یكی از جاذبه های تاریخی و گردشگری قزوین و یكی از جاهای دیدنی قزوین كه نباید از دست داد گراند هتل می باشد .شاید كمتر گردشگری متوجه حضور اولین هتل ایران در خیابان پیغمبریه قزوین شود، چون جلوی آن را ایرانیت‌های فلزی محاصره كرده‌اند تا مبادا آواری به روی رهگذری فرو بریزد. با این حال این هتل یكی از یادگارهای ارزشمند دوره قاجار است كه در سال ۸۴ با شماره ۱۲۸۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موقعیت جغرافیایی گراند هتل
گراند هتل در استان قزوین، شهر قزوین، شرق خیابان پیغمبریه (داخل حریم باغ چهل ستون و عالی قاپو) قرار دارد.
تاریخچه ساخت گراند هتل
در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار كاروانسراهای بسیاری وجود داشتند كه تعداد آن‌ها در عهد مظفری بیشتر هم شد. ولی زمانی كه شاه قاجار به فرنگستان رفت، هتل به سبك اروپایی از جمله تحفه‌های سفر وی بود؛ در ابن رابطه، اولین نمونه از هتل‌های اروپایی با نام «گراند هتل» در قزوین، سپس در بندرانزلی و بعدها به صورت هتل‌های زنجیره‌ای امین‌السلطان در خیابان جدید قم و تهران ساخته شدند. گراند هتل قزوین از قدیمی‌ترین گراند هتل‌های باقی‌مانده در كل ایران محسوب شده و در طول عمر خود شاهد وقایع بزرگی نظیر طراحی كودتای رضا شاه بوده است.
سینما گراند هتل
در جبهه جنوبی بنا و در سال ۱۳۱۰ سالن سینمایی به نام «تابستانه» ایجاد شد كه در سال ۱۳۱۹ دچار حریق شد. البته این سینما دوباره مرمت شده و تا سال ۱۳۵۶ فعال بود تا اینكه با آتش‌سوزی مجدد از بین رفت و دیگر بازسازی نشد. این بنا هم اكنون در مجموعه باغ فرهنگی قزوین قرار گرفته و در حال بازسازی است. پشت این عمارت در محل كنونی مدرسه علامه محمد قزوینی بنای عدلیه قرار داشته است.
متاسفانه این هتل هر روز خراب‌تر می‌شود و كسی هم برای احیای آن كاری انجام نمی‌دهد. حدود ۸ سال پیش قرار شد هتل را مرمت كنند كه به سرانجام نرسید. حتی شمع‌بندی و كارهای دیگر هم انجام شد، اما به دلایل نامشخص ناتمام ماند.
مشخصات معماری و وضعیت كنونی بنا
«گراند هتل» از اولین نمونه‌های هتل به شیوه مدرن و اروپایی در اواخر دوره قاجار است. ورودی اصلی هتل در ضلع غربی ساختمان قرار دارد. طرفین آن دارای روكوب چوبی است، این ورودی به فضای تقسیم، كه در طبقه میانی واقع شده، می‌رسد. در دو طرف این فضا، تالارهای ستون‌داری با سقف طاق و قوس و قزح های خمیده (تویزه) قرار گرفته‌اند. این تالارها از سمت غرب مشرف به خیابان و از سمت شرق به ایوان ستون‌داری منتهی می‌شوند.
فضای تقسیم توسط پلكان چوبی به حیاط و طبقه زیرین هتل راه دارد. طبقه همكف حیاط به صورت تالارهایی با ستون‌های قطور آجری و با پوشش طاق و تویزه است. اتاق‌های هتل در طبقه اول قرار دارند، راه ارتباطی این طبقه از طریق دو پلكان چوبی است، در این طبقه ۱۸ اتاق وجود دارد كه از غرب و شرق با ایوان به خیابان و حیاط مُشرف می‌شوند. اما حالا از همه این‌ها در و پنجره‌ای نیمه‌باز و شكسته باقی مانده است.
این بنا در فهرست واگذاری هیئت دولت از طریق صندوق احیا قرار دارد، كارشناسان رسمی دادگستری باید از محل بازدید كنند تا مدت زمان واگذاری و مبلغ اجاره و مرمت گراند هتل را مشخص كنند تا مبتنی بر آن بتوانند آن را به صورت مزایده در بخش خصوصی واگذار كنند.
حوادث سیاسی مرتبط با گراند هتل قزوین
در دوران قاجار و پهلوی، ایران یكی از كشورهایی بود كه همواره سنگینی سایه بیگانگان را در تمام نقاط خاك خود احساس می‌كرد. نیمه دوم قرن ۱۲ ه. ش، یكی از دوره‌های سیاه مصادف با نفوذ دولت انگلستان در ساختار حكومت ایران بود و كسب امتیازات تا جایی پیش رفت كه امتیازات ظالمانه نام گرفت. در این میان، كشور‌های استعماری دیگری همچون روسیه تزاری، در مرتبه بعد قرار می‌گیرند.
انگلیسی‌ها در اجرای استراتژی خود در ایران از دو عنصر سیاسی و نظامی مانند سیدضیا و رضاخان، استفاده كردند و زمینه‌های لازم را با ایجاد توافقی میان این دو عامل و دیگر همدستان خود فراهم كردند. نیروهای قزاق به فرماندهی رضاخان میرپنج، سوم اسفند ۱۲۹۹ از قزوین به تهران حركت كرده و آن شهر را تصرف كردند و پس از استقرار كامل، سیدضیا به عنوان نخست وزیر، مامور تشكیل كابینه شد و رضاخان نیز سمت وزیر جنگ را به عهده گرفت.
ستاد فرماندهی كل قوای انگلستان در ایران، در گراند هتل قزوین قرار داشت و صفحه حساس دیگری از تاریخ پرفراز و نشیب ایران با دخالت خارجی در این هتل لوكس قزوین ورق خورد. آیرون ساید، ژنرال انگلیسی، طرح نهایی كودتایی را كه قرار بود در تهران به وقوع بپیوندد با معاون خود «كلنل اسمایس» مورد آخرین بررسی قرار می‌داد. آیرون ساید در دفتر یادداشت‌هایش چنین نوشته است:
نظر شخصی من این است كه باید دست قزاق‌های ایرانی را برای حمله به تهران و قبل از آن كه نیروهای ما ایران را ترك كنند، باز گذاشت. در واقع یك دیكتاتوری نظامی در ایران بهترین راه غلبه بر مشكلات كنونی ماست.
بنابراین این هتل جزو مكان‌هایی است كه هم به عنوان اولین بنایی هتل سبك اروپایی ساخته شده است و هم به دلیل وقایع تاریخی كه تاثیر فراوانی در گذشته‌ی ایران داشته اند، معروف است.
ستاد فرماندهی كل قوای انگلستان در ایران، در گراند هتل قزوین قرار داشت و صفحه حساس دیگری از تاریخ پرفراز و نشیب ایران با دخالت خارجی در این هتل لوكس قزوین ورق خورد. آیرون ساید، ژنرال انگلیسی، طرح نهایی كودتایی را كه قرار بود در تهران به وقوع بپیوندد با معاون خود «كلنل اسمایس» مورد آخرین بررسی قرار می‌داد. آیرون ساید در دفتر یادداشت‌هایش چنین نوشته است:
نظر شخصی من این است كه باید دست قزاق‌های ایرانی را برای حمله به تهران و قبل از آن كه نیروهای ما ایران را ترك كنند، باز گذاشت. در واقع یك دیكتاتوری نظامی در ایران بهترین راه غلبه بر مشكلات كنونی ماست.
بنابراین این هتل جزو مكان‌هایی است كه هم به عنوان اولین بنایی هتل سبك اروپایی ساخته شده است و هم به دلیل وقایع تاریخی كه تاثیر فراوانی در گذشته‌ی ایران داشته اند، معروف است.
