سرای خاتون ‘ قمصر، بنایی با تلفیق معماری های اسلامی و اصیل ایرانی، میراثی است كه در تاریخ و خاطره مردم ایران اسلامی خواهد ماند.
سرای خاتون یكی از خانه های دیدنی در منطقه قمصر كاشان است كه با معماری چشم نواز و پیچیدگی های حیرت انگیز خود، اثری ماندگار و زیبا در كنار بوستان های گل محمدی شهر گل و گلاب پدید آورده است.
چند سالی بیشتر از احداث این بنای به یادگار ماندنی، نمی گذرد و در حال حاضر نیز مراحل ثبت خود را به عنوان یك اثر ملی را می گذراند تا مانند سایر خانه های تاریخی منطقه كاشان بر دامان كویری این سامان به یادگار بماند.
معمار و كارشناس این اثر تاریخی گفت: بناهای جدید در دهه های اخیر با اصول سنتی و فرهنگ ایرانی متناسب نبوده و غیرماندگار است؛ اما پدید آوردن بناهابی با تلفیق دانش روز و جلوه های سنتی ایرانی و اسلامی نیاز انسان های عصر حاضر است.
‘سید اكبر حلی’ افزود: در این بنای مقاوم و زیبا از سازه های مدرن، فولاد و بتن آرمه استفاده شده و تركیبی از معماری های اصیل ایرانی، مناظر چشم نوازی در سقف، ایوان و اتاق ها ایجاد كرده است.
این استاد معمار كه طراحی و معماری سرای خاتون قصمر را بر عهده دارد، درباره سبك های معماری به كار رفته در آن گفت: سر در سرداب این خانه به شیوه خانه تاریخی استاد ‘ پیرنیا ‘ ، به شیوه منحصر به فردی با ضخامت پوسته پیازی، گچبری شده است.
حلی تاكید كرد: اطراف حوضخانه صفحه هایی وجود دارد كه برای نشیمن استفاده می شود كه در این میان صفحه شاه نشین در مقابل درب چوبی با گره درودگری و سقف مقرنس كاری شده در مركز، جلوه زیبایی به محوطه زیرزمینی بخشیده است.
وی با اشاره به اینكه هریك از اتاق ها نیز با عنوان مشخصی طراحی شده، افزود: اتاق موسیقی به شیوه عمارت عالی قاپوی اصفهان در سقف، تنگبری شده و اتاق آیینه با ظرافت خاصی از بنای ‘ شاه چراغ ‘ شیراز الگو برداری شده است.
این مرمت گر آثار تاریخی به طرح اتاق فیروزه نیز اشاره و بیان كرد: در سقف این اتاق، ۱۲ دایره تعبیه شده كه هر یك با ۱۲ قطعه فیروزه و به تعداد حروف ابجد نام صاحب بنا تزیین شده است.
حلی افزود: دو پیش بخاری در دو طبقه این بنا قرار گرفته كه با طرح كلاه سربازان صفوی طراحی شده و با گچبری هایی به سبك قاجاری كاشانی زینت داده شده است.
وی تاكید كرد: درب های این سرا و ورودی آن به سبك سنتی دارای كلون و هشتی بوده، در نماسازی از كاهگل و نقاشی اصیل ایرانی و در تزیینات نیز مقرنس كاری، گره سازی، رسمی بندی و سبك های معماری دوره های مختلف ایرانی و اسلامی به كار رفته است.
حلی، اتمام این بنا را مربوط به سال ۱۳۸۰ دانسته و هزینه ساخت آن را هشت میلیارد ریال عنوان كرد.
كارشناس حفظ و احیای آثار تاریخی میراث فرهنگی كاشان درباره این اثر گفت: این اثر قدمت تاریخی ندارد و از معدود آثاری است كه به دلیل معماری تلفیقی بی نظیر به كار رفته در آن، پدیده ای ارزشمند در هنر معماری ایرانی بشمار می رود.
‘ حمید رضا زیارتی ‘ افزود: این بنا موزه و نمایشگاهی از معماری اصیل ایرانی، بوده و حاصل زحمت و تجربه ارزشمند استادان خبره معماری است.
وی تاكید كرد: پرونده این اثر برای ثبت در آثار ملی ایران ارسال شده و بزودی این كار به اتمام خواهد رسید.
قمصر، شهری زیبا و سرسبز واقع در ۳۰ كیلومتری جنوب شرقی كاشان است كه همه ساله با فرا رسیدن فصل گلابگیری پذیرای قریب به دو میلیون گردشگر است.
