عمارت دیوانخوانه شیراز یكی از بناهای ارزشمند دوره‌ی زندیه به‌شمار می‌‌رود كه در نزدیكی ارگ كریم‌خانی واقع‌شده و در گذشته به عمارت دیوانخانه كریم‌خان زند مشهور بوده‌است. عمارت دیوانخانه از تالاری بزرگ تشكیل‌شده كه این تالار بر دو ستون چوبی استوار شده‌است البته پیش‌ازاین به‌جای این دو ستون چوبی دو ستون سنگی قرار داشته كه در زمان قاجاریه توسط آقا محمدخان قاجار به تهران منتقل شده‌اند.
این بنا در دوره‌ی كریم‌خان زند به‌عنوان مركز حكومتی و رسیدگی بر امور اداری حكومت زندیه مورداستفاده بوده و از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری این بنا می‌توان به وجود نقاشی‌های بسیار زیبا در تمام بدنه ساختمان، مقرنس‌كاری‌های روی چوب و سنگ، مقرنس‌كاری‌های گچی و حجاری‌های روی سنگ‌ها با نقوش حیوانات و گیاهان اشاره نمود.
بنا ۲ طبقه ساخته شده‌است و در حیاط آن یك حوض سرتاسری و یك حوض افقی در جلو شاه‌نشین به چشم می‌خورد. سبك معماری عمارت دیوانخانه مانند سایر بناهای دوره‌ی زندیه درون‌گرا است به‌گونه‌ای كه ظاهر ساختمان ساده و فضای اندرونی مزین به انواع نقوش و تزئینات هنری است.
كاربری بنای دیوانخانه در طول زمان فراز و نشیب متعددی به خود دیده‌است. در زمان كریم‌خان دیوانخانه محل جلوس وكیل‌الرعایا برای رسیدگی به كارهای دیوانی بوده‌است. در زمان قاجاریه در سال ۱۲۶۸ هجری قمری كه بنای پانزده دستگاه چاپارخانه كه به‌فرمان امیركبیر و دستور فیروز میرزا توسط نصرت الدوله والی فارس شروع شده‌بود، به‌تدریج خاتمه یافت.
تاریخچه
هنگامی‌كه كریم‌خان زند در سال ۱۱۸۰ هجری قمری شیراز را پایتخت خود قرار دارد، مایل بود همان‌طور كه شاه‌عباس صفوی اصفهان را آراسته بود، شیراز را بیاراید. بدین‌جهت طرح بناهای مفصل و معظمی از ارگ، مسجد، بازار، سربازخانه، دیوانخانه، قورخانه، میدان مشق و اسب‌سواری و چوگان را ریخته و دستور ساخت این بناها را صادر كرد. سبك معماری این بناها سبك اصفهان است. یكی از این مجموعه‌ها، دیوانخانه كریم‌خانی است.
این بنا با دیگر بناهای مجموعه كریم‌خانی، در سال‌های پایتختی شهر شیراز از سال ۱۱۸۰ هجری قمری تا آخر عمر كریم‌خان یعنی سال ۱۱۹۳ هجری قمری ساخته شده‌است.
چرا برویم
دیدن بنایی زیبا از دوره‌ی زندیه
كی برویم ؟
ساعت بازدید از عمارت دیوانخانه ۸ صبح به بعد است و بازدید حدود نیم ساعت طول می‌كشد.
آدرس :شیراز، خیابان ۲۲ بهمن، جنب ارگ كریم‌خانی
چطور برویم
از دروازه قرآن وارد بلوار آیت‌الله ربانی شوید، بعد از حدود ۱۰۰ متر با عبور از میدان ابوالكلام به مسیر خود در بلوار آیت‌الله ربانی ادامه دهید، بعد از حدود ۵۰۰ متر با عبور از میدان قائم به‌صورت مستقیم وارد خیابان هجرت شوید، بعد از حدود ۵/۱ كیلومتر با عبور از میدان شهدا به‌صورت مستقیم وارد خیابان پیروزی شوید، بعد از حدود ۲۰۰ متر با گردش‌به‌چپ وارد خیابان فرهنگ شوید، بعد از حدود ۲۰۰ متر گردش‌به‌راست و سپس به چپ انجام دهید و به سمت خیابان طالقانی روید، در خیابان طالقانی بعد از ۴۰۰ متر به سمت چپ بپیچید، بعد از حدود ۵۰ متر به عمارت دیوانخانه در ابتدای خیابان ۲۲ بهمن می‌رسید.
عمارت دیوانخانه یكی از عمارت‌های تاریخی شهر شیراز می‌باشد. این عمارت در پیرامون ارگ كریم‌خان قرار گرفته‌است و در گذشته به «عمارت دیوانخانهٔ كریم‌خان زند» مشهور بوده‌است.
عمارت دیوانخانه از تالاری بزرگ تشكیل پیدا كرده‌است كه دو ستون چوبی در ورودی آن قرار دارند؛ البته پیش‌تر به‌جای این دو ستون چوبی، دو ستون سنگی قرار داشته‌اند كه توسط آغامحمدخان قاجار به تهران منتقل شده‌اند.
عمارت دیوانخانه قوام ملكی مربوط به دوره قاجار است و در شیراز، خیابان لطفعلی خان زند ـ محله قوام واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۷۳ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
