دره «كول خرسان»، «دره ارواح» یا «اشكفت زرده» دزفول دره ای شگفت در ۲۵ كیلومتری شهرستان دزفول و در جاده این شهر به سمت شهیون نرسیده به بیشه بزان قرار دارد. در فصل گرم تابستان درون این دره می توانید دمای زیر ۲۰ درجه را تجربه كنید. جوشیدن چشمه های دیواره ای این دره به یك دره شگرف تبدیل نموده است. این دره دارای آب دائمی ، آبشار ، ابچكان ، بیشه زار و انواع روییدنی های خاص منطقه می باشد.
دزفول همیشه چیزی برای متعجب كردن شما دارد. این شهر زیبا در دامنه‌های زاگرس میراث‌دار تاریخ بسیار كهنی است، طوری كه پیشینه‌ی آن به ساسانیان و حتی قبل‌تر از آن برمی‌گردد. جالب اینجاست كه با این سابقه‌ی دیرینه‌ی زندگی شهری در این منطقه، دزفول هنوز طبیعتی غنی، سالم و بكر دارد. آبشار بزرگ و زیبای شوی، دریاچه شهیون، رود دز و تفریحگاه‌های ساحلی این رود، دشت لاله‌های واژگون، پارك ملی دز، رودخانه‌ها، تالاب‌ها و مناظر بدیعی از این دست، دزفول را تبدیل به بهشتی برای عكاسان كرده‌اند.
یكی از زیبایی‌های دزفول دره‌ی شگفت‌انگیز كول خرسون (خرسان) است كه به آن دره‌ی اشكفت زرده یا دره‌ی ارواح نیز می‌گویند. كول خرسان در نوع خود در دنیا كم‌نظیر است. مسیر باریكی را از میان دو دیواره‌ی سنگی تصور كنید كه تا چندین كیلومتر ادامه دارد. مسیری كه دیواره‌های آن تا ارتفاعی حتی بیش از ۱۰۰ متر بالا می‌روند و در نقاطی به هم می‌رسند تا نور داخل دره فقط از روزنه‌های كوچكی به داخل بتابد.
در ابتدای دره، بیشه‌زاری از روییدنی‌های مختلف را پشت سر خواهید گذاشت. قسمتی از مسیر نیز نخلستان كوچكی است. درخت‌های سدر و كنار نیز در این منطقه فراوان‌اند. هرچه به دهانه‌ی تنگه نزدیك‌تر شوید، تعداد زیادی گیاه پرسیاووشان خواهید دید كه همه‌جا را به زیبایی سبزپوش كرده‌اند و به شما خوش‌آمد می‌گویند.
به كول خرسان خوش‌آمدید. دیواره‌های بلندی كه جای‌جای باریكه‌های آب از آن‌ها جاری است و حتی گاهی آبشارهای كوچكی روی آن‌ها شكل‌گرفته. دیواره‌های آبچكان كول خرسان، در هر نقطه جنس و انحنای دگرگونی دارند و بعد از عبور از هر پیچ جلوه‌ی تازه‌ای پیش چشمان شما می‌نشانند. گاهی این دیواره‌ها آنقدر به هم نزدیك می‌شوند كه فقط یك نفر می‌تواند از بینشان بگذرد.
دره كول خرسون آب‌وهوای خنكی دارد. حتی در گرم‌ترین روزهای تابستان می‌توانید دمای زیر ۲۰ درجه را در این دره تجربه كنید. چرا كه همیشه آب خنك از كف دره و روی دیواره‌های آن جاری است و به اغلب قسمت‌های آن هم آفتابی نمی‌تابد.
پیمایش دره كول خرسان یك تجربه‌ی هیجان‌انگیز و فراموش‌نشدنی است. درست است كه این پیمایش نیاز به تجهیزات خاصی ندارد اما با توجه به طولانی بودن مسیر بهتر است دسته‌جمعی وارد دره شوید و كفش و لباس مناسب داشته باشید و مقداری خوراكی همراه خود ببرید. نكته‌ی مهم دیگری كه باید به آن توجه كنید وضعیت آب‌وهواست. سعی كنید قبل از سفر از احتمال بارش اطلاع داشته باشید.
ترجیحاً فصل بهار را برای این سفر انتخاب نكنید، چرا كه در این فصل احتمال جاری شدن سیل بسیار است. فصل تابستان، بهترین زمان برای پیمایش دره‌ی كول خرسان دزفول است.
دره اشكفت زرده یا كول خرسان معروف به دره ی ارواح یكی از جاذبه های طبیعی و مناطق بكر و زیبای خدادادی است كه در ۳۲ كیلومتری شمال شهرستان دزفول و در جاده این شهر به سمت شهیون نرسیده به بیشه بزان قرار گرفته است.
عمق این دره بیش از ۲۰۰ متر می باشد و دیواره های آن پوشیده از گیاهان سیاووشان و آبشارها و آبچكان های بسیار زیبایی است .
علت معروف شدن این مكان به دره ی ارواح ، انبوه نیزارها و درختان انگور و انجیر وحشی در دره و پوشیده بودن مسیر ورودی كول خرسان از درختان كنار (سدر) و نخل است و هرچه جلوتر بروید دیوارها بلندتر می شوند و آسمان كمتر پیداست و این ممكن است حالتی ترسناك به دره بدهد.
یكی از عجایب این دره دمای هوا در آن منطقه است زیرا كه بر خلاف طبیعت، در زمستان نسبتاً گرم و در تابستان بسیار خنك است در حدی كه دما به كمتر از ۲۰ درجه می رسد .
در دل كول خرسان ، نهری دایمی در بستر شنی و ماسه ای جاری است كه از چشمه های درون دره سرچشمه می گیرد. در طول مسیر، گاهی تنگه آنقدر باریك می شود كه فقط امكان عبور یك نفر را دارد و گاهی آنقدر عریض كه می توانید آسمان وسیعی را بالای سر خود ببنید. در بخش دیگری از مسیر دیواره های دو طرف در بالای سرتان تا ارتفاعی حتی بیش از ۱۰۰ متر بالا می‌روند و در نقاطی به هم می‌رسند تا نور داخل دره فقط از روزنه‌های كوچكی به داخل بتابد .
یكی ازدیدنی های دره كول خرسان درمنتهی الیه دره غاری قوسی شكل، مانند یك تونل وجود دارد كه در انتهای آن آبگیری به طول ۵ متر و عرض ۳ متر است كه به رودخانه دز مشرف می شود؛ عاشقان طبیعت پس از استراحت درهوای دل انگیز غار از آب این حوضچه طبیعی كه در اصطلاح محلی به گهر معروف است برای شنا استفاده می كنند.
این دره در نهایت به رودخانه دز منتهی می شود. از ابتدای شروع پیاده روی تا ابتدای كول حدود ۴ كیلومتر كوه پیمایی در مسیری نسبتا ناهموار وجود دارد. از ابتدای كول تا انتهای آن و رسیدن به رودخانه دز نیز مسافت نسبتا زیادی در حدود ۱۰ كیلومتر وجود دارد. در انتهای مسیر دره سطح آب به تدریج افزایش یافته به نحوی كه مسیر را باید شنا كرد. به دلیل شدت جریان بالای رود دز، نزدیك شدن به رودخانه دز به شدت خطرناك بوده و بهتر است افراد تنها بخش های ایمن دره را پیمایش كنند.
زمان مناسب برای پیمایش كامل دره ارواح اواسط خردادماه است زمانی كه در آن منطقه باران های بهاری به پایان رسیده و هوا رفته رفته به سمت گرم شدن می رود ، زیرا كه خطر سیلاب در ابن منطقه كاهش یافته است .
اگر نام كول خرسان برایتان عجیب و غریب است باید بگوییم كه كول در زبان محلی به معنی دره است. اما هنوز هیچ كس از دلیل گذاشتن نام «خرسان» یا «خرسون» در ادامه آن، خبری ندارد!
