بیرجند از جمله شهرهای شرق كشور است كه دارای اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی ایران می باشد. این اقلیم در تابستان ها بسیار گرم و خشك و در زمستان سوزناك و سرد است. در قدیم برای گذراندن تابستان های گرم و طاقت فرسا از یخدان جهت خنك نگهداشتن آب های آشامیدنی خود استفاده می كردند. یخدان رحیم آباد بیرجند نیز یكی از همان هاست كه از دوره قاجاریه به یادگار مانده است.
یخدان رحیم آباد بیرجند جزو معدود یخدان های تقریبا سالم می باشد كه با وجود گذشت سال های زیاد هنوز استحكام خود را حفظ كرده است. در یخدان رحیم آباد آب در اثر سرمای هوای منطقه در زمستان یخ می زند، چراكه درون محوطه ای به نام چال یا گودال، یخ ها نگهداری می شود و تا اواخر تابستان اهالی منطقه از یخ های آن استفاده می كرده اند.
ساختمان یخدان رحیم آباد در بیرجند از سه قسمت تشكیل می شود، دیوار شری-غربی با چینه (گل رس) كه هر چقدر به راس آن نزدیك می شود جمع تر خواهد شد. همانطور كه می دانید دیوارهای یخدان نقش سایه افكندن روی جوی آب را داشته اند تا آب یخ ببندد. در پایین ترین نقطه دیوار سه راه عبور برای یك شخص از طرفی به طرف دیگر یخدان وجود دارد. دو سمت دیوارهای یخدان را منحنی در نظر گرفته اند تا از تابش نور خورشید در شرق و غرب دیوار تا حدی جلوگیری شود.
در ضلع جنوب یخدان رحیم آباد در استان خراسان جنوبی، یك اتاقك برای فردی ساخته شده كه مسئولیت محافظت از یخدان را بر عهده داشته است. وظیفه این فرد در شب های سرد فصل زمستان این بود كه در مواقع سردی هوا، جوی آب واقع در ضلع شمال دیوار را آب می انداخت، زمانی كه طی چند شب قطر یخ به اندازه كافی می رسید یخ ها را كنده و به داخل یخدان می گذاشت.
در گذشته برای اضافه كردن لایه های یخ روی هم، بین آن ها را مقداری كاه می ریختند تا به هم نچسبند. برای تامین آب مورد نیاز این یخدان، از رشته كوه باقران آب را به واسطه یك جوی از جنس سفال وارد یخدان می كرده اند. یخدان رحیم آباد در مورخه ۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ۹۳۰۰ به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
