دره قله زو در استان خراسان رضوی واقع است. معنای قله زو كه برگرفته از موقعیت جغرافیایی آن است اجتماع دو كلمه متناقض كوههای مرتفع و دره های عمیق است. در شرق دره روستایی به همین نام قرار گرفته است. روستای قله زو از شمال به كشور تركمنستان و روستا های نفطه و خلج ، از منطقه ته شوروی ، از غرب به روستای سیرزار ، از شرق به روستای آقداش محدود میشود.
دره های ژرف اطراف روستا چشم انداز بی بدیلی در منطقه كلات داده است. دره های عمیق قله زو از نظر زمین شناسی سه دوره زمین شناسی در آن پیداست. در زیر به ۴ دره اصلی این منطقه اشاره می شود.
دره كاتازو: كه به معنای دره برزگ در تركی نام نهاده شده است و برگترین دره منطقه است و موقعیت آن در سمت شمال غربی روستا واقع است و در داخل آن غار قارنقلق واقع شده است.
دره اوچنه :نام این دره از زبان لری گرفته شده است. معنی لغوی آن چكه آب است و در داخل آن در چند نقطه قطرات آب در سكوت تمام چكه می كنند و بلندای صدای آن گردشگران را به وحشت می اندازد. این دره در شمال شرقی روستای قله زو واقع است و دومین دره بزرگ منطقه است.
دره كلته زو: همانطور كه از نامش پیداست به معنای دره كوتاه شهرت دارد و راه ورودی آن از بالادست روستا است. این دره دارای پوشش گیاهی متنوعی است و چشمه ای آب شیرین در داخل آن جریان دارد.
دره اتلیاقی : دره علف ، دره ای است در شرق قله زو كه در نزدیكی روستای آقداش و در شرق روستای قله زو قرار گرفته است. این دره عمیقترین دره منطقه است و در داخل آن نیز چشمه آبی جریان دارد.
در انتها سه دره كاتازو، كلته زو و اوچنه به یك مسیر می رسند ولی دره اتلیاقی به مسیری در سمت شرق ادامه پیدا می كند.
دره قله زو در طول مسیر ۱۰ كیلومتریاش تا ۲۰۰ متر هم عمق دارد و عرض تقریبی آن بین ۱۰ تا ۱۲۰ مترمتغیر است. در گویش اهالی شمال خراسان، «زو» به معنی دره است و «قَله زو» كه گاه به اشتباه «قُله زو» خوانده میشود در واقع «قلعه زو» به معنی «روستای دره» است. دره از دو طرف با دیوارههای نسبتاً صاف و یك دستی آغاز میشود و در میانه درازای خود به سطح شیبی میرسد كه دیوارهها را به كف دره میرسانند. با آغاز بهار بارانهای فصلی كه برسند، مسیل كف دره پر آب خواهد شد. درسایر فصول رود كف دره خشك است و یا آب بسیار كمی دارد. دره عمیق قله زو، حاصل فعل و انفعالات
زمین شناختی و حركت لایههای گسلی است.
بستر خاكی دره و فرسایش مدام باد و باران، حالا از دره قله زو، یك مسیر پر پیچ و خم، با فرسودگیهای فراوان ساخته است. لابهلای پیچ و خمها كه در حاشیه دیوارهای دره شكل گرفتهاند، میشود اشكال مختلفی را از فرسایش دره دید؛ احجام بلندی كه به كلوتها شبیه هستند و حفرههای وسیع سر پوشیدهای كه به تالارهای بزرگی میمانند كه در دل زمین ساخته شده باشند. به خاطر نور كم آفتاب، پیچ و خمها، بافت گیاهی چندانی ندارد. نور كم و نبود گیاه، پیچ و خمهای دره قله زو را به محیطی ماورایی تبدیل كرده است. پیچ و خمهای دره در بیشتر فصلهای سال، چراگاه دامهای اهالی است.
دره، در حاشیه جاده سیرزار به قله زو، كامل پهن و آفتابگیر است و جز عمق دلهره آورش، شگفتی دیگری ندارد. البته در این میان گردش متفاوت هوا جای خودش را دارد. جاده سیرزار هم مثل هر جاده دیگر میتواند هوایی آرام داشته باشد، اما درست در لبه پرتگاه، هوایی كه در دره جریان دارد، باد شدیدی را به وجود میآورد. جاده روستای قله زو، به خاطر دره عمیقش هم هوای آرام دارد و هم باد شدید. البته عمق شدید دره، ماجراهای دیگری را هم شكل میدهد. پرندههای شكاری كه در آسمان دره پرواز میكنند تا بتوانند از آن بالا طعمههایشان را زیر نظر بگیرند، اگر در پروازشان، میدان
وسیع تری بگیرند و چرخ كاملتری بزنند، ناگهان با ارتفاع كم، روی جاده قرار میگیرند و میتوانند مسافران ناآشنا به منطقه را بترسانند.
دال سیاه، عقاب طلایی، شاهین، كبوتر وحشی و انواع جوندگان و روباه، بخشی از جانورانی هستند كه دره قله زو، زیست میكنند. دره خاكی قله زو، زیستگاه انواع جانوران و پرندگان است و به تنهایی میتواند یك زیست بوم كامل باشد
دسترسی
جاده روستای قله زو هم كه از انتهای شهر كلات آغاز میشود و تا ایستگاه رله تلویزیونی روی قله باباكمال ادامه دارد، از كنار یك سد تاریخی میگذرد كه مشهور به «بند نادر» است و به روزگار افشاریه برمی گردد.
جاده تا روستای «سیرزار»، در یك مسیر هفت كیلومتری آسفالت است و پس از آن خاكی است. از سیرزار تا روستای قله زو، هفت كیلومتر دیگر راه است. دره عمیق، پیش از رسیدن به روستا، در حاشیه همین جاده قرار دارد. در حاشیه جاده میشود روی پرتگاهی ایستاد كه مشرف به دیواره دره است و میشود از آنجا، چشم انداز نسبتاً كاملی را از دره دید. پهنترین بخش قله زو، اینجا در حاشیه همین جاده است.







