بنا از خشت و گل در دوران قاجار احداث شده است و مردمان گرمسار اعتقاد بسیاری به این دو امامزاده دارند. دو آرامگاه در كنار هم قرار دارند و به‌وسیله یك دیوار از هم جدا شده‌اند. هر دو آرامگاه یك گنبد دارد كه سطح داخلی آن‌ها گچ‌كاری شده است. كل بنا بر پایه مربع مستطیل ساخته شده است كه در قسمت شرقی آن رواق و ایوانی وجود دارد كه ورودی به بقاع امامزادگان را ممكن می‌سازد. تكنیك ساخت دو گنبد نیز مانند پلاس مربع مستطیل بوده است.
آب‌انبار مسیر امامزاده اسماعیل و شمس‌الدین
آب‌انبار مسیر امامزاده اسماعیل و شمس‌الدین به آب حوض شهرت دارد و قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد و از آجر ملات ساخته شده است. این آب‌انبار دارای مخزن و بادگیر، پاشیر، پلكان و سردر است. سقف پلكان پاشیر با آجرهایی به فرم حصیری و به‌صورت ضربی ساخته شده است. برخلاف اكثر آب‌انبارهای منطقه، پلان آن بر پایه مربع مستطیل است و مخزن آن فرم ۴ گوشی دارد كه یك ستون در وسط آن تعبیه شده و روی ستون بادگیر قرار دارد. تویزه‌هایی از ۴ طرف به شكل علامت جمع بر پایه ستون نشسته‌اند و ۴ گنبد روی آن‌ها قرار گرفته است و پوشش مخزن را كامل می‌كند.
آب‌انبار بزرگ
آب‌انبار بزرگ در مركز گرمسار در جنوب میدان امام خمینی (ره) و در ضلع شمالی مسجد جامع گرمسار قرار دارد. این آب‌انبار با ۴۰ پله و مخزن استوانه‌ای شكل در دوران قاجار ساخته شده است. عمق این آب‌انبار ۱۴ متر است و از دیدنی‌های تاریخی و محبوب گرمسار محسوب می‌شود.
آب‌انبار ناسار
آب‌انبار ناسار یا همان ۹ حصار در جنوب قلعه ناسار واقع شده است. براساس نوشته بالای سردر این آب‌انبار، سازنده آن مرحوم سیف‌الله معماریان سمنانی است. منبع اصلی این آب‌انبار از نظر فیزیكی با سایر آب انبارها در سطح استان متفاوت و در نوع خود بی‌نظیر است.
روستای رامه
روستای رامه با مناطق طبیعی چشم‌نواز به ویژه ارتفاعات آن و حیات وحش متنوع و غنی، از جلوه‌های طبیعی این منطقه است. طبیعت این منطقه واقع در بخشی از منطقه شكار ممنوع خنار است.
روستای قالیباف
روستای قالیباف از نظر اقلیمی از مناطق سرد و معتدل است. پوشش گیاهی منطقه متنوع و از نظر حیات وحش نیز در مجاورت منطقه شكار ممنوع خنار با پوشش جانوری مناسب قرار دارد و از حیوانات شكاری مختلف غنی است. سایر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی این منطقه نیز شامل آبشار، جنگل طبیعی بكر و بناهای تاریخی و امامزاده‌هایی كه در ارتفاع كوه قرار دارند، می‌شود.
دشت گرمسار
دشت گرمسار یكی از مناطق كویری و صحرایی گرمسار سمنان است كه طول شرق به غرب آن ۴۸ كیلومتر و شمال به جنوب آن ۲۷ كیلومتر است و دارای ۴ ایل بزرگ به نام‌های زندی، الیكایی، اصانلو و ایل پازوكی است.
كوه اژدها
كوه اژدها یكی از كوه‌های جالب با چین‌خوردگی‌های عجیب زمین‌شناسی است كه بر اثر فعل و انفعالات زمین‌شناسی در طی سالیان دراز بوجود آمده است. این كوه نوارهای قرمز، قهوه‌ای و سفید رنگ به شكلی موج وار و درهم تنیده‌اند كه یك ساختار خاص را پدید آورده‌اند. این چین‌ها در تركیب بین سنگ ماسه، شن و سنگ جوش ایجاد شده است. ارتفاع این كوه ۱,۲۶۵ متر است.
كویر ریگ جن
كویر ریگ جن منطقه‌ای ناشناخته كه از آن به‌عنوان مثلث برمودای ایران هم یاد می‌شود. این كویر مخوف به دلایلی همچون وسعت زیاد و و عدم وجود چشمه یا چاه آب هیچگاه مورد علاقه‌ی كاروان‌ها نبوده و همین مورد آن را ترسناك می‌كند، چرا كه ناشناخته‌های زیاد در آن وجود دارد. تلماسه‌های فراوان، باتلاق‌های نمكی، شنزارهای روان، پوشش گیاهی بسیار اندك (تنها در مناطق ریگزار) و نبود حیات آنچنانی از جمله ویژگی‌های این ناحیه از ایران عزیز به‌شمار می‌رود
امامزاده سلطان شاه نظر
امامزاده سلطان شاه نظر یكی دیگر از بناهای تاریخی ساخته شده در دوره قاجار است. كه یك ساختمان بی‌نظیر از نظر معماری دارد. معماری این امامزاده به این شكل كه دارای طاق‌های جناقی و گنبدی رگ‌مانند تقریبا مخروطی است.
امامزاده علی اكبر
امامزاده علی اكبر گرمسار یكی از آثار ملی ایران است كه در سال ۱۳۷۷ به ثبت رسیده است. این بنای تاریخی به دوره ایلخانی و قاجار برمی‌گردد. معماری این بنا گنبدی با ۲ پوشش به سبك معماری سنتی و به شكل شش ضلعی قسمت تحتانی و فوقانی استوانه‌ای است.
