باغ پهلوان پورمهریز یزد در اختیار یكی از تاجران یزدی به نام علی پهلوان پور بود و قدمت این باغ به اواخر دوره قاجار بر می گردد. باغ پهلوان پور مهریز از جمله بناهای فرهنگی و تاریخی است كه هنر، معماری و طبیعت را در كنار هم دارا می باشد. آب روانی از داخل این باغ می گذرد كه جاذبه خاصی را ایجاد نموده و این آب از قناتی به نام حسن آباد سرچشمه گرفته است. علاوه بر قنات حسن آباد، باغ پهلوان پور از قنات های شاه حسینی و مزویر آباد نیز آبیاری می شود. سهمیه آب این باغ هر ۱۲ روز یكبار صورت می گیرد.
مساحت باغ پهلوان پور یزد، ۵ هكتار است كه شامل بخش های زیر است:
بخش مركزی : مجموعه ورودی، ساختمان كوشك
بخش غربی : بنای زمستانخانه
بخش جنوب شرقی : برج گلین
بخش جنوبی : كارگاه های قالی بافی و ریسندگی، اصطبل و انبار
تزئیناتی كه در برج گلین صورت پذیرفته همانند تزیینات دوره زندیه می باشد اگرچه این بنا مختص دوره قاجار است.
اصلی ترین مسیر باغ پهلوان پور یزد، زیباترین بنای باغ، كوشك یا شربتخانه قرار گرفته است. در بخش داخلی آن، حوض خانه، گوشواره و تالار قرار گرفته است و آب روان قنات حسن آباد پس از اینكه از وسط كوشك می گذرد، در باغ جاری می گردد. آشپزخانه، حمام و انباری در كنار كوشك قرار دارد.
بنای زمستخانه با توجه به اقلیم منطقه برای استفاده در زمستان و در زمان دوره پهلوی ساخته شد. این بنای یك طبقه ای شامل اتاق های نشیمن، مطبخ و پستو بود. بنایی به نام سرایداری كه محل سكونت خدمه باغ بود در سمت شمالی باغ واقع شده است.
سبك معماری باغ پهلوان پور تركیبی از معماری كوشكی و حیاط مركزی می باشد و با توجه به وضعیت آب و هوا و خاك شكل گرفته است. در دو طرف جوی اصلی باغ درختان چناری به چشم می خورد. كوشك باغ پهلوان پور در دو طبقه ونیم و در زمان قاجار ساخته شده است.
در باغ پهلوان پور درختان انار، خرمالو و بادام دیده می شود و این نشان دهنده آب و هوای متفاوت این منطقه نسبت به گرمای زیاد استان یزد است كه چنین درختانی ثمر می بخشد.
باغ پهلوان پور مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مهریز، محله مزویر آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۳۳۴ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ پهلوان پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است. این آب از قنات مشهور به «حسن‌آباد» سرچشمه می‌گیرد و … به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچ‌یك از باغهای منطقه عبور نمی‌كند. آب قنات حسن‌آباد درختان چناری را كه در حاشیه آن روییده‌اند، سیراب می‌كند. علاوه بر قنات ذكر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می‌شود.
باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده می‌شود) است كه هر ۱۲ روز یكبار به آن متعلق می‌گیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است كه به آن سبو نیز گفته می‌شود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و كاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنك این منطقه است.
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبك باغسازی كهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. این باغ شامل یك مجموعه ورودی، ساختمان كوشك یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است. سبك معماری آن تركیبی از معماری كوشكی و حیاط مركزی است كه كوشك اصلی در مركز آكس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد كه باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا كه درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان كاشته شده‌اند.
مجموعه ورودی باغ شامل برج – اصطبل و كاهدان است. تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است اگر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذكر شده مربوط به دوره قاجار است. زیباترین بنای باغ كوشك یا شربتخانه است كه در آكس اصلی‌ترین مسیر باغ واقع گردیده است.
ساخت كوشك به دوره قاجار مربوط می‌شود و در سه سطح (دو و نیم طبقه) طراحی شده است. بخش داخلی كوشك شامل تالار- حوضخانه و گوشوارها است كه آب قنات حسن‌آباد پس از آنكه وسط كوشك عبور می‌نماید، و در باغ جاری می‌شود. بنای معروف دیگر كه در مجموعه وجود دارد، بنای زمستانخانه است كه ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می‌شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است كه جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می‌ساخته است. این بنا در یك طبقه ساخته شده و اتاقهای نشیمن، پستو، طنبی و مطبخ را شامل می‌شود.
این باغ از دارایی‌های شادروان تاجر و پهلوان یزدی «علی پهلوان پور» بوده است.
در كنار كوشك آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته است كه اخیراً بوسیله حفاری از زیر خاك بیرون آورده شدند. بنای مشهور به سرایداری نیز كه محل سكونت و كارگاه خدمه باغ بوده است در جبهه شمالی باغ قرار دارد.
