قُمْ از كلان‌شهرهای ایران است كه در ۱۲۵ كیلومتری جنوب تهران پایتخت ایران واقع شده‌است. این شهر در كنار رودخانهٔ قمرود و در دشت قم قرار دارد. شهر قم مركز استان قم و نیز مركز شهرستان قم می‌باشد.
این شهر در شاهراه مواصلاتی و حمل و نقل ایران واقع شده و از یك سو رابط بین استان‌های صنعتی ایران با تهران و از سویی دیگر رابط استان‌ها و شهرهای جنوبی ایران با استان‌ها و شهرهای شمالی است. این اهمیت منحصر به حاضر نیست و در گذشته نیز قم به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه ابریشم دارای اهمیت ارتباطی بوده است.
طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مركز آمار ایران شهر تعداد ۱،۰۷۴،۰۳۶ نفر جمعیت دارد. با این جمعیت قم در رتبهٔ هشتمین شهر پرجمعیت ایران قرار می‌گیرد.رشد جعیت قم ۱،۳ درصد است كه جزء بالاترین نرخ رشد جمعیت در ایران است. بیش‌تر ساكنان شهر مسلمان و شیعهٔ دازده امامی هستند و تعدادی از اقلیت‌های دینی زرتشتی و مسیحی در شهر ساكن هستند.
به شهر قم لقب‌های فراوانی نسبت داده می‌شود اما لقب رسمی و مورد استفاده در رسانه‌ها و همینطور شهرداری قم «پایتخت مذهبی ایران و قطب فرهنگی» است. از قم با عناوینی چون: حرم اهل بیت، شهر علم، مركز تجمع اقوام مختلف ایران، ارزان ترین شهر ایران، شهر سوهان، شهر شیرینی، شهر غنبید (Ghonabid) (كلم محلی كه در قم كشت می‌شود)، آشیانهٔ آل محمد، مدینه المومنین، استراحتگاه مومنین، دارالموحدین و شهر كریمهٔ اهل بیت یاد می‌كنند.
قم به عنوان پایتخت فرش ابریشمی ایران و جهان،پایتخت كامپیوتری ایران،پایتخت اینترنتی جهان شیعه و پایتخت دوم ادبیات كودك و نوجوان ایران،قطب تولید موتورسیكلت در ایران قطب تولید نرم‌افزارهای علوم اسلامی، یكی از سه قطب تولید كیف و كفش در ایران،دومین قطب انتشار كتاب پس از تهران و بزرگ‌ترین قطب انتشار كتاب‌های دینی در خاورمیانه نیز شناخته می‌شود.
سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران این شهر را «مادر نظام جمهوری اسلامی» نامیده است. حسن روحانی، رییس جمهور ایران نیز قم را “بزرگ‌ترین مركز نشر آثار و معارف اسلام و شیعه در جهان” خوانده‌است.
این شهر مدفن فاطمه معصومه دختر موسی بن جعفر، پیشوای هفتم شیعه و به طور سنتی محل اقامت بسیاری از روحانیون بلندپایهٔ شیعه بوده و بزرگ‌ترین حوزه علمیه‌ی ایران و مركز مدیریت حوزه‌های علمیه‌ی ایران در این شهر قرار دارد. دبیرخانهٔ مجلس خبرگان رهبری ایران نیز در این شهر واقع‌است.اهمیت زیارتی این شهر در درجهٔ نخست مربوط به مرقد فاطمه معصومه بوده و سپس به دلیل وجود مزارهای متعدد علویان و نوادگان امامان و همینطور مسجد جمكران است. این شهر پس از مشهد دومین شهر زیارتی ایران است. جداشدن عتبات عالیات از ایران و پیوستن آن به امپراتوری عثمانی از یك سو و دور بودن مشهد از نواحی مركزی ایران باعث شده كه قم از دوره صفویه به بعد پذیرای زائران بیش تری باشد.
قیام‌ها و شورش‌های پیاپی مردم قم باعث شده تا این شهر در طول تاریخ بارها توسط حاكمان و فرمانروایان ویران شده و از نو آباد شود.
نام
قم در ابتدا محل سكونت اقوامی از زرتشتیان بوده كه ممجان (MEMJAN) نامیده می‌شده‌است.
در كتاب تاریخ قم، تألیف «حسن بن محمد بن حسن قمی» در بیان علت نام‌گذاری شهر چنین آمده است:
«شهر قم را، بدین علت قم نامیدند كه محل جمع شدن آب‌ها و آب انار بوده است و آب در آن جا جمع می شده و آن را هیچ منفذ و رهگذری نبوده، در اطراف آن جا علف و گیاهان و نباتات فراوان می روییده است و در عرب، جمع شدن آب را قم گویند؛ كه بعضی آن را با قمقمه (معرب كمكم) هم‌معنی دانسته‌اند و گلاب پاش را نیز نوعی از قمقمه وصف كرده‌اند و جمع آن را قماقم نامیده‌اند؛ با این تفاوت كه وقتی در آن نواحی علف زار و سبزه زار زیاد می‌شد، چوپانان برای چرانیدن گوسفندان خود، برگرد علف زارها خیمه می‌زدند و خانه‌هایی را بنا می‌كردند و خانه‌های ایشان را در فارسی، كومه نامیدند و به مرور زمان كومه تبدیل به كم شد؛ پس آن را معرب گردانیده و قم نامیدند. ریشه نام این شهر به «كومه» به معنای اتاقك‌های كلبه‌مانندی كه چوپانان برای استراحت می‌ساختند، باز می‌گردد. با الهام از واژه «كومه» این شهر به نام «كم» (KOM) خوانده شد».
قُم تلفظی از نام كم‌است كه اعراب آن را به صورت امروزی درآوردند.
موقعیت جغرافیایی
قم در مركز ایران جای داشته و مركز استان قم است.
