عمارت بادگیر یكی از عمارت های تاریخی پایتخت است كه در ضلع جنوبی كاخ موزه گلستان قرار دارد؛ عمارت بادگیر تهران به دستور فتحعلیشاه قاجار در سال ۱۱۹۲ هجری شمسی ساخته شد و مظفرالدین‌شاه قاجار در «عمارت بادگیر» كاخ گلستان تاج‌گذاری كرد. نام عمارت بادگیر برگرفته از بادگیر بلند این ساختمان است.این عمارت به‌طور كامل به دستور ناصر الدین شاه بازسازی شد. پلان تالار اصلی این عمارت به صورت صلیبی بوده و این تالار با ارسی بسیار وسیع و زیبا به همراه تزئینات آیینه كاری و گچ بری آراسته شده‌است. برج‌های بادگیر تنها بادگیرهای تزئین شده با معرق در ایران می‌باشند.در زیر عمارت بادگیر یك اتاق تابستانی بزرگ قرار داشته كه با جریان باد چهار برج بادگیر و با كمك حوضخانهٔ میانی كه آب قنات شاهی در آن جاری بود، خنك می‌شد. در حال حاضر جریان آب به علت احداث مترو قطع گردیده‌است و از بادگیرها به صورت قبلی استفاده نمی‌شود.
تالار شاه‌نشین عمارت بادگیر- بخش اصلی عمارت- با ۹ ارسی تزئین شده است.۲ ستون گچی مار پیچ نقاشی شده به سبك دوره زندیه، كفپوش معرق هفت رنگ با طرح بته جقه و زرد رنگ و دیوارها و سقف آینه كاری و نقاشی شده، شامل تزئینات دیگر این تالار هستند.برج‌های بادگیر این عمارت در جایگاه تنها بادگیرهای تزئین شده با كاشی معرق در ایران قرار دارند. در زیر عمارت بادگیر یك اتاق تابستانی برزگ قرار داشت كه با جریان باد در چهار برج بادگیر و با كمك حوضخانه میانی كه آب قنات شاهی در آن جاری بود، خنك می‌شد.پادشاهان قاجار معمولا اگر در ایام تابستان در تهران بودند و به ییلاق نمی‌رفتند از این حوضخانه استفاده می‌كردند و تاج‌گذاری مظفرالدین شاه- ۱۲۷۴ هجری شمسی- نیز كه مصادف با تابستان و گرمای شدید تهران بود در تالار همین عمارت بر روی تخت طاووس برگزار شد.بنا بر نوشته معیر الممالك در زمان ناصرالدین شاه در حوضخانه این عمارت انواع طیور زیبا ….. رها كرده بودند، در یك طرف عمارت مزبور نیز لانه و قفس هائی ساخته و پرندگان بسیار از هر قبیل در آن گرد آورده بودند و گاه هنگام دانه دادن به آنها شاه آمده به تماشا می ایستاد و با همراهان سخن از صید طیور و طرز بدام آوردن آنها می راند».
در حال حاضر جریان آب قطع شده و از بادگیرها نیز به صورت قبلی استفاده نمی‌شود و اتاق تابستانی بعد از مرمت زیاد به عكسخانه دوره قاجار تبدیل شده است.جلسات هیئت وزرا غالباً در عمارت بادگیر تشكیل می‌شد كه اعضای آن نیز از در شمس العماره كه در به نسبه بزرگی بود رفت و آمد می‌كردند و به در هیئت وزرا مشهور شده بود و اتومبیل رئیس الوزرا كه تنها اتومبیل آن هیئت و ماشین كالسكه‌ای هفت نفره سیاهی بود جلو در توقف می‌نمود
آدرس
عمارت بادگیر در ضلع جنوبی كاخ گلستان واقع در تهران، خیابان پانزده خرداد، میدان ارگ قرار دارد.
كاخ گلستان
عمارت بادگیر كاخ گلستان، از نمونه‌های مهم و بسیار زیبا در معماری شهر تهران است.
كاخ گلستان با قدمتی بالغ بر ۴۴۰ سال یكی از منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران می‌باشد. اطلاق نام گلستان به این مجموعه ریشه در بنیان تالاری بنام «گلستان» كه از بناهای عهد آقا محمد خان قاجار بوده و در سال ۱۲۱۶ ه.ق و در عهد فتحعلی شاه قاجار به پایان می‌رسد دارد.
تاریخچه عمارت بادگیر
آن‌طور كه از سندهای تاریخی پیداست، عمارت بادگیر كاخ گلستان به دستور فتحعلی شاه قاجار به طور مجزا در تاریخی بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۴ هجری قمری به دست حاج میرزا جعفرخان تبریزی و عبدالله خان معمارباشی ساخته شد و مجموعه كاخ، یكی از بناهای شاهی در اختیار فتحعلیشاه قاجار بوده‌است، گویا عباس میرزا هم از آن استفاده می‌كرده است. فتحعلیشاه اما آن را به ظل‌السلطان علیشاه میرزا، فرزند خود، می‌بخشد و پس از آن بنا به سیف‌الدوله میرزا، پسر او، می‌رسد.. بعد از مدتی كه بین دول انگلیس و ایران مشكلاتی بروز می‌كند، اختیار باغ و مجموعه را از دست سیف‌الدوله میرزا خارج كردند، چرا كه او را نزدیك به دولت انگلستان می‌دانستند.
عكس های عمارت بادگیر كاخ گلستان
وجه تسمیه نام عمارت بادگیر، وجود چهار بادگیر است كه در چهارگوشه عمارت قد علم كرده‌اند. این عمارت، در نمای جلویی عریض است. وارد عمارت كه بشوید از پلكان مرمرین رفت‌وآمد خواهید كرد و وارد تالار آینه‌كاری بسیار زیبا خواهید شد. از پنجره شیشه‌كاری شده، باغچه‌های بزرگ مجموعه كاخ گلستان، دیده می‌شود.
قسمت عكاسخانه در طبقه پایین آن است. عكاسخانه هم در خود، مجموعه‌ای از عكس‌های شخصیت‌های قاجاری را در خود جای داده است.
مشخصات عمارت بادگیر
پلان تالار اصلی عمارت بادگیر به صورت صلیبی بوده و این تالار با ارسی بسیار وسیع و زیبا به همراه تزئینات آیینه كاری و گچ بری آراسته شده‌است. برج‌های بادگیر تنها بادگیرهای تزئین شده با معرق در ایران می‌باشند.
در زیر عمارت بادگیر یك اتاق تابستانی بزرگ قرار داشته كه با جریان باد چهار برج بادگیر و با كمك حوضخانهٔ میانی كه آب قنات شاهی در آن جاری بود، خنك می‌شد. در حال حاضر جریان آب به علت احداث مترو قطع گردیده‌است و از بادگیرها به صورت قبلی استفاده نمی‌شود.
بخش‌های عمارت بادگیر
بخش اصلی عمارت؛ شاه‌نشین
همانطور كه پیشتر ذكر شد، تالار آیینه‌كاری شده عمارت بادگیر كاخ گلستان، از جذاب‌ترین بخش‌های كل مجموعه كاخ گلستان است. ظرافت منحصربه‌فرد در این قسمت از عمارت كه به شاه‌نشین معروف است، از ویژگی‌های خاص آن است. پلان تالارعمارت بادگیر كاخ گلستان به صورت كلی صلیبی است. بنابر این دو هشتی در دو بخش كناری وجود دارد. ارسی‌های زیبای این تالار، در نوع خود بی‌نظیر است. نه ارسی با شیشه‌های رنگی، جلوه زیبایی به این بخش داده‌اند. ارسی با ویترای‌های كلیسایی تفاوت عمده‌ای دارد. ارسی‌ها پنجره‌هایی هستند كه رو به بالا باز می‌شوند و لزوماً رنگی نیستند.
عمارت بادگیر كاخ گلستان
اتاق‌های گوشواره ؛ زیبایی معماری ایرانی
گوشواره‌ها، اتاق‌های دو طرف شاه‌نشین هستند. این اتاق‌ها معمولاً از شاه‌نشین كوچكترند. دلیل وجود آنها در این عمارت، حفظ ساختار كلی معماری عمارت است. كانال‌هایی هستند كه از بادگیرها به حوضخانه می‌رسند. از طرفی كانال‌های برج شمالی هم به صورت مستقیم و كانال‌های برج جنوبی قوسی و منحنی هستند، اتاق‌های گوشواره در صورتی كه به این شكل وجود نداشتند، كانال‌های شمالی تا زیر پله‌های ورودی می‌رسیدند. اما در حالت كلی گوشواره، سازه‌ای است جهت تبدیل مربع به هشت‌ضلعی برای اجرای گنبد.
حوضخانه ؛ خنكای ییلاق
كاربری زیرزمین عمارت بادگیر كاخ گلستان، در حال حاضر عكاسخانه است. عكاسخانه در محل حوضخانه واقع شده كه در فصل گرم، خنكی برای ساكنین به ارمغان می‌آورد. حوض مرمرین درون حوضخانه، وجه تسمیه نام آن است و چند قدم هجرت از طبقه بالا به پایین، جای سفر به ییلاق را برای ساكنین و شاهان می‌گرفت. چرا كه خنكای حوضخانه، جایی بود برای اندكی ساییدن. علاوه بر این صدای آب در جوی و فواره حوض، حال و هوا را بیشتر دلنشین می‌كرد.