جزیره قشم به دلیل پیشینه تاریخی خود كه حتی قبل از میلاد مسیح(ع) نیز آباد و دارای جمعیت قابل توجه و مركز حكومت جزایر و بنادر خلیج فارس بوده است. در هر گوشه و كنار قشم آثاری از گذشته یافت می‌شود كه در آن میان وجود گورستانهای قدیمی‌در كنار منزلگاه‌های متروكه، قلعه‌ها، حصار و برج‌ها در كناره‌های سواحل و جای جای‌این جزیره زیبا حكایت از سكونت گذشتگان و چگونگی زندگی با طرز تفكر و فعالیت‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و شرح حال زندگی اشخاص برجسته دارد.
در خود شهر قشم چندین گورستان دایر و متروكه از قدیم وجود دارد كه مهم‌ترین آنها عبارتند از گورستانهای:
محله چاه بهار، سید مظفر، كوهی، زیر كوه (محله زیرانگی)، محله مخابرات (گورفرنگی) محله مسنی، سركوه كولغان و همچنین، در روستاهایی چون كوشه، توریان، لافت، تم سنیتی، جی‌جیان و گربدان نیز گورستان و قبرهای با قدمت زیاد وجود دارند.
به منظور آشنایی و آگاهی دوستداران فرهنگ و تمدن قشم به ذكر مكان‌ها، سنگ نبشته‌ها، آثار و علائم و قدمت كتیبه‌های نصب شده بر روی قبرها و یادآوری نام شخصیت‌های شناخته شده می‌پردازیم
روستای كوشه:
در روستای كوشه یك قبرستان قدیمی وجود دارد كه آرامگاه بسیاری از بزرگان و علمای جزیره است. علاوه بر آن، در این روستا مقبره مخروبه شیخ برخ (BOURKH) و نیز مسجد قدیمی و معروف ”برخ“ وجود دارد كه می‌گویند بر روی آتشكده زرتشتیان بنا شده و در سال ۲۴۴ هجری قمری (برابر سال ۸۳۸ میلادی) تعمیر شده است. به این ترتیب، از سال ۸۳۸ میلادی تاكنون زمانی نزدیك به ۱۲ قرن است كه این مسجد تعمیر شده است.
در اطراف مسجد برخ قبرهایی با اشكال مختلف و زیبایی‌های متنوع قدیمی با قالب‌های استوانه‌ای سنگی و به شكل قایق (زورق) بادبانی قدیمی وجود كه نوشته‌های كنده شده بر سطح سنگهای این قبرها حكایت از وجود مسلمانان در آن منطقه می‌نماید و كلمات و الفاظ معنوی با درود بر دوازده امام علیهم صلوات الله اجمعین یا نوشته‌های صلی علی امام باقر(ع) و صلی علی امام جعفرالصادق(ع) و صلی علی امام‌التقی(ع) و صلی علی امام زین‌العابدین كه در دو طرف سنگ استوانه‌ای كه بر روی قبر قرار داده شده كنده‌كاری شده است و هنوز با گذشت زمان و تأثیرات عوامل فرسایشی صحیح و سالم بر جای مانده است.
همچنین نقش‌ها و نوشته‌های ترسیمی یا طراحی شده به نام خداوند متعال و به نام امام علی(ع) به صورت درهم در طرحی منظم بر روی این سنگ طراحی شده است كه شمای آن به شكل زیبا و جذاب كه از یك سمت الله و از جهتی دیگر علی خوانده می‌شود، فكر هر مسلمانی را به خود مشغول می‌كند. همچنین، نقش‌ها و نوشته‌ها و شكل‌های ترسیمی و طراحی شده به نام خداوند متعال و به نام امامان و اهل بیت
همگی حكایت از اتحاد و شناخت مسلمانان شیعه و سنی در داشتن اعتقادات مشترك نسبت به اهل بیت رسول گرامی اسلام و تمامی امامان دارد و از آن برهه زمان تاكنون در این جزیره این اعتقادات مستحكم است و طرح‌هایی كه به صورت درهم در طرحی منظم با چند بعدی ساختن آن در ذهن بر روی سنگ قبور هست موجب آرامش روحی و نشاط هر بیننده می‌شود.
بر بعضی دیگر از سنگهای این قبور نیز صفات خداوند متعال نظیر: حلیم، غفور، رحیم و اسماالحسنی دیگر و همچنین عبارات گهربار لااله‌الاالله محمدرسول‌الله و آیاتی از قرآن بر آن نوشته شده است.
این گورستان و مسجد و مقبره معروف و بسیار قدیمی (شیخ برخ) كه ساختمان اولیه آن را به قرن اول هجری نسبت می‌دهند، در روستای كوشه قشم كه در حدود ۴۰ كیلومتری غرب قشم واقع شده است قرار دارد.
در اطراف مسجد و مقبره معروف و بسیار قدیمی (شیخ برخ) كه ساختمان اولیه آن را به قرن اول هجری نسبت می‌دهند، در روستای كوشه قشم كه در حدود ۴۰ كیلومتری غرب قشم واقع شده است قرار دارد.
در اطراف مسجد و مقبره، گورستان وسیعی قرار دارد كه هنوز اهالی جزیره درگذشتگان خود را به آنجا تشییع و دفن می‌نمایند.
در گورستان روستای كوشه قبرهای بسیاری با قدمت فراوان ـ بیش از هزار سال ـ دیده می‌شود كه كنده‌كاری‌های روی سنگ‌ها و تشابه و یكنواختی از نظر دست خط عربی و كوفی و نوع تراش سنگ‌ها و اعتقادات دینی كه از نوشتار آنان بر سنگهای قبور مشخص است حكایت از زمان فتح جزیره به دست امیران رسول گرامی اسلام در عهد خود حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله و سلم دارد.
در این گورستان نیز دو تن از علمای بزرگوار و فاضل از خاندان كمال كه اجداد آنان به نامهای سعید، نورالدین، علی و احمد در اطراف روستای كردوای قشم مدفون‌اند. در این قبرستان با قدمت نزدیك به دویست سال كه پدر و پسر و از بنیانگذاران مدرسه علوم دینیه روستای بند حاجعلی هستند مدفون گردیده و بر لوح سنگی ضمن وصف شایستگی‌ها و صفات نیكوی آنان به عنوان عالمی برجسته و دانا به مسائل دینی و ارشادكننده مسلمین و سبقت گرفته‌ای نمونه در تقوا به ذكر تاریخ وفات آن پرداخته شده است.
در گورستان كوشه وجود قبوری كه سنگهای استوانه‌ای كنده‌كاری (توخالی) با نوشته‌های قرانی (آیه الكرسی) و در دو طرف آن با طرح‌هایی از گل و ستاره و حاشیه چینی زیبا و با طرح‌های درهم به نام خداوند متعال و حضرت و امام علی(ع) و نام مبارك امامان با قدمت بیش از هزار سال تاكنون در‌این روستا پابرجا می‌باشد و قبوری نیز شبیه آن در روستای گربدان با قدمت ۶۰۰ ساله و در روستاهای همجوار توریان، تم سنیتی، رمكان، جی‌جیان ـ همگی برخوردار از یك نوع خط و نوع جنس سنگ بوده و حكایت از وجود گروهی از حجاران (سنگ‌تراشان) معروف در زمان ورود فرماندهان رسول اكرم (ص) به جزیره داشته كه در محل مسجد برخ آتشكده زرتشتیان وجود داشته است.
آنچه امروزه در كتاب خلیج فارس و نوشته‌های داخل مسجد كه بر لوح‌ها و كتیبه‌های مانده است حكایت از فتح جزیره در خلال سال‌های هشتم و نهم به امر رسول خدا(ص) به دست عمروبن العاص ثقفی استاندار بحرین و یا به نوشته عالم فاضل و سرشناس مدیر و مدرس علوم دینیه صالحیه رمكان جناب‌الشیخ محمد شریف صالحی رمكانی رحمت‌الله علیه كه در نتیجه تحقیقات و مطالعات بیشتر كتب دینی از جمله كتاب مروج‌الذهب فتح جزیره را به عهد رسول‌الله مربوط دانسته و تخریب آتشكده زرتشتیان در روستای كوشه و ساخت مسجد را توسط امیر و فرستاده پیامبر (ص) به نام عمروبن‌العاص می‌داند
و به دنبال آن با ورود اصحاب رسول خدا و صالحان و شایستگان به این جزیره نور اسلام تا دورترین روستا‌ها و سواحل و بنادر قشم تابیدن گرفت و همه زوایای تاریك را روشن نمود و در طول سالیان بعد مساجد دیگری نیز برای پرستش خدواند یكتا به جای معابد و زیارتگاه‌هایی همچون مهر، میترا، و ناهید در‌این جزیره ساخته شد و آثار و ادیان گذشته در طی قرن‌های متمادی زدوده و یا به صورت قدمگاه‌های پراكنده با نامهای اسلامی درآمد.
لازم به یادآوری است كه لوحی توسط شیخ محمد شریف صالحی رمكانی عالم فاضل و مدیر و مدرس مدرسه صالحیه رمكان رحمت‌الله كه ترجمه‌ای از كتاب مروج‌الذهب به تاریخ سال ۱۳۸۲ محرم‌الحرام می‌باشد، در مسجد برخ در روستای كوشه و مدرسه رمكان و همچنین بنا به اظهار فرزند محترم وی جناب احمد امین صالحی رمكانی كه جانشین پدر بزرگوارشان می‌باشد این لوح درموزه سعدآباد تهران نیز در معرض دید عموم قرار دارد
شرح این لوح كه به قلم جناب شیخ صالحی تحریر یافته چنین است:
(فصلی مختصر پیرامون جزیره قشم و بدو افتتاح این جزیره) سیاح كبیر و مورخ شهیر ابوالحسن علی‌بن‌الحسین مسعودی كه از فرزندان عبدالله بن‌مسعود رضی‌الله صحابی بزرگ رسول خدا(ص) می‌باشد در كتاب معروف خود به نام مروج‌الذهب كه در حدود سنه ۳۳۰ هجری قمری چیزی در حدود ۱۰۹۳ سال قبل در قسم جغرافیا در جلد اول صفحه ۹۱ تألیف یافته آنجا كه از خلیج فارس و بحر فارس سخن می‌گوید راجع به‌این جزیره چنین می‌نگارد:
”در‌این خلیج بعد از جزیره اولی جزیره‌ای است به نام جزیره لافت كه به جزیره بنی كوان معروف است. این جزیره به دست عمرو بن‌العاص رضی‌الله عنه فتح شده و مسجد او تا این وقت (یعنی زمان مؤلف) در آن موجود است و در این جزیره بسیاری از مردم ساكنند و قریه‌ها و آبادی‌های متصل دارد و نزدیك‌این جزیره جزیره‌ای است به نام هیجان (یا هنگام فعلی) و از این جزیره ارباب كشتی‌ها آب را حمل می‌كنند.“
و نیز در كتاب سیرت و غزوات رسول اكرم صلی‌الله علیه و اله سلم آمده كه رسول خدا(ص) در سال هشتم هجرت یعنی بعد از فتح مكه نامهای به عنوان پادشاه عمان كه در آن زمان شهر (دبا) عاصمه و پایتخت عمان بود نوشت و به همراه عمروبن‌العاص فرستاد تا او را به دین اسلام دعوت كند. عمربن‌العاص آمده و نامه و سفارش رسول اكرم(ص) رسانید. پادشاه پس از مكثی و مشورتی اسلام را پذیرفت و به احكام خدای عزوجل و رسول خدا صلی الله علیه و آله گردن نهاده و صدقات و زكات قلمرو خود به عمربن‌العاص تسلیم نمود و باز در كتب سیرت آمده كه رسول اكرم (ص) در سال نهم عمربن‌العاص را بر عمان و سرزمین مفتوحه به دست وی فرمانروا و او را عامل خود گردانیده است و او تا زمان رحلت رسول اكرم(ص) كه دو سال بعد واقع گردیده در آن دیار بوده است.
از این تحقیقات و تقاریر به خوبی واضح است كه فتح جزیره قشم در خلال سال هشتم و یا نهم هجری بود كه فرستاده پیامبر در این منطقه حاكم بوده است و آنچه در بالا از مسعودی نقل شده موید‌این است و كاملا با واقعیت منطبق می‌باشد به آنچه یاقوت حموی در كتاب معجم‌البلدان نوشته و فتح جزیره را به دست عثمان بن ابی‌العاص ثقفی نسبت داده است.
بنابراین، جزیره قشم كنونی یا كشم سابق و یا جزیره بنی كاوان و لافت اسبق زمانی به دین اسلام مشرف شده كه خود صاحب رسالت صلی الله علیه و آله در قید حیات بوده است و می‌توان حدس زد كه مسجد كوشه (مسجد برخ) كه از لوحه آن به خوبی واضح است كه در سال ۲۴۴ هجری تجدید بنا یافته و مسجدی را كه مسعودی بدان اشاره كرده همان مسجد عمروبن‌العاص(رض) می‌باشد چه تجدید بنا پس از تاسیس است اگرچه‌این حدس نمی‌تواند و در تعیین خود مسجد عمروبن‌العاص قاطعیت داشته باشد.
گورستانهای محلات قشم
۱ ـ قبرستان سید مظفر:
ابتدا در مركز شهر قشم وجود داشت. بعد از خیابان كشی و ساختمان مدرسه، به نقل از آقای نوربخش نویسنده كتاب خلیج فارس، قبرستان سید مظفر تسطیح شده و قسمتی جزء خیابان و پیاده‌رو و بقیه هم در حیاط و زیر بنای مدرسه قرار گرفت و امروز آنچه می‌بینیم در محل قدمگاه در بهشت زهرا زیارتگاهی گنبدی شكل است كه با همت سازمان منطقه آزاد قشم و معتمد ین شیعه تجدید بنا شده است.
۲ ـ قبرستان گور فرنگی:
كه در جنوب خور كولغان قشم قرار دارد و در روزگاران پیش مدفن انگلیسی‌ها و پرتغالی‌های ساكن جزیره بوده است كه جسد ویلیام بافین دریانورد و كاشف معروف و دو نفر دیگر از سربازان انگلیسی كه در سال ۱۰۳۱ ه. ق در جنگ بین سپاه امامقلی و فرمانده معروف شده است در‌این مكان مدفون است. این گورستان قدمتی ۳۹۲ ساله دارد.
۳ ـ گورستان محله مسنی (Mesiny):
سالخوردگان قشم قدمت این گورستان را بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ سال می‌دانند. در گورستان مسنی قبور مردان معروفی چون شیخ حاج رمضان كه قبرش جلوی خانه حاج عبدالفاتح كریمی قرار دارد و مردم به زیارت آن می‌روند فاتحه می‌خوانند و نذر می‌كنند و بخور می‌سوزانند و روی قبر نقل و بادام می‌ریزند وجود دارد.
از قبور معروف دیگر در‌این گورستان قبر شیخ قاسم اسنوی است. می‌گویند او مردی فقیه و حافظ قرآن بود. مردم سرقبرش می‌روند و فاتحه می‌خوانند.
۴ ـ گورستان كولغان:
این گورستان در خارج از شهر قشم و بر سر راه درگهان و روی كوه معروف به كولغان قرار گرفته است. در بالای تپه‌های كولغان، آثار خانه و معبد و برج و غیره وجود داشته است كه همه بر اثر باران و تابش آفتاب و نیز دستبرد به مصالح ساختمانی به تدریج از بین رفته است.
۵ ـ قبرستان توریان:
در گورستان روستای توریان قشم نیز یك قبر قدیمی‌به شكل قبور روستاهای كوشه و گربدان و با همان دست خط كوفی و عربی وجود دارد كه بر روی‌این قبر اشعاری در وصف رسول گرامی اسلام(ص) و در مدح امام علی و وصف جوانی به شیوه رادمردی حضرت علی(ع) بر روی سنگ قبر كنده‌كاری شده است و در انتهای سنگ قبر در سمت پای مرده‌ایه قرآن ـ كل شی‌هالك الاوجهه ـ بر روی سنگ قبر كنده‌كاری شده است كه قدمت این قبر مربوط به زمان همان حجاران (سنگ تراشان) معروف در حدود ۱۰۰۰ سال قبل می‌باشد.
دیگر قبرهای توریان:
با مراجعه به امام جمعه محترم توریان حاج آقا عبدالخالق توریانی، یادداشت‌هایی از قبوری كه دارای قدمت بودند دریافت شد و وی زمانی را كه تاریخ آن قابل خواندن بوده یاداشت نموده است. با گذشت زمان تاریخ آن قبور بر اثر عوامل فرسایشی از بین رفته و بدین صورت با همت‌ایشان اطلاعاتی در زمینه قبور قدیمی‌در گورستان به دستمان رسید كه از جمله قبوری با نامهای:
ـ شیخ محمدبن شیخ‌الشهید محمد بن شمس‌الدین بن محمد در هفتم رمضان ۹۰۹ كه قدمت آن ۵۱۴ سال است.
ـ عفره السامی‌بنت نورالدین اول ربیع الثانی ۸۲۰ ه. ق كه قدمت آن ۶۰۳ سال است.
ـ عایشه بنت عبدالله بن محمد بن حسین ذوالحجه الحرام ۸۸۳ ه. ق كه قدمت آن ۵۴۰ سال است.
ـ فاطمه بنت محمد ابن محمود وفات جمادی‌الاخر ۹۰۷ كه قدمت آن ۵۱۶ سال است.
ـ خالدبن محمد خالد در ماه ربیع‌الاول ۸۲۳ كه قدمت آن ۶۰۰ سال است.
ـ عبدالرحمن عبدالرحیم ۸۰۸ ه. ق كه قدمت آن ۶۱۶ سال است.
ـ شمس‌الدین، وفات ماه شعبان ۹۰۷ كه قدمت آن ۵۱۵ سال است.
ـ صالحه بنت تاج‌الدین كمال در رمضان ۹۲۵ ه. ق كه قدمت آن ۴۹۸ سال است.
و قبور دیگری كه نوشته‌های آن بر اثر باد و باران و عوامل مختلف از بین رفته است.
۶ ـ گورستان روستای تم سنیتی(منطقه خرگوشی):
در‌این گورستان قبور زیادی با دست خط همان حجاران و سنگتراش‌های مشابه قبور سایر گورستانهای منطقه كه دارای قدمت در حدود ۹۰۰ سال می‌باشد وجود دارد كه بسیاری از‌این قبور در زیر خاك است و بعضا گوشه‌هایی از‌این قبور با فرسایش خاك اكنون مشخص شده است و زیارتگاهی گنبدی و مخروبه نیز در‌این قبرستان وجود دارد كه اطلاعی از شناخت صحیح آن در بین پیران محل نبود، بعضی از پیران منطقه آن را خواجه بو اخیر می‌نامند، و در متون كتب قشم و خلیج فارس نیز چیزی در مورد آن یافته نشده است.
اما با توجه به اطلاعات یافته شده و ثبت تاریخ چند قبر از‌این گورستان توسط امام جمعه توریان:
ـ قبر مرحوم السعید آقا سلطان سالاری به تاریخ وفات روز شنبه ۱۷ ربیع الاول سال ۸۰۰ ه. ق با قدمتی در حدود ۶۲۳ سال می‌باشد
ـ قبر خانم صالحه بنت خواجه جمال به تاریخ وفات ۸۰۹ با قدمتی ۶۱۴ سال می‌باشد.
ـ قبر سعیده شهیده فردوس مكان با مرور علی كمال به تاریخ وفات ماه جمادی‌الاول ۱۰۳۹ با قدمت ۳۸۴ سال كه اشعاری بدین شرح نیز بر قبر وی نوشته شده است:
الا‌ای خردمند روشن ضمیر چو بر خاك ما بگذری پند گیر
كه ما را به دنیا دلی شاد بود اجل آمد و شادی بر باد بود
قبر شهیده الفردوس مكان حجی مساه بنت محمود در ماه ذیقعده سال ۸۰۷ ه. ق با قدمت ۶۱۶ سال می‌باشد. بر روی دو طرف سنگ قرار گرفته بر روی این قبور‌ایاتی از سوره بقره (آیه الكرسی) نوشته شده است و بر سنگ قائم بر روی این كتیبه اسم آنان نوشته شده و بر بعضی دیگر از این قبور‌ایاتی دیگر از قرآن مانند: و قل الحمدالله الذی لم یتخذ له ولد و لم یكن له شریك فی الملك و لم یكن له ولی من الذل و كبره تكبیرا نوشته شده و با حاشیه نویسی در اطراف آن با كلمات گهربار لااله‌الاالله و محمد رسول‌الله تزیین شده است
۷ ـ قبرستان رمكان (مشهور به قبرستان سید عبدالرحیم بزرگ رمكانی)
این قبرستان در كنار حوزه علمیه صالحیه رمكان است كه قبور قدیمی‌فراوانی در آن وجود دارد و نوعی نوشته و سنگتراش‌های آن نیز شبیه سنگهای قبور تاریخی روستای كوشه ومناطق اطراف است. از جملا قبوری كه نوشته‌ها و تاریخ آن مشخص است و به عربی نوشته شده عبارتند از:
۱ ـ الموتوفا المرحوم السعید الشهید حاجی سماالدین بن عتاب الدین یب، نوراسه مرقده و فی شهر جمادی الاول به تاریخ سال ۹۴۹ هجری قمری ـ در یك سمت سنگ‌این قبر اشعاری‌این چنین مشخص است.
”الموت كاس و كلی نا س شاربه“
مرگ تشبیه به جامی‌شده كه همه مردم از آن جام می‌نوشند.
والقبر باب و كل ناس داخله
و قبر دری است و تمام مردم از آن داخل می‌شوند.
قدمت‌این قبر به چهارصد و هفتاد و چهار سال می‌رسد.
وفات المرحوم السعید الشهید نوراسه فی مرقدها بی بی رابعه محمد سفاهانی به تاریخ ماه ذیقعده سال ۹۰۳ ه. ق قدمت‌این قبر پانصد و بیست سال می‌باشد.
۲ ـ قبر فردوس مكان ملا محمد بن داود در تاریخ ربیع الاخر ۱۰۴۴ كه قدمت آن سیصدوهفتادونه سال است.
۳ ـ عزالدین محمدبن مولانا عبدالرحمن عالی در ماه صفر ۹۰۹ كه قدمت آن پانصد و چهار سال می‌باشد.
۴ ـ قبر عالی شاه بن علی در گذشته در تاریخ دهم ذیحجه‌الحرام سال ۹۰۳ ه. ق كه ۵۰۲ سال قدمت آن است. و قبر بی بی روحه در شهر رمكان جنب مسجد جامع قدیمی در نزدیك منزل مرحوم شیخ محمد شریف صالحی كه قدمت آن از تاریخ سال ۹۰۳ ه. ق تاكنون ۵۲۰ سال است، كه ابتدا دارای گنبد بوده و با ورود گروهی در زمان قواسم ـ یا جاسم ـ كه از نجد وارد قشم می‌شوند و مخالف گنبد و آثار قبر بوده‌اند، گنبد‌این قبر تخریب می‌شود. همچنین ورود سادات به جزیره در روستای رمكان از ابتدای ورود شاه سیف‌الله قتال جد سید عبد الرحیم معروف با سید بزرگ و فرزندان وی و همچنین سید كمال كه در قبرستان داخل شهر رمكان قرار دارد.
به نقل از ”تذكره‌هاشمی“ نوشته مصطفی عبدالرحیم برقان مصطفوی سید قتال در اوایل قرن هفتم ه. ق كه اوضاع بغداد در اثر حمله مغول و انقراض خلافت عباسیان مردم و منطقه دچار نابسامانی و هرج و مرج گردیده‌اند و عد زیادی از سادات عباسیان و مشایخ علماء دیگر با خدم و حشم و اتباع خود به شهر‌هایی كه از فتنه مغول محفوظ بوده مهاجرت نموده‌اند و هر دسته به مكانی متفرق و ساكن شده‌اند. شاه سیف‌الله قتال با عده زیادی از عشیره و اتباع خود بغداد را ترك و از طریق بصره با ساحل‌ایران وارد گردیده، نخست به محل بیابان ساحل خلیج به نام (ماخول) كه دارای چند حلقه آب شور بوده وارد می‌شوند و عشیره سید با حال خستگی و گوفتگی زیاد اصرار می‌ورزند كه آب‌های موجود غیر قابل شرب و مردم هم دیگر رمقی برای جابجا شدن در خود نمی‌بینند.
لذا با اشاره سید ابوالفضل كه‌این هم از القاب قتال بوده، در همان حوالی چاهی دیگر حفر كرده و به فضل خداوند آب شیرین و گوارا پیدا و موجب خوشی و سرور همراهان گردیده و آن محل شوره زار به منطقه سبزه‌زار مبدل شد و اما بعد از ان منطقه ماخول را به پرچه قتال یاد نمودند و از آن به بعد ساكنان اطراف برای شفای بیماران و گرفتن حاجت آب، آن را می‌آشامیدند و با خود به جاهای دور می‌بردند.
سید محمد عمر ابوالفضل معروف با شاه سیف‌الله قتال متولد سال ۵۷۸ ه. ق فرزند سید فخرالدین معلی بوده كه در اوایل قرن هفتم هجری به سواحل‌ایران وارد شده و حسب اطلاع از تحقیقات جمع‌آوری شده و اظهارات شیخ احمد امین رمكانی، سید قتال كه از اجداد سید عبدالرحیم و سیدكمال از سادات منطقه قشم می‌باشد وجود قبر آنان نیز از قدمتی بیش از ۸۰۰ سال برخوردار است و به لحاظ داشتن كرامات به عنوان زیارتگاه برای مردم قشم شناخته شده و مردم به زیارت آن رفته و با نذر كردن و راز و نیاز با خداوند متعال در كنار مزار انسانی صالح شادمان و مستجاب الدعوه به منزل خود باز می‌گردند.
۸ ـ گورستان لافت كهنه با قدمت تاریخی
در اطراف زیارتگاه سیدحسن پسر سیدمنصور در لافت كهنه، قبرستانی وجود دارد كه به قول سدیدالسلطنه كبابی، الواح آن مقابر به تاریخ هزار و سیصد و هفتاد و دو و سال هزار و صد و سیزده دیده می‌شود.
اعتقاد بر این است كه مقابر مسلمانان در لافت، یادگار دستبرد عثمان ثقفی و علاء خضر می(جانشین عثمان در فرمانداری بحرین) در سال شانزدهم هجری، ۶۳۸ ـ م به جزیره قشم است. در‌این قبرستان كه تابلویی به نام قبرستان دارالمغفره دارد، قبور دارای قدمت فراوانی بوده و تكه سنگهای نوشته شده قدیمی‌كه در حال حاضر شكسته شده و در حال از بین رفتن است و تاریخ آن قابل خواندن و تشخیص نیست،
اما به نقل از نوشته‌های نویسندگانی چون سدیدالسلطنه كبابی و اسماعیل رایین در كتاب دریانوردی ایرانیان ـ حكایت از قدمتی بیش از ۱۳۷۹ سال دارد. همچنین در قبرستان قدیمی لافت كهنه در منطقه تابه تا كه در آنجا زیارتگاه سید شمس‌الدین قرار دارد اطراف آن نیز قبور بسیاری با قدمت فراوان كه از نوع سنگ نبشته و كتیبه‌های شكسته می‌توان تشخیص داد وجود دارد كه قدمت آن نیز به حدود بیش از هزار سال می‌رسد.
زیارتگاه دیگری نیز به نام زیارت شیخ‌اندرآبی در روبه‌روی شهر لافت در جزیره كوچك در منطقه جنگل‌های حرا قرار دارد كه با فاصله ۵۰۰ متری از ساحل مردم به زیارت آن رفته و برای خود نذوراتی دارند كه قدمتی برابر با دو زیارتگاه لافت كهنه و لافت جدید دارد.
۹ ـ قبرستان منطقه خربس ـ روبه روی غارهای خربس متعلق به دوره مادها
در این قبرستان نیز تعداد ۳ قبر با سنگهای معدنی تراشیده شده به شكل مستطیل با كنده‌كاری و دست خط همان حجاران معروف كه در منطقه روستای كوشه و گربدان از خویش اثر زیبایی به جا گذاشته‌اند دیده می‌شوند. اما به علت قرار گرفتن این قبرستان در ساحل دریا و تأثیر بیشتر عوامل طبیعی (از جمله شرجی و گرمای خورشید) نوشته‌های آن خوانا نبوده و فقط از نوع سنگ و بقیه اثرهای به جا مانده قابل تشخیص است كه قدمت آن نیز به حدود هفتصد سال می‌رسد
در مناطقی نیز از كناره‌های ساحلی یا مكانی‌هایی كه برای ساخت و ساز حفاری می‌شوند اغلب آثاری از سنگهای قبر با قدمت فراوان یافت می‌شود از آن جمله سنگ معدنی كه در حدود ۴ سال قبل در ساحل اسكله بهمن توسط آقای عنایت‌الله شكوری در هنگام حفاری حوضچه اسكله كشف شد كه مربوط به سال ۱۵۹۱ میلادی هفدهم ژانویه با قدمت ۴۱۱ سال متعلق به آنتونیوكوریا(پرتغالی) مربوط به نسل اعقاب می‌باشد. وزن این سنگ حدود نیم تن و نیم و به طول ۳ متر و عرض ۱ متر است كه كنده‌كاری‌هایی با حروف انگلیسی و علامت خطر مرگ (اسكلت جمجمه انسان) بر روی آن ایجاد شده و در حال‌حاضر این سنگ در محل ورودی هتل بین‌المللی قشم به نمایش گذاشته شده است
