در میان كویر خشك و بیابانی گرم و سوزان از تنگه ای میگذریم كه نامش بلبل است . وسط یك سرزمین هموار و پست و خاك آلود، از تنگه ای بگذرید كه نامش برج است! این تضادهای شیرین را فقط در كویر لوت ایران می توانید ببینید. جایی كه دو تنگه آبرفتی بُرج و بلبل تبدیل به پدیده‌های شگفت انگیز لوت شده اند.وجود دشت های وسیع عاری از گیاه وپهنه های شنی وتوده های ماسه بادی وانواع لكه های كویری كه معرف وضعیت عمومی لوت است، این ذهنیت را تقویت می كند كه لوت سرزمین مسطح و بی دروپیكری است كه صرفا دارای پدیده های همگون دشتی است. اما وجود ناهمواری های گوناگون وعوارض های طبیعی منحصر بفرد، نشان از تنوع پدیده های بیابانی در لوت دارد.
تنگ‌های بُرج و بلبل از پدیده‌های بی نظیر بیابان لوت مركزی هستند. این تنگ‌های آبرفتی، بر اساس پیكربندی عمومی آنها و همچنین وضعیت زمین ریخت‌شناسی (ژئومرفولوژی) توسط كارشناسان با اسامی برج و بلبل نامگذاری شدند و با فاصله حدود ۷ كیلومتر در شرق و غرب رودشور قرارگرفته‌اند و فاصله بین آنها را تل‌های شنی پشت نهنگی، كلوت‌های پراكنده و عرصه‌های رُسی و شنی فرا گرفته‌اند.
از عصر یخبندان تا عصر تكنولوژی
تنگ بُرج، شاهكار طبیعی كویر لوت محسوب می‌شود كه در بررسی اولیه به نظر می‌رسد قدمت تشكیل این تنگ به زمان های بوجود آمدن سازند كلوت‌ها، یعنی بین دوران یخبندان اول و دوم زمین شناسی برسد. تنگ برج در واقع مسیل آبرفتی است كه روان آب های پرحجم دشت غربی لوت مركزی به سمت مخروط افكنه‌های عمیق دامنه شرقی را تسهیل كرده است.
هرچند كه از زمان تشكیل این تنگ كه ابتدا بر اساس فرسایش آبی ومتعاقبا به واسطه فرسایش بادی بوجود آمده است، هزاران سال می‌گذرد، اما در حال حاضر نیز محل عبور روان آب هایی است كه گاهاً بر اثر رگبارهای موقتی ایجاد می‌شود.
دهانه ورودی این تنگ حدود هشت متر است كه با مرتفع شدن دیوارهای عظیم طرفین آن، دهانه تنگ تر می شود. تا جایی كه پهنای عمومی دهانه آن به حدود ۵/۱ تا ۲ متر می رسد. ارتفاع دیواره های تنگ بُرج حدود پنجاه متر است و صخره های منفرد سوزنی شكل بسیار مرتفع به صورت برج های نوك تیز در كنارآنها به صورت موازی استقرار یافته اند و اشكال جذاب وشگفت انگیزی را بوجود آورده اند كه به لحاظ ارزشهای زمین شناختی در جایگاه ممتازی قرار می گیرند.
ارتفاع زیاد دیواره های طرفین وتنگ بودن راهروهای پیچاپیچ این تنگ موجب شده تا در طول روز به بسیاری از نقاط آن نور آفتاب نرسد.
گذر از راهروهای شنی
آشكار بودن طبقات رسوب گذاری شده طی دوران های مختلف در دیواره های این تنگ باعث شده تا محققان علوم زمین شناسی بهتر پی به قدمت تشكیلات سازند لوت ببرند. بنابراین لزوم بررسی و مطالعه وضعیت طبیعی تنگ برج در آینده توسط متخصصین رشته های رسوب شناسی، ژئومرفولوژی وجغرافیا ضروری است.
پیچیدگی راهروهای تنگ و وجود دیواره های مرتفع و همچنین صخره های مخروطی با تركیب رس موجب شده تا شرایط بسیار مناسبی برای زیست گونه های جانوری در تنگ برج فراهم شود.
وجود انواع قاب بالان، سارگپه، قراب، بیدها ، انواع عنكبوت، خزندگان و روباه شنی در این ناحیه شرایط اكومرفولوژی كم نظیری در لوت به وجود آورده است به گونه‌ای كه ذخیره گاه غذایی پرندگان شكاری مهاجر را نیزموجب شده است و نشان از اهمیت ویژه زیست محیطی زیستگاه تنگ برج در بوم سازگان لوت دارد.
تنگ برج به لحاظ ساختار زمین شناسی و اكومرفولوژی و همچنین زمین ریخت شناسی و چشم اندازهای بی نظیر اقلیم گرم و خشك لوت و همچنین نقش تعادلی آن در فلات ایران، شایستگی والایی برای ثبت در فهرست میراث های طبیعی، ملی جهان را دارد كه كانون سبز فارس مقدمات تشریفات قانونی آن را در برنامه دارد.
