ماكو

شهر ماكو در گذشته یكی از قلاع محكم سرحدات ایران وعثمانی محسوب می‌شد. ازاین شهردر طول تاریخ به اسامی مختلفی یاد شده بنا به روایتی می‌گویند، اسم قدیم ماكو (شاوارشان) بود كه از كیارستان كه امروزه به نام سیاوش معروف است اخذ شده است.

اسم ماكورا ” آرتاز“، ” قلعه قبان“ و” روساومكی“(محل مرتفع گوسفند و آغل زمستانی) نیز می‌گفتند كه احتمالاً به علت خوبی مراتع از طرف ارامنه منطقه نامگذاری شده بود. شهرماكو علاوه بر آنكه از نظر ساختار فیزیكی شهر جالبی است، دارای آثار متعدد باستانی و‌ تاریخی نیز می‌باشد.

مراكزتاریخی وباستانی

كاخ باغچه جوق
كاخ باغچه جوق ساختمانی مجلل وبنایی تاریخی است. این كاخ در اواخر دوره قاجاریه، به دستور اقبال السلطنه ماكویی كه یكی از سرداران مظفر الدین شاه بود، ساخته شده است. این كاخ تاثیر شگرفی از سبك معماری روسیه پذیرفته است.

عمارت كلاه فرنگی ماكو
ساختمان بنا به اواخر دوره قاجاریه مربوط می شود و تاكنون هیچ دخل و تصرفی در آن صورت نگرفته است.

ساختمان شهربانی ماكو
تاریخ احداث این بنا،‌ با توجه به كتیبه موجود در تالار آئینه، محرم سال ۱۳۲۰ هجری قمری می باشد.

قلعه سیاه
این قلعه یك كاخ پادشاهی اورارتویی بوده كه در قرن های هشتم وهفتم قبل از میلاد به منظور دفاع یا حمله و با استفاده از عوامل طبیعی زمین ساخته شده است.

قلعه راوز
قلعه راوز در جنوب غربی ماكو واقع شده و به شكل محلی مسكونی است كه ۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح‌ایجاد شده است.

شهر اورارتویی بام فرهاد
اخیرا آثار یك شهر تاریخی مربوط به هزاره اول پیش از میلاد در شهرستان ماكو كشف شده است كه در مكانی موسوم به بام فرهاد در ارتفاعات مجاور روستای سنگر در ۷ كیلومتری شمال شهر ماكو قرار دارد.این شهر به اقوام اورارتو تعلق داشته و فاقد استحكامات دفاعی بوده است.

در این شهر یك معبد سنگی متعلق به خدای خالدی (خدای جنگ اورارتوها) واقع است. كشف دیوار شهر و معبد سنگی دیگر در محلی موسوم به (كور اوغلی قلعه سی) ازیافته ‌های مهم این منطقه است.بر اساس مطالعات صورت گرفته، شهر در زمان آبادانی حدود ۲۰ هكتار وسعت داشته است.

مقبره صخره ای سنگر
این مقبره در ۷ كیلومتری جاده آسفالته ماكو – بازرگان و در مجاورت روستایی به نام فرهاد واقع شده است. قدمت این بنا به ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. در حفاری هایی كه اخیرا در این منطقه صورت گرفته، این آثار را از شهر اورارتویی واقع در این منطقه محسوب دانسته اند.

پل پنج چشمه
پل پنج چشمه در قرن دهم زمان صفویه به منظور ایجاد ارتباط بین تبریز و ماكو و همچنین بین ماكو و روستاهای اطراف ساخته شده است.

سنگ نبشته شهر روسا
روسا یكی از شهرهای اورارتویی بود كه در قرن نهم پیش از میلاد و در زمان روسا دوم ، حاكم اورارتو ساخته شد. روسای دوم پسر آرگیشتی دوم از پادشاهان معروف اورارتو پس از اتمام شهر كتیبه ای دربالای آن نصب كرد.

این كتیبه كه یكی از نفایس آثار كهن این سرزمین به شمار می رود توسط روسای دوم به خط میخی نوشته شده و توسط باستان شناس معروف آلمانی پروفسور مین تس ترجمه شده است.

طول كتیبه ۷۲ وعرض آن ۵۶ و ضخامت آن ۱۱ سانتی متر ، همچنین وزن آن ۱۱۰ كیلوگرم است . بر روی این كتیبه ۱۶ خط موازی رسم شده است. شهر روسا بر اثر حمله و هجوم قوم آشور باخاك یكسان شده وامروزه فقط دهكده كوچكی به نام بسطام از دهستان چایپارا به شمار می رود . این كتیبه هم اكنون در شهر ماكو نگهداری می شود.

جاذبه های طبیعی

چشمه معدنی شگفتی
این چشمه در دامنه جنوبی كوه های آق بولاغ و شمال دهكده شگفتی در منطقه سیه چشمه واقع شده است.

آب گرم شوط آباد
روستای شوط آباد در ۲۷ كیلومتری جنوب شرقی ماكو واقع شده است . ۵/۲ كیلومتر بعد از شوط آباد تپه ای وجود دارد كه آب گرم از بالای آن خارج می شود.

آب گرم باش كندی
چشمه آب گرم باش كندی در فاصله ۲ كیلومتری روستای باش كندی و۱۳ كیلومتری جاده ماكو بازرگان واقع شده است.

چشمه معدنی عرب دیزج
این چشمه معدنی در ۳۰۰ متری دهكده ای به همین نام در اطراف ماكو است.

منطقه حفاظت شده مراكان
در جنوب سواحل ارس و شمال شهرستان ماكو واقع شده و دارای پوشش گیاهی نیزار و بیشه زار است. در این منطقه حیوانات و پرندگان از قبیل قوچ ، میش ، پلنگ ، مار ، موش ، سنجاب ، گراز ، جغد و…… زندگی می كنند و جزو مناطق شكار ممنوع محسوب می شود.

منطقه حفاظت شده آغ گل
در نزدیكی منطقه مراكان ، بین پل دشت و ماكو قرار گرفته است و یكی از زیستگاه های مهم پرندگان مهاجر و گونه های جانوری بومی محسوب می شود.شكارگاه آغ گلشكارگاه آغ گل در غرب پل دشت ، در نزدیكی رودخانه ارس واقع شده وحیواناتی نظیر گراز ، خوك ، روباه ، سنجاب را در خود جای داده است.

اماكن زیارتی ومذهب

قره كلیسا (طاطاووس)
این كلیسا به نام تادی مقدس هم نامگذاری شده، در روستای قره كلیسا از توابع سیه چشمه شهرستان ماكو، ساخته شده و مزار تادی مقدس است. به استناد منابع تاریخی ارامنه، در دوره ساسانیان بخشی از ارامنه عمدتاً پیرو دین زرتشت بوده‌اند و بخشی نیز آیین مهر پرستی داشته‌اند.

برای نخستین بار در سال۴۳ میلادی دو نفر مبشرین حضرت مسیح به‌ نام‌های طاطاووس و بارتلمیوس از شمال بین‌النهرین گذشته و برای تبلیغ در شهر ( آرداز) كه مركز پادشاهی ارامنه بود اقامت می‌كنند و بدون توجه به دستور سنادوك ( پادشاه زرتشتی ارمنستان) به تبلیغ آیین مسیح دست می‌زنند.در نتیجه ۳۵۰۰نفر از جمله دختر پادشاه به نام ( ساندوخت) به دین مسیح می‌گروند.

پادشاه ارمنستان برای ممانعت از تبلیغ دین مسیح، در سال ۶۶ میلادی فرمان قتل و عام آنان را صادر می‌كنند و همه ارامنه مسیحی، از جمله دختر پادشاه به قتل می‌رسند و اجساد آنان را در محل فعلی قره كلیسا و حوالی آن مدفون می‌سازند.

ارامنه مدعی هستند كه كلیسای طاطاووس اولین كلیسایی است كه به دستور مبشرین و حواریون مسیح در دنیا ساخته شده است و چون از نظر مذهبی شهادت را بزرگترین سعادت برای بشر می‌دانند، هر سال در روزهای آخر تیرماه و هفته اول مرداد ماه كه مصادف با قتل تادی مقدس و پیروان مسیحی او است در قره كلیسا مراسم خاصی بر پا می‌دارند.

كلیسای زور زور
كیسای زور زور در مجاورت روستای بارون ( ۴۰ كیلومتری جاده آسفالته سیه چشمه) بر دامنه شیب تند كوه در ساحل رودخانه زنگمار واقع شده است. به استناد اظهار نظر شورای خلیفه گری، این كلیسا مربوط به قرن دهم میلادی است.

كلیسای دره شام
كلیسای دره شام در كنار رود ارس در فاصله حدود ۲۲ كیلومتری شمال غرب كلیسای سنت استپانوس قرار دارد. این كلیسا احتمالاً در دوره مغول یا صفویه ساخته شده است.

ماكو یكی از شهرستان های استان آذربایجان غربی است كه در ناحیه ی شمال خاوری این استان واقع شده است. شهرستان ماكو دارای چشم اندازی كوهستانی است و مراتع سرسبز دامنه كوه های آن را فرا گرفته اند. چشمه های آب گرم، آبشارها، مناطق حفاظت شده و شكارگاه های منطقه به همراه كلیساهای قدیمی مانند: قره كلیسا (كلیسای طاطاووس)، كاخ ها و عمارت ها از جمله كاخ باغچه جوق و عمارت كلاه فرنگی ماكو، پل ها صخره ها، گورستان ها، مقبره های قدیمی، قلعه ها و شهرهای باستانی چون: شهر اورارتویی بام فرهاد از جاذبه های طبیعی و تاریخی مهم منطقه هستند. شهرستان ماكو یك منطقه كشاورزی است و محصولات كشاورزی آن غلات، حبوبات، پنبه، كرچك و كنجد است. تره بار، سیب، انگور، گلابی، ‌گردو و بادام از دیگر محصولات شهرستان بوده و آب كشاورزی از رودها و قنات و چاه های عمیق تامین می شود.

مكان های دیدنی و تاریخی

شهرستان ماكو دارای چشم اندازی كوهستانی است و مراتع سرسبز دامنه كوه های آن را فرا گرفته اند. چشمه های آب گرم، آبشارها، مناطق حفاظت شده و شكارگاه های منطقه به همراه كلیساهای قدیمی مانند قره كلیسا (كلیسای طاطاووس)، كاخ ها و عمارت ها از جمله كاخ باغچه جوق و عمارت كلاه فرنگی ماكو، پل ها صخره ها، گورستان ها، مقبره های قدیمی، قلعه ها و شهرهای باستانی چون: شهر اورارتویی بام فرهاد از جاذبه های طبیعی و تاریخی مهم منطقه هستند.

صنایع و معادن

صنایع شهرستان ماكو محدود به صنایع دستی و صنایع كوچك كارگاهی است. این منطقه در مسیر توسعه قرار دارد و هنوز صنعت بزرگ و قابل توجهی در آن دیده نمی شود.

كشاورزی و دام داری

شهرستان ماكو یك منطقه كشاورزی است و محصولات كشاورزی آن غلات، حبوبات، پنبه، كرچك و كنجد است. تره بار، سیب، انگور، گلابی، ‌گردو و بادام از دیگر محصولات شهرستان بوده و آب كشاورزی از رودها و قنات و چاه های عمیق تامین می شود.

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

ماكو به زبان ارمنی به معنی چراگاه است و از این رو به آن ماكو گفته اند كه چراگاه های بزرگ در پیرامون اش وجود داشته است. شهر ماكو در درازی تاریخ به اسامی مختلفی یاد شده كه به شرح زیر است: به روایتی اسم قدیمی ماكو «شاوار شان» بود كه از كیارستان كه امروز به نام «سیاوش» معروف است، اخذ شده است. هم چنین اسم ماكو را «آرتاز»، «قلعه قبان» و «روساومكی» (محل مرتفع گوسفند و آغل زمستانی) نیز می گفتند كه احتمالا به همان دلیل خوبی مراتع، از طرف ارامنه منطقه نام گذاری شده بوده است. اما برخی بر آنند كه ماكو در اصل میان كوه بوده، بر اثر استفاده زیاد «ه» حذف شده، میان كوه كوه و سپس ماكو گفته شده است. شهر قدیم ماكو كه تا زمان شاه عباس دوم صفوی باقی و آباد بوده، در دامنه كوه بنا شده بود. شهر ماكو یكی از قلاع محكم سرحدات ایران و عثمانی محسوب می شد، ‌چنان كه در سنه ۱۰۴۵ هجری، سلطان مراد چهارم عثمانی، قره مصطفی پاشا، – یكی از سرداران معروف خود – را برای خرابی قلعه نظامی این شهر مامور كرد، كه با مرگ سلطان مراد چهارم این دستور عملی نشد. در زمان صفویه نیز قلعه نظامی ماكو برای دولت ایران و قلعه كاتور در ایالات وان برای دولت عثمانی اهمیت خاصی داشت.
در سال ۱۰۵۲ هـ . ق به فرمان شاه عباس دوم قلعه ماكو را به علت آن كه پناه گاه مفسدان شده بود ویران ساختند. شهر ماكو علاوه بر آن كه از نظر ساختار فیزیكی شهر جالب توجهی است، دارای آثار متعدد باستانی و تاریخی نیز است. این منطقه در طول وسعت پیدا كرده زیرا در جنوب و شمال آن دو رشته كوه به نام قیه (یا ساری داش) و سبد قرار دارد و شهر را چون حصاری در بر گرفته اند. شهر در دره ای كه توسط این دو كوه به وجود آمده قرار دارد و در وسط شهر رودخانه ای به نام «زنگمار» جاری است. كوه در قسمت خاوری رودخانه، مستقیماً فرود آمده و در قسمت باختری تا حدود ۲۰۰ متر از سطح رودخانه ارتفاع می گیرد، به طوری كه قسمتی از كوه، شهر را مانند چتری در پناه خود جای داده و شهر به طور نیم دایره در پناه این كوه قرار گرفته است. در ارتفاع اطراف شهر قلاع قدیم دیده می شود و در كوه قیه غار وسیعی است كه دارای آب جاری بوده و عده زیادی را می توان در آن جای داد ورود به آن مشكل است.

شهر ماكو به عنوان مركز منطقه آزاد ماكو، شهری طولی است كه طول آن به ۱۴ كیلومتر و عرض این شهر از ۳۰۰ متر تا ۱/۵ كیلومتر می باشد.

این شهر از شمال توسط یك دیواره عظیم سنگی به طول بیش از ۸ كیلومتر احاطه شده است كه ارتفاع این دیواره از كف دره بین ۱۵۰ تا ۳۵۰ متر می باشد كه به صورت سنگی یكپارچه می باشد. بزرگترین كلاهك خمیده سنگی دنیا با شیب منفی ۴۰ درجه در این دیواره شهر را به احاطه خود درآورده است كه قلعه باستانی ماكو در زیر این كلاهك قرار دارد.

شهر ماكو به عنوان اولین شهری است كه گردشگران اروپایی بعد از ورود به ایران وارد آن می شوند و در شمال استان آذربایجان غربی واقع است.