قبرستان چال شاهین مربوط به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد ـ اوایل هزاره اول قبل از میلاد است و در شهرستان دنا، بخش پاتاوه، روستای لما واقع شده و این اثر در ۶ اسفند ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۷۵۵۰ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گورستان تاریخی لما در۴۰ كیلومتری محور ارتباطی یاسوج به اصفهان و در منطقه چال شاهین شهرستان دنا، در استان كهگیلویه و بویراحمد واقع شده كه براساس نظر باستان شناسان قدمتی ۳۵۰۰ ساله دارد.
این گورستان قدیمی به صورت اتفاقی در سال۷۹ در حین عملیات راهسازی در این منطقه كشف شده است و تاكنون بیش از ۴۰۰ اثر تاریخی به جای مانده از هزاره اول قبل از میلاد در این گورستان باستانی به دست آمده كه در موزه نگهداری می‌شود.دیواره این گورها به صورت سنگ‌چینی است كه به علت گذشت زمان مقداری از آن خراب شده و باستان شناسان اقدام به مرمت و كشیدن نقشه‌های گورها كرده‌اند این در حالی است كه باستان شناسان با توجه به شواهد موجود این احتمال را می‌دهند كه گورستان‌های تاریخی دیگری در منطقه لما وجود داشته باشد.
باستان شناسان پژوهشكده باستان شناسی ایران پس از دو مرحله كاوش، ۷۰ گور را در این محوطه شناسایی كردند، ضمن اینكه بزرگی بعضی از گورها به پنج متر می‌رسد و پس از بازكردن آن‌ها مقدار زیادی استخوان، كوزه‌های سفالی و مفروغی، مهره، انواع خنجر، نوك پیكان و نیزه نیز كشف كردند.
براساس گاه شماری تاریخی و نتایج كاوش‌های باستانی این قبرستان قدیمی مربوط به اقوام ایلامی و خانوادگی بوده است كه درهمان دوران در این مسیر كوچ می‌كرده‌اند، ضمن آنكه هر طایفه مردگان خود را در یك گور دفن می‌كردند. تاكنون آثار و نمونه‌هایی از عبور و مرور این اقوام كوچ رو در مناطق مختلف استان به خصوص درمناطق دوردهان، محمودآباد و كنار برگ پیدا شده، اما هنوز محل اصلی استقرار این اقوام كشور پیدا نشده است.
این گورها كه متعلق به بیش از سه هزار سال قبل یعنی هزاره اول تا دوم قبل از میلاد هستند در اعماق ۲تا۴ متری از سطح زمین قرار دارند كه به صورت طاقدیس با استفاده از سنگ ساخته شده‌اند و در داخل هر قبر علاوه بر اشیای مختلف، استخوان حیواناتی نظیر گوسفند و اسب نیز وجود دارد و داخل برخی از ظروف سفالی باقیمانده‌ای از تكه‌های استخوان دیده می‌شود.
مشكلات گورستان
مسعود شفیعی، معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كهگیلویه و بویراحمد امروز، ۱۴ اسفندماه ناامن بودن گورستان از دست سارقان اشیای تاریخی و افراد فرصت‌طلب، حفاری‌های غیرمجاز و تخریب بخشی از حریم گورستان به علت عریض كردن جاده اصفهان را از جمله مهم‌ترین مشكلات قبرستان لما بیان كرد.
اقدامات اجرایی انجام شده و آینده از سوی میراث فرهنگی استان در گورستان
وی با اشاره به اینكه گزارش فصل اول و دوم گورستان به‌صورت یك كتاب تحت عنوان گزارش باستان شناسی كاوش لما چاپ شده است، حفاظت و حراست از گورستان، معرفی‌نامه به‌صورت تابلو كنار گورستان، بازسازی یكی از گورها و اشیاء تاریخی در موزه واقع در گلستان ۴ یاسوج را از برنامه‌های اجرایی صورت گرفته در گورستان ذكر كرد.
معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كهگیلویه و بویراحمد با بیان اینكه تاكنون حدود ۱۰۰ میلیون تومان در این گورستان هزینه شده، تصریح كرد: همین مقدار دیگر برای تعیین حریم گورستان، مسیر ورودی و گردشگری نیز نیازمندیم.
شفیعی یادآور شد: تورهای گردشگری به این استان همواره از این مكان بازدید می‌كنند.
