تنگه شگفت انگیز “چاهكوه” در روستای چاهوی شرقی جزیره قشم،با حفره ها و دالان ها و اشكال اعجاب آور در دیواره های خود بیننده را مبهوت می كند. نظیر این پدیده زمین شناسی در آلمان، انگلیس، چین، آمریكا و چند كشور دیگر وجود دارد.
تنگه چاهكوه، پدیده ای شگفت از فرسایش سنگ های رسوبی زمین، در جزیره قشم واقع شده است. دره یا تنگه چاهكوه، در بخش شهاب از توابع شهرستان قشم، دره ای به عمق ۱۰۰ متر، نمایشی از فرسایش سنگ های رسوبی است. این دره در ۷۰ كیلومتری شهر قشم و در كنار روستای چاهوی شرقی، در بخش غربی ساحل شمالی جزیزه قشم قرار دارد و یكی از مهم ترین جاذبه های گردشگری جزیره قشم است. این دره شگفت انگیز، در دل كوه سنگی یكپارچه كه به شكل ضربدر برش خورده قرار دارد .
چاهكوه در ابتدا عریض و با دیواره های بلند در برابر دیدگان مخاطب ظاهر می شود، ولی به تدریج از عرض آن كاسته تا جایی كه عبور از میان آن دشوار می شود، این در حالی است كه ارتفاع دیواره ها همچنان زیاد است و به همین دلیل داخل دره نور كمی وجود دارد.
در حوالی روستای چاهو در كناره شمالی بخش غربی جزیره دو دره عمود برهم با دیواره های عمودی بلند دیده می شوند كه مورفولوژی شبه كارستی را نشان می دهند. در كف یكی از دره ها كه امتداد تقریباً شمالی جنوبی دارد حفره های كم عمق و نیمه عمیق چاه مانندی وجود دارند كه محل انباشت و ذخیره آب های جاری شده در دره ها بوده و مورد استفاده اهالی منطقه قرار می گیرند.
ورودی دره شمالی جنوبی از سمت شمال عریض تر و كم شیبتر است و شكل كمابیش یو مانندی را نشان می دهد. هرچه به سمت جنوب پیش می رویم دره كم عرض تر شده و شیب آن افزایش می یابد و در انتها به شكل وی درآمده و صعب العبور می شود. این مشخصات نشان دهنده سیلابی بودن دره است.
دیواره های دره شیارها و خطوط فرسایشی موازی متعددی را نشان می دهند كه بعضاً این شیارها عمق بیشتری پیدا كرده و فرم های قاشقی یا قیفی را به خود می گیرند.
جنس دیواره ها عمدتاً از ماسه سنگ آهكی سست بوده و به دلیل وجود میان لایه های مارن قرمز، سیلت و آهك شاهد انحلال و فرسای شهای شدید در این بخش ها هستیم به نحوی كه در تمامی طول دیواره دره حفره ها متعدد كوچك و بزرگ نمایان هستند. به نظر می رسد چاه های كم عمق آب كه مورد استفاده اهالی قرار می گیرد توسط دست حفاری شده اند اما این حفاری در ادامه حفرات انحلالی عمیق صورت پذیرفته و در واقع كار طبیعت توسط بشر تكمیل شده است. همچنین در طول دره اصلی و دره عمود بر آن كانال باریك جوی مانندی دیده می شود كه ظاهراً برای هدایت و انتقال آب دره ها به داخل چاه حفر شده است.
این تنگه به دلیل دارا بودن دیواره های عمودی نسبتاً مرتفع، وجود شیارها و خطوط فرسایش موازی و عمیق و همچنین انواع حفره های نیمه كروی و بیضوی از زیبایی ویژهای برخوردار است.
تنگه چاهكوه، پدیده ای شگفت از فرسایش سنگ های رسوبی زمین، در جزیره قشم واقع شده كه كمتر معرفی شده و به همین دلیل كمتر مورد بازدید گردشگران قرار گرفته است.
این دره از چهارسو، چهارتنگه دارد كه در جاهایی دیواره ها به هم می رسند و فاصله ۲ دیواره از هم شاید به حدود نیم متر برسد. به نظر می رسد این دره و دره های مشابه اطراف آن مربوط به شكستگی های طاقدیس بزرگی باشند كه بر ایجاد گنبد نمكی نمكدان هم نقش داشته است.
جنس سنگ های چاه كوه، از سنگ های رسوبی موسوم به سنگ های آهكی و مربوط به رشته كوه زاگرس می شوند كه جزو یكی از ۳ گروه سنگ های موجود در طبیعت (رسوبی، آذرین و دگرگونی) قرار می گیرد.
در دیواره های دره چاهكوه، فرسایش آبی و انحلال، شیارهای عمیق و طویل و انواع حفره های عدسی، قاشقی و كروی شكل را حفر كرده اند. وجود شیارها و خطوط فرسایش موازی و همچنین حفره و طاقچه بر بدنه عمود این دره و نیز وجود جوی های سنگی در كف دره، موجب شده تا تنگه چاهكوه به اعجاب تبدیل شود. طرح ها و اشكالی كه روی دیواره های این تنگه زیبا نقش بسته هر بیننده ای را تحت تاثیر قرار می دهد. اشكالی كه خیال انگیز و رویاگونه اند و مانند آثار هنری ارزشمندی شده اند كه به دست هنرمند توانایی به وجود آمده اند.
باد، آب باران و بارش های سیل آسا و شدید از مهم ترین دلایل وجود این حفره های زیاد در میان دیواره چاهكوه است. سنگ های چاهكو دارای آهك یا بی كربنات كلسیم است كه اسید آب باران دلیل حل شدن آنها و ایجاد شكاف ها و حفره های كوچكی در میان آنها شده و این حفره ها در طول چند میلیون سال بزرگ تر شده و تبدیل به دالانه های جالبی شده اند. در این میان، جاری شدن آب در زمان بارندگی، زیبایی این دره را دوچندان می كند.
گردشگران چاهكوه ، جنسی عام به مانند سایر گردشگران ندارند. آنها یا محقق اند یا دلباخته طبیعت. به همین دلیل ساخت تاسیسات گردشگری به منظور حفظ جاذبه های طبیعی این تنگه به راحتی امكانپذیر نیست.
تنگه چاهكوه یكی از جاذبه های ژئوپارك قشم است و تاكنون اقدام هایی در حد تایید سازمان یونسكو در این تنگه انجام شده است.
جاده به طول ۴ كیلومتر، ساخت سرویس بهداشتی، نصب چند تابلو آموزشی و زیست محیطی، نصب سطل زباله، ساخت پاركینگ و دایر كردن كیوسك نگهبانی از جمله اقدام سازمان منطقه آزاد قشم دراین تنگه گردشگری به شمار می آید.
شناخته شدن ژئوپارك قشم را به عنوان یكی از ژئوپارك های مهم و توریستی دنیا نیازمند نگاه ملی است قابل ذكر است كه درآمد كشور چین از ۸ ژئوپارك خود كه به ثبت جهانی رسیده، چندین برابر درآمد نفتی ایران است؛ به یقین برای رسیدن چنین وضعی باید تمام ارگان های مانند محیط زیست، وزارت علوم، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سازمان زمین شناسی، و غیره به كمك منطقه آزاد قشم در جهت معرفی آن كوشا باشند.
تعداد بازدید كننده های تنگه چاهكوه در ایام نوروز حدود ۴۶ هزار نفر اعلام شده است، پیش بینی می شود با داشتن برنامه در سال های آتی این تعداد در ۵ سال آینده به ۶۰۰ هزار نفر تا یك میلیون نفر برسد.
دلیل نامگذاری چاهكوه وجود چاه هایی است كه در ابتدای دره حفر شده است. چند چاه كم عمق و كانال هایی برای هدایت آب، از سوی اهالی روستای چاهو حفر شده و زیبایی این تنگه را دوچندان می كند. از آنجا كه با توجه به گرم و خشك بودن منطقه، آب شیرین ذخیره شده ارزش بالایی دارد، این چاه ها محل ذخیره آب باران است. این كانال ها و چاه ها، قدمتی باستانی دارند و از زمان های دور برای تامین آب شیرین اهالی این بخش از جزیره مورد استفاده قرار داشته است.
