وضعیت جغرافیائی:
این روستا در منطقه جلگه ای و در كنار جاده كپورچال – آبكنار و در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۱۹ دقیقه و عرض جغرافیائی ۳۷ درجه و ۲۷ دقیقه واقع و از نظر ثبتی سنگ شماره یك و تا كپورچال ۱۸ كیلومتر و تا انزلی ۳۸ كیلومتر از راه زمینی فاصله دارد و محدود است از شمال به مرداب از جنوب به رودخانه بهمبر از مشرق به آبكنار و از مغرب به روستای اشپلا.
وجه تسمیه نام روستا:
همانطوریكه در بعضی بخشها اشاره شده « تروب » بزبان گیلكی به نوعی ( لی = لیغ ) میگویند از نوع پست و داخل آن پر و از نظر استقامت ازلی حصیر بافی بسیار ضعیف است و معمولا روی سر خانه ها می ریختند و از ظاهر كلمه اینطور بر میآید « تربه بر » بمعنی « بردن لی » است ولی عده ای عقیده دارند « تربه » همان « توبره » است كه كیسه ای كوچك محتوی كاه – یونجه – جو بوده كه با بندی به پشت سر اسب میانداختند و دهان حیوان داخل توبره رفته از داخل آن میخورد. گویا « توبره » اسبی را از محل دزدیدند و بردند و این اسم را بر محل نهادند . یعنی محلی كه توبره را برده اند.
آقای غلامحسین خلیلی از معتمدان محل بنقل از پیرمردان و پشتیبان می گوید:
( در زمان قدیم آقا سید شرفشاه در همین محل ساكن شد. بخاطر مقدم مباركش نام محل را « تربت بر » گذاشتند كه بعد ها تربه بر شده است ).
اگر این موضوع را به زمان آسید شرفشاه قبول كنیم می بایستی قدمت محل را حدود ۶۵۰ سال بتصور آوریم و چنانچه این مدت درست باشد خود بخود قدمت آبكنار كه تربه بر از حومه آن و در كنارش می باشد با توجه باینكه در منطقه از گذشته آبكناریها ؛ بودند به حدود ۶۵۰ سال میرساند ؛ كه بنظر قابل قبول نمیباشد مگر سند و مدركی بدست آید و ما را روشن كند
سابقه تاریخی روستا :
سندیكه بتواند قدمت این روستا را نشان دهد تا این تاریخ در دسترس نگارنده قرار نگرفته و « رابینو » در سال ۱۹۱۱ میلادی ۱۲۹۰ شمسی ذر ص ۱۲۲ ولایات دارالمرز می نویسد :
(توربه بر ؛ از دهكده های ابكنار و مالیات ۷۷/۴۸۹ قران ).
اقای غلامحسین خلیلی در این باره آقای طیب شفق كه بنا باظهار بعضی ها بیش از یكصد سال دارد و صاحب نظر است .مذاكره و ایشان اظهار داشته است :« اول تربه بر بوجود آمد ؛ بعد آبكنار و تربه بر در سال ۱۰۸۰ بنا گذارده شد و ساكنین آن دارای ۱۰ پشت بیشتر می باشند»).
تاریخ اعلام شده (۱۰۸) مجددا مورد پرسش قرار گرفت آقای غلامحسین خلیلی می نویسد :
( آقای شفق فرمودند « تربه بر پیش از آبكنار بنا شده و تاریخ درست درخت كهنسال و آقا سید كیا همان ۴۸۰ سال و تاریخ اعلام شده تربه بر مطابق سال قمری است » كه بعلت وضع مزاجیش بیش از این تحقیق مقدور نگردید اما درختیكه در تربه بر پشت محوطه مسجد تربه بر میباشد بنا باظهار صاحب نظران كهنسال تر از درخت آبكنار است و بسیاری از اشخاص چه محلی و غریبه كه آنرا دیده اند بیش از پانصد سال ذكر نموده اند).
با توجه باینكه درخت نمی تواند قدمت محلی را از نظر تشكیل آبادی و اجتماع مردم نشان دهد بلكه مردم در گذشته به درختهای كهنسال پناه می بردند . اهالی روستاها ؛ سینه بسینه تاریخ بناها و تشكیل خانواده ها را نقل می كنند كه اگر دقیق نیست میتواند تا اندازه ای نزدیك بحقیقت باشد.
اقوام اولیه:
آقای غلامحسین خلیلی با تحقیق دراین باره می نویسد :
( خانواده های اولیه تربه بر را شش طایفه تشكیل میدهند كه عبارتند از :
۱- از كربلائی صفر و پسرش كربلائی قربانعلی : خانواده های مرتضائی ( معروف به قربانعلی طایفه ).
۲-از كربلائی غلامعلی و پسرش كربلائی مصطفی : خانواده های منصف – رجبی – دلاور ( معروف به كربلائی مصطفی طایفه ) كه كربلائی غلامعلی و كربلائی صفر با هم پسرعمو بوده اند .
۳-از داردار و پسرش باقر : خانواده های باقری ( معروف به باقر طایفه)
۴-از كربلائی اسماعیل : خانواده های سلطانبخش و صیاد ( معروف به كربلائی اسماعیل طایفه ).
۵-از بابا : خانواده های خلیلی ( معروف به بابا طایفه ) كه بابا از لنكران وارد تر به بر گردیده است.
۶- از مشهدی علی كه بازماندگانشان در تهران زندگی مینماید و از تربه بر خارج گردیده اند.
جمعیت طبق آمار سرشماری رسمی :
در سال ۱۳۳۵ شمسی ۴۵۷ نفر ۲۲۸ نفر مرد ۲۲۹ نفر زن.
در سال ۱۳۴۵ شمسی ۵۸۶ نفر ۳۲۰ مرد ۲۶۶ نفر زن در ۸۸ خانوار
در سال ۱۳۵۵ شمسی ۵۰۴ نفر ۲۴۵ مرد ۲۵۹ نفر زن در ۹۹ خانوار.
در سال ۱۳۶۵ شمسی ۵۳۹ در ۱۰۸ خانوار كه ۳۳۸ نفر باسوادند.
كشاورزی:
اهالی تربه بر در سال ۱۳۶۳ شمسی دارای ۸۹ هكتار برنجكاری ۴۵ هكتار صیفی كاری ۳۰ هكتار توتون ۲ هكتار سبزیجات ۱۵ هكتار توتونستان داشته و از یك رودخانه طبیعی بنام « واویلا» استفاده مینمایند و مقدار تولید پیله ۶۵۰ كیلو و دارای ۱۰۰۰ راس گاو ۳۰۰۰ مرغ و خروس و یك مزرعه صنعتی با ظرفیت ۵۰۰۰۰ مرغ .
طبق آمار سال ۱۳۶۶ شمسی اداره كشاورزی انزلی كه از طریق آگاهان محلی بدست آمده است :
( وسعت كل روستا ۵/۲ كیلومتر مربع جمعیت ۷۰۰ نفر با ۱۰۴ خانوار – برنجكاری ۱۴۵ هكتار – صیفی كاری ۵ هكتار – توتون كاری ۲۵ هكتار – سبزیكاری نیم هكتار – حبوبات ۲ هكتار – باغ میوه ۸۰۰۰ متر مربع – كرم ابریشم ۵۴ تلمبار – تعداد گاو نر و ماده ۳۵۰ راس – گوساله ۱۵۰ راس – گاومیش۱۰ راس – اسب – ۵۰ راس طیور ۲۵۰۰ قطعه – تیلر ۲۵ دستگاه – پمپ آب ۴۰۰ دستگاه – خرمنكوب ۱۰ دستگاه – تراكتور ۷ دستگاه ).
و طبق آمار اداره نوغان در سال ۱۳۶۷ شمسی ( ۴۷ نفر در این روستا نوغان دارای كرده ۲۰۸ جعبه تخم نوغان مصرف كرده ) كه حدود ۶۲۴۰ كیلو پیله ابریشم بدست آوردند .
آقای گل آقا جعفری اظهار میدارد:
( پدرش مرحوم كربلائی زمان جعفری حدود ۸۵ سال پیش « ۱۲۸۴ شمسی – ن » از ماتك تولمات فومن و به تربه بر وارد و توتونكاری در تربه بر و نواحی اطراف را رواج داد).
در سال ۱۳۵۷ شمسی مرغداری بزرگی وسیله آقای گل اقا جعفری با شركت آقای حاج زمان ملك آرا بوجود آمد كه بعدا شخص اخیر سهامش را به آقای جعفری واگذار نمود . این مرغداری در سال ۴ مرحله و در هر مرحله ۰۰۰/۵۰ قطعه مرغ تولید میكند كه از نظر ظرفیت از مرغداری های بزرگ در گیلان است و همچنین آقای گل اقا جعفری در ۱۶ هكتار پرورش ماهی دارد كه در سال ۱۳۵۷ احداث نموده و در سال ۱۳۶۴ یك گاوداری با ظرفیت ۵۰ تا ۱۰۰ راس احداث نموده است.
متفرقه:
مدرسه : طبق آمار خرداد ماه ۱۳۶۸ شمسی : دارای دبستان مختلط بنام امام با ۵ كلاس و ۷۲ دانش اموز و ۶ نفر معلم.
درمانگاه و حمام : ندارد.
آب و برق كه اهالی از اب لوله كشی از طریق چاه نیمه عمیق و مخزن آب هوائی استفاده و روشنایی روستا از طریق شبكه برق انزلی تامین میشود.
مسجد : آقا غلامحسین خلیلی اظهار میدارد:
اولین مسجد وسیله كربلائی غلامعلی بنیان گذاری شده و زمین مسجد و گورستان محل را از زمین خود وقف نموده است و آقای محمد خلیلی اظهار میدارد ( قدمت مسجد اولیه را حدود ۱۵۰ سال میداند كه در سال ۱۳۳۲ تخریب و نوسازی گردید و بانیان امر آقای گل آقا جعفری – علی اصغر منصف – رحیم وطن دوست – خودش ( محمد خلیلی ) با همیاری مردم ).
اقای غلامحسین خلیلی اضافه میكند ( این مسجد بار دیگر در حدود ۲۰ سال پیش (۱۳۴۹ شمسی ) نوسازی گردید طول ۲۰ متر عرض ۹ متر و ارتفاع ۵/۳ متر كه برای جداسازی بانوان وسط مسجد را بریده اند .
زیارتگاه : آقای غلامحسین خلیلی اظهار میداد كه :
( البته زیارتگاه به آن صورت كه بقعه ای باشد نداریم لیكن درختی كهنسال وجود دارد كه پیشینیان گفته اند . سیدی در زیر همان درخت مدفون است بنام ( سید خلیفه ) كه در سابق محل تربه بر در آنجا و قبرستان در بغل همان سید خلیفه بوده است كه در قدیم در تربه بر طاعون شیوع پیدا كرد و چندین خانواده ای كه آنجا ساكن بودند از بین رفتند و خانواده هائیكه از آنان یاد شده تربه بر فعلی را تشكیل دادند.
سید خلیفه سمت جنوبی استخر تربه بر قرارگرفته كه در تابستان محل ورزش جوانان است و درخت كهن كه علامت قبر سید خلیفه می باشد همانجا قرار دارد و آنانیكه عقایدی دارند در آنجا به نذر و نیاز می پردازند و گاهی آش نذری را در آن محل تقسیم مینمایند و بعضی شبها برای رفع بیماری زیر آن درخت میخوابیدند و حالیه نیز بعضی از شبهای جمعه فانوس و شمعی در آنجا روشن مینمایند).
آقای محمد خلیلی نیز اظهار داشته است كه :
( زیارتگاه اقا سید خلیل ( معروف به سید خلیفه ) درختی است قدیمی از نوع بلوط یا هفرا یا « مازو» كه قطر زیادی دارد و پیر مردان محل قدمت آنرا حدود ۴۰۰ سال میدانند و قرار است در كنار آن بقعه ای بسازند ).
اماكن اقتصادی : در اوایل سال ۱۳۶۹ : نانوایی یك باب – خواربار فروشی ۲ باب – قهوه خانه ۲ باب – بنزین و نفت فروشی یك باب.
آثار تاریخی :
ابنیه تاریخی در محل وجود ندارد ولی ضمن تحقیق آقای غلامحسین خلیلی می نویسد:
( بطوریكه از قدیمی ها شنیده ایم ؛ ما بین تربه بر و اشپلا درختی بنام درویش دار وجود داشته كه آثارش هنوز باقی است و در سمت غربی درویش دار حدود صد متری جاده ماشین رو خندق بزرگی به پهنای هشت متر و عمق سه متر حفر كه بنام كافر لشكر نامیده میشد و حالیه خندق وسیله بولدوزر پر شده و جاده شوسه ای جهت رفت و آمد به طالش محله اشپلا احداث كرده اند و آقای شفق در این باره گفته است كه :
( از آن جهت آنجا را كافر لشگر نامیده اند كه روسها خندق را برای لشگر خود بعنوان سنگر درست كرده اند).
احتمالا روسها در زمان كاترین ملكه روسیه اوایل نادرشاه و یا در زمان جنگهای سیزده ساله ایران و روس در حدود ۱۸۰ سال پیش و زمان فتحعلی حفر شده و با بنظر میرسد كه كافر سنگر بوده كه به كافر لشگر تبدیل شده باشد.
