گلفشان نفتلیجه در ارتفاع ۲۶- متر از سطح آبهای آزاد جهان واقع و براثر فرونشست ریخت شناسی آن به صورت قیف پلكانی درآمده است و در وسط در چند نقطه دوایرتودرتو كه محل خروج گاز است در حال جوشش دیده میشود.گل آن از رس، سیلت به رنگ خاكستری تیره تشكیل شده است و در حاشیه قیف براثر تبخیر تركهای چند ضلعی به وجود آمده است.گرچه توان و استعدادهای زیادی در گل فشان‌ها نهفته است و پیام آور خوبی از وضعیت درونی زمین هستند اما از لحاظ میزان و تركیب گاز، غلظت گل، شكل، اندازه، وسعت، خاصیت درمانی، نحوه فعالیت، داشتن حباب و … به قدری با هم متفاوت هستند كه انسان دچار حیرت میشود.گل فشان نفتلیجه در نزدیكی شهر گمیشان استان گلستان قرار گرفته و در مقایسه با گل فشان‌های جنوب ایران، این گل فشان روان روی بیشتری داشته و غلظت مواد خروجی آن كمتر است.
بوی نفت خام كه در اطراف این گل فشان به مشام میرسد، احتمال ارتباط آن را با منابع نفت و گاز دریای مازندران را در ذهن ایجاد می كند و دهانه‌های فرعی گاز كه به شكل كراترهای آتشفشانی كوچك هستند از جنبه‌های زیبای این گل فشان به شمار می روند.این گلفشان یكی از پدیده های نادر زمین شناسی بوده و از دیدگاه گردشگری از جایگاه ممتازی برخوردار است.
گفتنیست با توجه به ارزش اثر با پیگیری های صورت گرفته در اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان و تهیه پرونده اثر توسط واحد ثبت آثار گلفشان نفتلیجه شهرستان گمیشان در مورخ ۲۱/۰۹/۱۳۹۵ با شماره ۳۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
گِلفشان نفتلیجه و تشكیل حوضچه آب به رنگ بنفش در ۱۵ كیلومتری شهر مرزی و تركمن نشین گُمیش تپه مركز شهرستان گمیشان واقع در كرانه شرقی دریای خزر امكانی جدید و بدیع در گردشگری ایران است كه می تواند به واسطه خاصیت درمانی، علاوه بر رونق گردشگری طبیعی پای علاقمندان به توریسم درمانی را هم به منطقه باز كند.
این روزها افرادی كه به گلفشان نفتلیجه سر می زنند شاهد تغییر رنگ آب حوضچه پیرامونی آن به رنگ بنفش می شوند؛ موضوعی كه فرایند اثبات وجود ید در اعماق دشت های گلستان را از آزمایشگاه های زمین شناسی و كانی شناسی خارج كرده و به دامن طبیعت كشانده است.با چشم غیرمسلح و بدون نیاز به هیچ ابزار خاصی می شود اثبات كرد این دشت ها سرشار از كانی یُد است كه قیمت هر كیلو از این ماده ارزشمند در سالهای اخیر بین ۲۵ تا ۶۵ دلار در نوسان بوده و با توجه به صادرات سالانه آن می تواند به ارز آورترین صنعت گلستان تبدیل شود.
این رویداد علمی، آشكارا اثبات می كند سرمایه های خدادادی گلستان به درختان سرخدار و جنگل های هیركانی دامنه های جنوبی و یا ماهیان خاویاری دریای خزر و خلیج گرگان محدود نمی شود و خوان گسترده پروردگار برای گلستان نشینان در اعماق چند هزار متری این دشت های وسیع نیز پراكنده است.گِلفشان نفتلیجه با فرمولوژی یك مخروط پهن حدود پنج متر ارتفاع و ۵۰۰ متر قطر خارجی دارد كه در بالای آن دریاچه كوچكی شكل یافته و همچون آتشفشان های كوچك از دهانه آنها آب شور به همراه گِل رُس و گاز با فشار و غلظت زیاد خارج می شود هرچند فعالیت آن در ۳۶۵ روز سال متفاوت است كه احتمالا با فعالیت های زیرزمینی ارتباط دارد.گلستان دارای سه گِلفشان (محل خروج گِل همراه با گاز از زمین) با نام‌های قارنیارق در شرق گُمیشان، نفتلیجه در شمال شرق گُمیشان و اینچه در شمال استان است.گِلفشان های گلستان پدیده‌های زنده و كمیاب زمین‌شناسی هستند كه تنها نمونه مشابه داخلی آن در سواحل دریای عمان و چابهار گزارش و مشاهده شده است.
به تاكید كارشناسان، می‌توان با برنامه ریزی مدون و بهره مندی از خواص درمانی گلفشان ها، گردشگران را به سمت این جاذبه ناشناخته و منحصر بفرد استان گلستان فراخواند.
هر چند در سنوات گذشته كارشناسان به ارزش های تفریحی و تفرجی و درمانی گِلفشان های گلستان اشاره كرده اند اما نبود سرمایه‌گذاری در حوزه اكوتوریسم سبب شده تا امكان بهره كافی از این فرصت كم نظیر تحقق نیابد.
در زمان حاضر بهره برداری از گلفشان های استان گلستان محدود به ساكنان بومی می شود و آنها سالهاست از این عارضه طبیعی برای درمان بیماری هایی مانند دردهای مفاصل و ستون فقرات و سفتی مفاصل، بیماری های عصبی، مراحل اولیه تنگی عروق و انقباضات عضلانی استفاده می كنند.
ساماندهی گِلفشان و آب گرم ها یكی از برنامه های جدی و محوری ستاد اقتصاد مقاومتی گلستان است اما تاكنون اقدامی برای رونق بخشی این مناطق در استان انجام نشده است.
این گِل ها برای درمان بیماری هایی مانند دردهای مفاصل و ستون فقرات، بیماری های عصبی، مراحل اولیه تنگی عروق و انقباضات عضلانی بسیار سودمند است.همچنین به گفته محققان، استحمام در گِلفشانها به دلیل وجود عناصر شیمیایی خاص در تركیبات آنها برای بدن سودمند و مفید است.وجود یُد در دشت های شمالی گلستان از سالها قبل به اثبات رسید و استخراج و صادرات ۴۰۰ تنی آن ایران را به یكی از معدود تولیدكنندگان این كانی در جهان تبدیل كرده اما این روزها رنگ بنفش حوضچه آبی گِلفشان نفتلیجه در حوالی گمیشان رویدادی طبیعی و منحصر بفرد دیگری از جلوه ید را پدیدار كرده است.
دیگر نیازی به مطالعات زمین شناختی پرهزینه و زمان بَر اثبات غنای كانی ارزشمند یُد دراعماق دشت های شمال و شمال غربی گلستان نیست چرا كه طبیعت آستین بالا زد و به همراه گازهای خروجی از اعماق زمین این ماده معدنی را به حوضچه پیرامون گِلفشان نفتلیجه گُمیشان رساند.
در جهان تعداد معدودی از كشورها و از جمله تركمنستان، آذربایجان، آمریكا، چین، روسیه، شیلی، ژاپن و ایران (معدن گلستان) تولیدكننده یُد هستند. در پهنه ای به وسعت ۳۲۰۰ كیلومترمربع عملیات اكتشاف علمی و سیستماتیك برای انجام مطالعات و ظرفیت یابی بهره برداری یُد انجام خواهد شد.
حداقل ۲۴ نوع ماده یُددار در جهان وجود دارد و این ماده معدنی در صنایع داروسازی (تیروئید)، صنایع پتروشیمی (به عنوان كاتالیزور)، ساخت داروهای ضدعفونی كننده دامی و مواد شیمیایی (كلیه تركیبات یددار) مصرف می شود.این ماده معدنی در ساخت اسید استیك، كائوچو، رنگدانه، مواد آلی، تولید فلزات با خلوص بالا، مكمل غذایی، لاستیك اتومبیل، صنایع هوافضا و الكترونیك نیز به كار می رود.یُد در آب دریا و شورابه های استحصالی از اعماق زمین با تركیبات سدیم و پتاسیم وجود دارد و در آبهای شور خروجی از چاههای نفت و نمك نیز مشاهده می شود. این كانی در سال ۱۸۱۱ از نوعی سنگ رسوبی كشف شد و به حالت جامد و بلورهای خاكستری و بنفش مایل به سیاه بوده كه كمی جلا و درخشندگی فلزی دارد.
با توجه با سابقه وجود تركیبات مواد محلول در آب خروجی این اثر طبیعی و رنگ و شكل ظاهری آن، بطور قطع آب خروجی دارای ید است كه در معرض هوا و در فعل و انفعالات شیمیایی با آب به رنگ بنفش درآمده است.
وجود شورابه های یُددار در گلستان انجام طرح های اكتشافی و توسعه ای در حوزه این صنعت را ضروری و به تحقق توسعه همه جانبه استان كمك خواهد كرد.
هم اینك ۵۶ معدن گلستان در حوزه كانی های مختلف در حال بهره برداری است.
گُمیشان با حدود ۸۰ هزار نفر جمعیت در شمال غربی استان گلستان و كرانه شرقی دریای خزر همجوار با كشور تركمنستان است.
