این قلعه در۱ كیلومتری غرب شهر آشتیان واقع شده است .این خانه اعیان‌نشین كه به عمارت مستوفی‌الممالك مشهور است، در محله درخونگاه، روزگاری برای خود اسم و رسمی داشت اما امروزه در میان آپارتمان‌های قد و نیم قواره به لوكیشن سریال و فیلم‌ها تبدیل شده است.
در نیمه دوم قرن سیزدهم، ناصرالدین شاه قاجار مهم‌ترین حامی و بانی ساخت بناهای مختلف در تهران بود، به طوری‌كه در خلال سلطنت طولانی و نسبتاً آرام او، باروی هشت ضلعی جدیدی با ۱۲ دروازه و یك میدان مركزی با شكوه به نام میدان توپ‌خانه برای شهر گسترش یافته تهران ساخته شد.
یكی از بناهای این دوره (ناصری)، خانه مستوفی‌الممالك، واقع در داخل حصار غربی است كه از جهات مختلف جای تأمل دارد. عمارت مستوفی‌الممالك متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود ۱۱۰ سال پیش، با سبك و سیاق خاص معماری آن دوره، كه ویژگی آن استفاده از عناصر و بن‌مایه‌های اروپایی است، ساخته شده‌است.
این بنا خانه یكی از اصیل ترین رجال دوران قاجار و پهلوی، یعنی میرزا حسن خان مستوفی‌الممالك، فرزند میرزا یوسف‌خان مستوفی‌الممالك، است. میرزا حسن خان مستوفی الممالك، فرزند میرزا یوسف مستوفی‌الممالك و شكر خانم، دختر رئیس یكی از قبایل كرد، یكی از اصیل‌ترین شخصیت‌های تاریخ سیاسی معاصر ایران است و مقام و لقب مستوفی الممالك بیش از یك قرن در خاندان او بوده است.
مستوفی در لغت به معنای حساب‌دار و دفتردار خزانه و در عرف حكومتی وزیر دارایی است. او در پنجم رمضان ۱۲۹۱ ق، در تهران متولد شد. از پنج سالگی زیرنظر معلم سرخانه و زیرنظر محمودخان ملك‌الشعرا تحصیل كرد. مستوفی در سن ۶۰ سالگی درگذشت و جنازه وی در آرامگاه پدرش، خانقاه قلندرشاه، در ونك به خاك سپرده شد.
خانه بی‌نظیر مستوفی در دوره ناصری در سال ۱۳۱۱ هجری قمری با اقتباس از سبك معماری فرانسوی و با تزیینات جزیی از معماری ایرانی در بافت قدیمی تهران ساخته شد. طرح و نقشه عمارت بر اساس كارت پستالی كه مستوفی‌الممالك شخصا از پاریس آورده بود، بنا نهاده شد.
باغ و عمارت میرزا حسن خان مستوفی الممالك ۶۰ هزار مترمربع وسعت داشته است و از آنجاست كه محله حسن آباد به نام او نامگذاری شده است اما از آن عمارت اشرافی امروزه تنها عمارتی باقی مانده كه به احتمال زیاد محل رسمی دیدارها و قرارهای كاری او بوده است. عمارت باقی مانده كه در اختیار وزارت فناوری اطلاعات است در محله چال حصار قرار دارد.
عمارت مستوفی الممالك اولین خانه فرنگی ساز در ایران است و به همین دلیل تزئینات آن نیز فرنگی است و از كاشیكاری، ارسی و شیشه های رنگی در آن خبری نیست و به جای آن انواع گچبری فرنگی و همین طور درهای چوبی نقاشی شده را می توان دید.داخل عمارت كاملا دست نخورده باقی مانده و شاید بتوان آن را تنها خانه تاریخی تهران نامید كه هیچ دخل و تصرفی در آن صورت نگرفته است.عمارت یك سرسرا با تزئینات زیبا دارد.
معماری و نمای عمارت
در گذشته بر اساس اسناد، حیاط مشجر و سرسبز بوده كه امروزه غیر از درختانی كه در حال خشك شدن است، اثری از آن دوران باقی نمانده است. در این حیاط در دوران قاجار حوض بسیار بزرگی وجود داشته كه با آب‌نماهای خاصش محوطه باغ را تزیین می‌كرده است. علاوه بر استخر كه جانشین حوض شده، گلخانه‌ای خالی و متروك در گوشه فضای بیرونی عمارت قرار دارد. بنای مستوفی‌الممالك كه در دل حیاط واقع شده است، دارای دو نمای شمالی و جنوبی است كه نمای شمالی خانه دارای چهار ستون مدور در طبقه اول، شش پنجره بزرگ و دری در قسمت وسط و چهار پنجره كوچك مربع شكل جهت نورگیر و زیرزمین و یك در فلزی در وسط عمارت كه راه ورود به زیرزمین حوضخانه بوده است.
نمای جنوبی خانه نیز در قسمت طبقه اول دارای ۱۰ ستون كاملا مدور و نیم‌ستون چسبیده به بدنه بنا در دو گوشه و در قسمت پایی یا نمای زیرزمین ۱۲ ستون سنگی قرار دارد كه هشت‌تای آن به صورت جفت‌جفت (چهار جفت) است. سقف خانه شیروانی، دارای یك خرپشته و دودكش آجری است. در ورودی عمارت چوبی و دارای آستانه كتیبه‌دار است كه با هفت پله مرمرین و دو ستون در بالای آن، شما را وارد سالن مركزی می‌كند. در دو طرف آستانه ورودی، دو اتاق و دو طرف سالن مركزی، دو اتاق دیگر و بالای هر دو آن‌ها نیز دو اتاق وجود دارد. این بنا تالارهای متعددی دارد كه تالار آینه آن با تزیینات و نقش‌های فراوانش مشهور است.
تالار دیگر این عمارت تالار پروانه نام دارد چرا كه سقف كاذب آن تالار به شكل صفحه‌ای شطرنجی تزیین شده و داخل هر مربع از این شطرنج، یك پروانه كاغذی قرار دارد، محل كار، كتابخانه و برگزاری جلسات و كنفرانس در این تالار صورت می‌گرفته است كه بعد از مرگ مستوفی‌الممالك، به محل سكونت فرزندانش تبدیل می‌شود. ملحقات نامناسب به كار رفته در بنا، در این چند سال اخیر، متاسفانه زیبایی و هویت آن را خدشه‌دار كرده، جای خالی مجسمه‌ها در حیاط و داخل بنا نیز كاملا مشهود است. تزیینات این عمارت بی‌نظیر، بیشتر به صورت گچ‌بری‌های فرنگی همچنین نقوش برجسته حیوانات افسانه‌ای با سر انسان و بدن شیر، انسان بالدار، فرشته، گل و گلدان، پرندگان و… است.
مجموعه و باغ مستوفی الممالك در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۱ با شمارهء ثبت ۵۸۰۶ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
