قلعه پرتغالیها یا قلعه تیس در ۵ كیلومتری شمال غربی چابهار، در روستای تیس قرار دارد. این دژ متعلق به دوران اسلامی است
قلعه پرتغالیها یا قلعه تیس در ۵ كیلومتری شمال غربی چابهار، در روستای تیس قرار دارد. این دژ متعلق به دوران اسلامی است و شماره ثبت ملی آن ۵۵۵ میباشد این دژ به ابعاد ۲۶×۵۴ متر ساخته شدهاست. پهنا ساختمان بر پهنهٔ دماغهای كه پانصد متر از آبخور دریا فاصله دارد در بخش انتهای دماغه واقع است. در بخش شمال شرقی درب ورودی اصلی قرار دارد و دارای چهار گوشواره خلفی كه در پشت دیوارهای هشتی واقع شدهاند. هر كدام از آنها خود یك اطاقی است كه با پیهای قطور ساخته شدهاند. دارای ایوانی است كه با دو پله با حدود یك متر ارتفاع از سطح حیاط دژ بلندتر است. در گوش شمال شرقی آثار اطاقهایی وجود دارد كه اكنون خراب شدهاند. و هر كدام دارای یك اطاق بزرگ تر مشرف به ایوان اختصاصی هستند.
شیوهٔ ساخت بنا (اطاقها و ایوانها) شبیه به كاروانسرای شاهعباسی بیستون است كه در زمان شاه سلیمان صفوی ساخته شدهاست. در سه طرف حیاط حجرهها و اطاقهایی حجرهها و اطاقهای گوش شمالی وجود دارند در سوی ساحل دریای عمان آثار دو برج بزرگ در طرفین دیده میشود. برج سوی راست كه در جنوب قرار دارد به صورت یك اطاق با یك ایوان و یك شاه نشین است كه بر روی هرمی مكعب مستطیل شكل پی سازی شده و یك برج با منار بر روی آن قرار گرفته و یك منار به ارتفاع ۵/۶متر باقی ماندهاست. مصالح بكار رفته در ساخت دژ، آجر، سنگ و گچ میباشند و آثاروتزئینات از آجر و سنگ در اطراف گلدستههای باقی ماندهاند، این مناره برای دیدبانی به كار میرفتهاست. و چون بر همه خلیج دهانه تیس اشراف لازم را دارد و در ضمن از فاصله زیادی در دریا دیده میشود.
سبك ساخت و نوع مصالح بكار رفته مناره و گوشواره به سبك سلجوقی میباشد. و تعمیرات بعدی كه در اتاقها و ایوانها انجام شده بیشتر سبك صفوی و سبك دوران قاجار است. در گوشههای حیاط دژ آثاری از آب انبارها به چشم میخورد كه از سنگ و ساروج و گچ ساخته شدهاند. در بیرون دیوار بلند دژ آثار چاهی وجود دارد كه در سنگ صخره كنده شده و لبه چاه بااستفاده از سنگ و ساروج محكم شدهاست. در بخش سقف دژ چوبهایی بكار رفتهاست كه احتمالاً از مناطق دیگر به اینجا آورده شدهاند تزئینات دور منار آجر چینی شبیه سبك تزئینات منارهای دوره سلجوقی میباشند اگر چه از بین رفتهاند ولی نقشهایی به خط عربی و خط كوفی از اثر برجستگیها و گودیها مشخص میشود. اندازه اطاقها معمولاً ۴×۳ متر یا كمتر است كه دور یا چهار سوی یك پهنه پهناور واقع شدهاند.
در كتاب باستانشناسی و تاریخ بلوچستان به نقل از سرتیپ مهدی خان مهندس ایرانی آمدهاست: «در تیس بسیار دژ خوبی است و یك سوی بدنه دژ وصل به دریاست، قدری ناتمامی دارد كه بنُا و عمله در آن مشغول كارند. دیوار بزرگی از سوی دریا كشیدهاند برای بار اندازی وغیره حصن معتبری است واصل دژ نو در روی تپه مرتفعی ساخته شدهاست.







