ملایر

ملایر در غرب ایران و جنوب شرقی استان همدان قرار دارد و بزرگترین شهر این استان به لحاظ مساحت است. این شهرستان دارای ۴ بخش مركزی، بخش جوكار، بخش سامن و بخش زند و ۸ شهر تابعه است

ملایر از شمال به شهرستان‌های همدان و تویسركان، از غرب به نهاوند در استان همدان، از جنوب به شهرستان بروجرد در استان لرستان و از شرق به شهرستان شازند در استان مركزی محدود است.

ملایر دارای طبیعت معتدل كوهستانی با زمستان‌های سرد و پر برف و تابستان‌های معتدل است. این شهر در ناحیه‌ای كوهستانی قرار گرفته كه از دره و كوه پایه‌های زاگرس تشكیل شده‌است.

بنا بر آثار به جای مانده در همدان كنونی و گفته‌های هرودوت تاریخ‌نگار یونانی، شهر هگمتانه یا اكباتان – همدان كنونی- پایتخت كشور ماد بوده‌است. بر این اساس ملایر و نواحی نزدیك به این شهر از اهمیت خاصی برخوردار بوده‌اند.

شهرستان ملایر با توجه به قدمت تاریخی خود دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است كه برای آشنایی بیشتر مخاطبان به برخی از آنها اشاره شده است:

باغ سیف الدوله

یكی از قدیمی‌ترین بوستان‌های طبیعی غرب كشور بوستان سیفیه ملایر است كه در شمال شرقی این شهر در دامنه كوه گرمه قرار دارد.

این باغ در مساحتی در حدود ۱۰ هكتار بنا شده و در سال ۱۳۰۴ توسط سیف الدوله؛ نوه فتح‌علیشاه قاجار در زمان حكومتش بر ولایت ملایر و تویسركان احداث شد.

مقبره سیف الدوله

این مقبره از نوع مقابر غیر مذهبی است و دارای پلان ۴ ضلعی می‌باشد. ۴ ضلعی گنبد دارای پیشینه دوگانه است كه یك بخش آن همان آتشكده ساسانیان و یا ۴ طاق است و دیگری به دوره قاجاریه وحتی بعد از آن می‌رسد.

در این مقبره علاوه بر قبر سیف الدوله قبرامیرالمؤید و نوه سیف الدوله و ۷ قبر دیگر قرار دارد.

مسجد عاشورا

مسجد عاشورا در خیابانی به همین نام در محدوده مركزی ملایر توسط حاج مهدی مهدوی ساخته شده‌است. قدمت مسجد بیش از ۱۵۰ سال است.

شبستان مسجد به صورت طاق و تویزه‌ای ساخته شده و دارای ۱۳ طاق است كه روی ۸ ستون آجری چهارگوش در مركز و تعدادی نیم‌ستون در پیرامون شبستان استوار شده ‌است.

آرامگاه بابا حسین

در فاصله ۵۵ كیلومتری غرب ملایر و ۱۲ كیلومتری شرق مركز دهستان سفید كوه (انوچ) در دامنه باغات روستای سیاه كمر، بنای برج‌مانندی خودنمایی می‌كند كه به مقبره بابا حسین (یا ددحسین) معروف است.

این مكان، آرامگاه یكی از پیامبران بنی‌اسرائیل، حضرت یوشع بن نوح است كه در گذشته مورد توجه یهودیان ساكن در منطقه بوده است. مقبره بابا حسین در سال ۱۳۷۹ به شماره ۲۷۱۱ در فهرست آاثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بازار قدیمی ملایر

قدمت هسته اولیه بازار ملایر به زمان شیخ الملوك؛ فرزندفتحعلی شاه قاجار می‌رسد. این بازار شامل دو راسته شمالی جنوبی وشرقی غربی است.

سبك معماری آن اصیل وسنتی است وسخت تحت تاثیرالگوهای بازار دوره صفویه وزندیه (بازاروكیل) قرارگرفته است.

بازارملایربه شیوه خطی وارگانیك ساخته شده ودارای در ورودی است. بازاراصلی در دوره شیخ الملوك بنا شده و افرادی چون مهرعلیخان وابوالقاسم خان نوردی و میرفتاح آن را گسترش داده‌اند.

كاروانسرای میرفتاح

به كاروانسرای حلاج‌ها معروف است كه در غرب راسته اصلی بازار ملایر توسط دالانی با طاق ضربی به آن متصل شده و سایر كاروانسراها با آجر، خشت و ملاط گل ساخته شده است.

كاوانسرای شیخ الملوك

این كاروانسرا درشمال غربی راسته اصلی بازارتوسط شیخ الملوك ساخته شده و قدیمترین كاروانسرای بازار ملایر بوده و در حال تخریب می‌باشد.

دریاچه مصنوعی و مجتمع تفریحی كوثر

این مجموعه كه درابتدای ورودی شهرستان ملایر از سمت همدان احداث شده شامل دریاچه‌ای مصنوعی به مساحت تقریبی ۲ هكتار، باغ پرندگان، سكوی چشم‌انداز، آبشار، مسجدكوثر، مجموعه فرهنگی و امكانات قایق‌رانی است.

تالاب فصلی آقا گل

تالاب فصلی و طبیعی آقا گل در حد فاصل استان مركزی وهمدان در یك كیلومتری جنوب شرقی روستای كرد خور (اسلام آباد) قرار دارد كه از بخش جوكار قابل دسترسی است. آب این تالاب از حوضه رودخانه قره چای در دشت كمیجان تأ مین می‌شود.

وسعت آن در حدود ۶۰۰ هكتار می‌باشد و عمق آن از ۱ تا ۶ متر متغیر است و در مسیر مهاجرت پرندگان شمالی كه از روسیه، قفقاز و شبه جزیره اسكاندیناوی جذب این تالاب می‌شود قرار دارد كه عمده آنها از اردك،غاز، فلامینگو، مرغ باران، حواصیل و… هستند.

محوطه تاریخی نوشیجان

محوطه تاریخی نوشیجان در حدود ۶۰ كیلومتری جنوب همدان و ۲۰ كیلومتری شمال غرب ملایر بر فراز تپه‌‌ای طبیعی به ارتفاع تقریبی ۳۷ متر قرار گرفته است.

عناصر این مجموعه به عنوان نخستین الگوهای معماری ایرانی در فلات قاره ایران از منحصر به فردترین و ارزشمندترین آثار موجود در كشور محسوب می‌گردد.

این اثر تاریخی كه ابتدا به صورت تپه‌ای باستانی بود از سال ۱۳۴۶ مورد كاوش‌های باستان‌شناسی قرار گرفت و در نتیجه ۶ فصل كاوش صورت گرفته، ۳ دوره تاریخی در آن شناسایی شد.

تپه گونسپان (پاتپه)

تپه گونسپان یا پاتپه، از جمله بلندترین تپه‌های باستانی ایران با ارتفاع ۲۸ متر است و در نزدیكی ملایر در استان همدان قرار دارد.

محوطه باستانی پاتپه در مساحتی به طول ۱۳۸ و عرض ۹۵ متر بیش از ۶ هزار سال قدمت داردو در ۳ كیلومتری جنوب غربی شهرستان ملایر بر سر راه فرعی ملایر – بروجرد واقع است.

تپه سیاه چقا

این تپه در ۲۵ كیلومتری ملایر قرار دارد. ارتفاع آن در حدود ۱۲ متر است و سفال‌های سطحی آن نشان می‌دهد این مكان باستانی متعلق به هزاره اول قمری است.

تپه پری

تپه پری معروف به قلعه بلنده در مركز روستای پیروز یا همان پری قرار دارد. این تپه در سال ۱۳۴۸ مورد كاوش باستان شناسی قرار گرفت و در آن تداومی از آثار و تدفین‌های دوره مفرغ مربوط به نیمه هزاره سوم قمری میلاد معرفی شد.

برج سامن

برج سامن در ۴۰ كیلومتری جنوب شهرستان ملایر در روستای بید كرپه وسطی قرار دارد. این برج خشتی و گلی در محله چال خانقلی شهر واقع شده‌ و قدمت آن به حدود ۷۰۰ سال قبل می‌رسد. این برج دارای حدود ۱۶ متر ارتفاع و ۴ طبقه‌است.

قلعه باستانی انوج

این قلعه در روستای انوج در ۳۵ كیلومتری جنوب غربی ملایر و بر فراز تپه‌ای در داخل روستا واقع شده است. قدمت این قلعه باستانی مربوط به هزاره ششم قبل از میلاد می‌باشد.

قلعه گوراب

قلعه گوراب بنایی مرتفع در جوار روستای گوراب (جوراب) است و در ۵ كیلومتری جاده ملایر به اراك قرار دارد. این قلعه دارای ارزش تاریخی بوده و متعلق به دوره ساسانیان و یا اشكانیان می‌باشد. نام گوراب به علت حمله اعراب به ایران به جوراب تغییر یافت‌.

قلعه دامون (قلعه بهرام چوبین)

دژ دیگر قلعه دامون به معنای قلعه پایین واقع در جنوب شهر ملایر است كه یكی از پایگاه‌های مهم نظامی بهرام چوبین؛ سردار نامی و شورشگر خسرو پرویز ساسانی بوده است.

بهرام چوبین مدت كوتاهی هم شاهنشاه ایران شد ولی سپس بر اثر تبانی و هم‌پیمانی خسرو پرویز با سزار روم، تخت پادشاهی را در جنگی سخت بر باد داد.

قلعه سلیمان خان بوربور

قلعه سلیمان خان بوربور دارای مساحتی حدود یك هكتار است. زمان ساخت آن مشخص نیست اما از كتیبه‌های داخل روستا قدمت آن به ۱۲۸۵ قمری بر می‌گردد كه مربوط به اوایل حكومت قاجار است. این قلعه دارای ۱۰ برج است كه هریك از دیگری ۴۵ متر فاصله دارند.

خانه قدیمی لطفعلیان

عمارت لطفعلیان در خیابان شهید مصطفی خمینی ملایر قرار دارد. این خانه قدیمی، بخشی از یك مجموعه سكونتگاهی به یادگار مانده از دوره قاجار است.

سازنده و مالك اولیه خانه، محسن مصدقی معروف به مصدق الممالك بوده و در عصر فتحعلی شاه قاجار به واسطه خویشاوندی كه با دربار داشته با بهره‌گیری از معماران زبده آن دوره اقدام به ساخت این مجموعه كرده ‌است.

خانه قدیمی منصوری

این خانه در بلوار سیف الدوله ملایر قرار دارد و متعلق به مرحوم عبدالصمد منصوری است. خانه منصوری دارای ساختمانی در حدود ۲۸۵۰ متر است. زیر بنای ساختمان ۴۷۰ متر و حیاط آن ۲۳۸۰ متر است.

این بنا در ۲ طبقه ساخته شده كه طبقه زیرین تمامأ با طاق‌های ضربی و خشتی ساخته شده‌است.خانه منصوری در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۶۹۱ به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.

شهر زیرزمینی سامن

این مجموعه سكونتگاهی در زیر معابر اصلی و منازل مسكونی در مركز شهر سامن واقع شده است. این اثر باستانی تماما در دل سنگ خارا (گرانیت) حفر شده و شامل معابر و تونل‌های ارتباطی است كه به اتاق‌های متعددی منتهی می‌شود.

در داخل این اتاق‌ها سكوهای یكپارچه‌ای از سنگ تراشیده شده كه محل قرار دادن اجساد، اشیاء و یا لوازم زندگی بوده است.

موزه ملایر

این موزه در خیابان شهید مصطفی خمینی شهر ملایر واقع است. آثار بسیار دیدنی و جالبی در این موزه وجود دارد و در بنای قدیمی عمارت لطفعلیان بنا شده است.

زیستگاه حیات وحش لشگر

این منطقه حفاظت شده در شرق و جنوب شرقی ملایر از زیستگاه‌های مهم بز كوهی، كل، قوچ، و میش به شمار می‌رود.

مساحت منطقه در حدود ۱۶ هكتار است كه در میان دو رشته كوه بلند و از تپه ماهورهایی موسوم به كوه سرده و آهنگران تشكیل شده و دارای چشمه‌های دائمی و فصلی متعددی است.

یخدان میر فتاح

در حاشیه جنوبی شهر ملایر گنبدی آجری موسوم به یخچال (یخدان) وجود دارد. بانی آن میر فتاح در اواخر دوره قاجاریه است. یخ حاصل از حوضچه‌های مجاور در فصل زمستان در این یخچال ذخیره‌سازی و در فصول گرم سال استفاده می‌شده است.

ارتفاع گنبد از سطح زمین‌های اطراف ۱۲ متر و مصالح به كار رفته در بنای تركیبی از سنگ، آجر و خشت خام است.

برخی دیگر از جاذبه‌های گردشگری ملایر عبارتند از: سد كلان، پارك بانوان ملایر، پارك ترافیك كوهسار، بام ملایر، حمام قدیمی روستای علمدار و … .

سوغات ملایر

از جمله سوغات ملایر می توان به انگور، كشمش سبزه، شیره، خشكبار، بادام، گردو، عسل، باسلق و … اشاره كرد.

سفر به شهر جهانی انگور، ملایر
به مقصد كه می رسیم، نوید صرف ناهار در یكی از خانه های سبك قدیمی ملایر را به ما می دهند. دیگر سر از پا نمی شناسیم. برای مان آبگوشت محلی پخته باشند و با ترشی های گوناگون معروف آنجا كنارش و نان تازه محلی، پس از استراحتی كوتاه گروه به راه می افتد تا از مكان های دیدنی بازدید كند.

ملایر؛ زادگاه انگور
ملایر زادگاه انگور و فرآورده های آن یعنی كشمش و شیره انگور است. همچنین نوعی شیرینی به نام باسلوق از شیره انگور می سازند كه بسیار لذیذ است. به دلیل داشتن دشت های پهناور، زنبورهای عسل این شهر، عسل های خوشمزه ای هم تولید می كنند. گردو نیز دیگر سوغات ملایر است. آنچه بر جذابیت این شهر می افزاید بندهایی است كه در برخی از اتاق های خانه های قدیمی با سقف تیرك چوبی می بینی. انگورها از این بندها آویزان می شوند تا در سایه خشك شوند. به آنها سایه خشك می گویند. طعم طبیعی و خوشمزه كشمش واقعی را آنجا بچشید. بی نظیر است.

  خانه لطفعلیان یكی از دیدنی های ملایر  است

پارك سیفیه

پارك سیفیه، با صفا با چنارهای منحصر به فرد و تنومند قدیمی اش و هوای تمیز و خنك شباهنگام هوش را از سرت می برد. بالای آن بام ملایر و شهر را زیر پای خود می توانید خوب ببینید.

پارك سیفیه ملایر، با چنارهای منحصر به فرد و تنومند قدیمی اش بسیار با صفا است

 
یخچال قدیمی دوقوزپله
یخچال قدیمی دوقوزپله، در محله قدیمی به همین نام در كنار نهر كوچكی واقع شده است. این بنا از آثار باقیمانده دوره قاجاریه است كه از آن یخ می گرفتند.   

 یخچال قدیمی دوقوزپله، در محله قدیمی به همین نام در كنار نهر كوچكی واقع شده است

طرح جهان مینیاتوری
این طرح كه چهارمین طرح جهان مینیاتوری در دنیاست تاكنون تنها در سه كشور چین، ژاپن و بلژیك احداث شده است. برای اجرای این طرح 138 اثر تاریخی مطرح جهان شناسایی شده و در مقیاس یك دهم در این طرح گردشگری احداث می شود. آثار تاریخی چون برج ایفل، اهرام ثلاثه، پرسپولیس، دروازه قرآن، تخت جمشید و سایر آثار مطرح جهان و ایران در طرح مینی ورد خواهد بود كه بیش از 15 اثر آن مربوط به آثار تاریخی مطرح جهان و بقیه، ایرانی است.  

طرح جهان مینیاتوری در ملایر

 
بانوی نیكوكار ملایری
در اینجا ذكر یادی از بانوی خیر ملایری به نام فخرالحاجیه تركمان سهرابی كه موسس مدرسه دخترانه این شهر و بیمارستان فخریه بوده است، جایز است. بانویی نیكوكار كه ملایری ها همیشه وی را به خاطر خواهند سپرد. مدرسه و بیمارستانی كه هنوز هم پابرجاست و یادبود آن بانوی بزرگوار.  

 بانوی نیكوكار ملایری

 
باغ های انگور و مراسم شیره پزی
دیدن باغ های انگور و مراسم شیره پزی در رأس برنامه های گروه قرار دارد. شب را پس از این گشت های پشت هم باید زودتر خوابید. 

  مراسم شیره پزی در ملایر

روستای مانیزان
صبح زود با اكسیژن فراوان هوای تمیز شهر آماده بسوی بازدید از روستای مانیزان و مراسم شیره پزی شدیم. روستای مانیزان در جنوب شرقی ملایر با محصولات فراوان زراعی و باغی و مهم تر از همه انگور، پذیرای گروه ماست. 

 انگور ملایر در كشور بی نظیر است. این انگورهای تولید شده بخصوص در روستای مانیزان به دلیل خاك با كیفیت این منطقه بسیار شیرین و مرغوب هستند و با توجه به مهارت بالای اهالی این روستا در پخت شیره، با كیفیت ترین شیره و انگور و باسلق كشور در این روستا تولید می شود. شیره انگور محصولی بسیار مقوی است كه از انگور كشمشی درست می شود.

  انگور ملایر در كشور بی نظیر است