بندر انزلی در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۲۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه واقع شده‌است و ارتفاع آن از سطح دریا منهای ۲۶ متر می‌باشد. بندرانزلی از شمال به دریای خزر از جنوب به شهرستان صومعه سرا از شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان رضوانشهر متصل می‌باشد. شهرستان بندرانزلی در ناحیه‌ای كاملاً جلگه‌ای به صورت طولی و در ساحل دریای خزر واقع شده و دارای آب و هوای معتدل مرطوب می‌باشد. بخشی از محیط زیست طبیعی این شهرستان را دریا(۴۰ كیلومتر نوار ساحلی) و بخش مهم دیگر را اكوسیستم ارزشمند تالاب انزلی تشكیل می‌دهد. نام انزلی به پیشینه تاریخی اش در بیشتر شهرهای اروپایی شناخته شده‌است.
بندرانزلی اولین و بزرگترین بندر سواحل جنوبی دریای خزر در منطقه ای جلگه ای و ساحلی واقع شده است. شهرستان انزلی از شهرستان‌های استان گیلان در شمال ایران است و شهر ساحلی بندر انزلی مركز این شهرستان است كه در شمال غربی استان گیلان واقع شده است، با فاصله ۴۰ كیلومتری (نیم ساعته) از رشت.
فاصله بندر انزلی تا تهران ۳۸۰ كیلومتر، تا مركز استان ۴۰ كیلومتر و تا اولین فرودگاه ۳۵ كیلومتر می‌باشد. این شهرستان دارای آب و هوای معتدل مرطوب ساحلی بوده كه در فصول مختلف سال شرایط آب و هوای مطلوبی را دارا می‌باشد. میزان بارندگی شهرستان بسیار بالا بوده به طوری كه سالیانه متوسط ۱۸۹۲ میلی متر بارندگی دارد بیشترین بارندگی در ماه‌های شهریور و مهر با ۴۴۰/۹ میلی متر گزارش گردیده‌است. میزان رطوبت نسبی سالیانه به طور متوسط حدود ۷۱ تا ۹۷ درصد و درجه حرارت محیط زیست بین ۳/۵ تا ۲۸ درجه سانتی گراد در نوسان بوده‌است.
گروهی معتقدند هنگامی كه آخرین فاتحان عرب با گذر از كوه های البرز سرانجام به انزلی رسیدند، دستور پیاده شدن و فرود آمدن نهایی را به سربازان خود دادند و نام انزلی از فعل انزل به معنای فرود بیا آمده است. برخی نیز آن را تغییر یافته لغتی روسی به معنای «بمان» می دانند اما نزدیكترین حدس به منطق، به معنی لنگرگاه اشاره می كند (انزل به معنای لنگر)، همچنین در برخی متون یونانی بركه و مرداب با اسامی آنزالیا و انزلیوس خوانده شده اند كه احتمال اینكه نام انزلی ریشه گرفته از واژه های یاد شده باشد نیز منتفی نیست. به عنوان آخرین داستان در این زمینه جالب است بدانید كه موسسان اولیه شهر را دو برادر به نام انزل خان و غازان خان می دانند كه در عین رقابت بنای این دو شهر را گذاشتند.
تنها در دوران سلطنت خاندان پهلوی (از ۱۳۰۴ تا ۱۳۵۷) اسم آن به «بندر پهلوی» یا پهلوی تغییر داده شده بود ولی پس از انقلاب اسلامی اسم دیرین خود «انزلی» را بازیافت. مردم انزلی از تیره (كادوسیان) بر اثر روابط خوب با پارسیان و همكاری ایشان با كورش هخامنشی در لشكر كشی‌های وی نام محل خود را از روی سرزمین (انزان) (انشان پارس) انتخاب كرده و یونانی‌ها به آن (انزلوی) می‌گفتند. این واژه به زبان پهلوی (انزلگ) و به عربی (انزلج) شده است. خلیج انزلی محلی امن برای پهلو گرفتن كشتی‌های بزرگ تجاری و ماهیگیری بوده است. از میان تعریف‌های مختلف كه درباره واژه «انزلی» وجود دارد قابل قبول ترین معنی «انزل به معنی لنگر» انزلی = لنگرگاه و «انزل: انشان» می‌باشد كه كلمه انزلی تحریف شده «انزان – انشان» به معنی گذرگاه و دروازه است كه می‌بینیم از گذشته نیز انزلی را دروازه اروپا و ایران می‌نامیدند و در بسیاری از نوشته‌ها هم آمده‌است.
در زبان یونانی نیز واژه‌هایی نظیر «انزلیوس و انزلیا» وجود دارد به معنی «مرداب» كه این دیدگاه را به وجود می‌آورد كه نام این منطقه كه صاحب یكی از بزرگترین مرداب‌های جهان «مرداب انزلی» است به زمانی قبل از آغاز شهرنشینی در این منطقه باز میگردد. زیرا پیدایش جزیره و مرداب در این منطقه از قدمتی ۱۵۰۰۰ ساله برخوردار است و می‌تواند نامگذاری این منطقه به دورانی به مراتب كهن تر بازگرد.
امروزه اكثریت اهالی بندرانزلی را مسلمانان شیعه تشكیل می‌دهند و با توجه به آنكه بخشی از اهالی انزلی را هموطنان ارامنه تشكیل می‌دهند، مسیحیت نیز بخشی از جامعه دینی این شهر را به خود اختصاص داده است. ارامنه و مسلمانان از دیرباز در این شهر ساحلی زندگی مسالمت آمیزی بر مبنای همكاری، همیاری و احترام متقابل داشته‌اند.
اساس اقتصاد مردم شهرستان انزلی را ماهیگیری تشكیل می‌دهد و ضمناً در سالهای اخیر صید ماهی كیلكا نیز رونق روز افزونی پیدا كرده و غروب هر روز شناورهای صید كیلكا پشت سرهم به سوی دریا حركت و صبح فردای آن روز با كوله باری از ماهی كیلكا به اسكله های خود باز میگردند.
حصیر بافی نیز از مشاغل پردرآمد اهالی بوده و حصیر غازیان از معروفیت خاصی برخوردار بوده است و سالیانه هزاران حصیر به شهرهای داخلی و خارجی صادر میگردد. این حصیرها جای فرش امروزی را داشتند و ناگفته نماند حصیر آبكنار نیز معروف بوده است.
هرچند بندرانزلی به علت كمبود زمین در سطح شهرستان از لحاظ كشاورزی در مقام پائینی از تولید قرار دارد ولی در روستاهای انزلی انواع برنج، سبزیجات، هندوانه، خریزه و بادام زمینی كشت می‌شود و همچنین تعدادی از روستائیان خصوصاً در آبكنار به نوغان داری اشتغال دارند كه آبكنار از این لحاظ دارای سابقه طولانی است.
بازارهای بندرانزلی
بازار كاسپین: بازار كاسپین یكی از بزرگترین بازارها در بندر انزلی می‌باشد. این بازار از لحاظ موقعیت در یكی از بهترین مكان‌های شهر بنا شده است. نزدیكی این بازار به شهر و همچنین خیابان پاسداران این بازار را به یكی از هدف‌های مسافرین در روزهای تعطیل تبدیل نموده‌است. این بازار دارای پاركینگ اختصاصی نیز می‌باشد.
بازار پردیس: این بازار محل فروش صنایع دستی، پوشاك و … می‌باشد. اكثر اجناس موجود در این بازار اجناس روسی می‌باشند. این بازار یكی از بازارهای شلوغ انزلی می‌باشد. فروش اجناس به روز با قیمت مناسب از دلایل شلوغی این بازار است. این بازار واقع در خیابان مطهری ابتدای خیابان ورزش است.
بازار ساحلی (آسیای میانه): یكی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری و توریستی شهر انزلی می‌باشد. این بازار در كنار ساحل زیبای بندر انزلی ساخته شده و دارای نمای زیبایی ست. این بازار یكی از پر رفت و آمد ترین بازارهای شهرستان انزلی می‌باشد. تنوع در قرفه‌های این بازار دست شما را برای خرید باز می‌گذارد. یكی از مزیت‌های این بازار وجود پاركینگ اختصاصی به طول ۲ كیلومتر است
شنبه بازار: قدمت این بازار به بیش از ۷۰ سال پیش بازمی گردد. این بازار كه در مركز شهر انزلی قرار دارد و از گذشته‌های دور از روستاهای اطراف انزلی و سایر شهرهای دور و نزدیك گیلان، تولیدات خود را اعم از میوه و سبزی و صیفی تا حصیر و زنبیل و رب انار و زیتون و مرغ و خروس و دست بافته‌های زیبای پشمین را به این بازار می‌آوردند. این بازار در مركز شهر انزلی در خیابان میرزاكوچك خان برپا میگردد.
بازار گیلار: بازار گیلار واقع در غازیان می‌باشد و بیشتر كالاهای ارائه شده در این بازار از اجناس ترك و روس است.
بازار سپه: یكی دیگر از بازارهای انزلی بازار سپه می‌باشد كه در میدان امام خمینی، خیابان ابوذر غفاری (خیابان سپه) قرار دارد.
بازار ماهی: سابقه بازار ماهی در انزلی به بیش از یك قرن پیش باز می گردد و بازار ماهی انزلی و سماكان این شهرستان از گذشته های دور جایگاه خاصی در تجارت یا خرید و فروش ماهی و حتی تصمیمات مربوط به صنف صیادی برخوردار بودند.در حال حاضر وضعیت بازار ماهی انزلی چنان كثیف و غیربهداشتی است كه نه تنها رغبتی را در میان گردشگران برای خرید برنمی انگیزد بلكه مردم محلی را نیز از خرید ماهی به این شیوه دلزده كرده است. در مسیر راه این شهر گردشگر پذیر یعنی حد فاصل بین رشت و خمام، بازار ماهی بهداشتی مجهز به توفقگاه، شعبه بانك، رستوران و سرویس بهداشتی ساخته شده كه مسلما بخش قابل توجهی از خریدارانی را كه قبلا ماهی را از انزلی تهیه می كردند به سمت خود خواهد كشاند. این در حالی است كه بازار ماهی در شهر انزلی به جز چند مغازه ماهی فروشی كه تقریبا اصول بهداشتی را رعایت می كنند تشكیل شده از عده ای دست فروش كه ماهی را در میان گل و لای و لجن تخلیه كرده، چوب زده و در بهترین حالت روی تخته های فلزی و سینی به فروش می رسانند.
