ساوُجبُلاغ یكی از شهرستان‌های استان البرز است.
جمعیت این شهرستان بر طبق آمارگیری جامع سال ۱۳۸۵ «۲۱۵,۰۸۶» نفر بوده و مركز آن شهر هشتگرد است.
شهرستان ساوجبلاغ با وسعتی معادل ۲,۸۰۰ كیلومتر مربع در شمال استان البرز در عرض شمالی ۴۵/۳۵ تا ۵۰/۳۲ و طول شرقی ۴۵/۳۵ تا ۵۵/۵۰ واقع شده‌است. این شهرستان از شرق به كرج، از جنوب به اشتهارد، از غرب به آبیك و از شمال به نوشهر و الموت قزوین منتهی می‌شود.
ساوجبلاغ دارای ۴۴۷ پارچه آبادی، مكان و مزرعه‌است. ساوجبلاغ به سه ناحیه كوهستانی، كوهپایه‌ای و دشتی تقسیم می‌شود، ۲۵ درصد كل مساحت شهرستان ناحیه كوهستانی است.
نام ساوجبلاغ تركی و به معنی «چشمه آب سرد» است. این شهرستان دارای روستاهای زیادی است و محصولات كشاورزی فراوانی دارد. میوه گیلاس آن به ویژه گیلاس روستای فشند و آردهه كیفیت بالایی دارد.
بخش مركزی شهرستان ساوجبلاغ
دهستان سعیدآباد
دهستان هیو
شهرها: هشتگرد و شهر جدید هشتگرد و چهارباغ وگلسار(ششمین شهر ساوجبلاغ با نام قدیمی سیف آباد)
شهر كوهسار
دهستان برغان
دهستان چندار
شهر: كوهسار
بخش چهارباغ (ساوجبلاغ)
دهستان چهاردانگه (ساوجبلاغ)
دهستان رامجین
شهر: چهارباغ شهرستان ساوجبلاغ
روستاها: فهرست روستاهای ساوجبلاغ
پیشینه تاریخی
نام ساوجبلاغ از زبان تركی آذری به معنای سرزمین چشمه‌های آب سرد با تاریخ، فرهنگ و مدنیت هفت هزار ساله و مشاهیر نام آور و رسوم دیرپا و ریشه دار گره خورده‌است. سرزمین خاندان‌های علمی آل طالقانی سادات و غیر سادات، آل صالحی، آل برغانی، آل حكمی، آل رفیعی، آل میرحبیب، آل میرعرب شاه، آل شهید ثالث، آل علوی شهید، آل فشندی و آل نحوی كه با تأسیس مدارس علمیه صالحیه، سردار، نواب و التفاتیه در شهر قزوین ، مدرسه شاهزاده خانم در تهران و سرودن اشعار در مدح اهل بیت(علیهم السلام)، خدمات فراوان علمی و فرهنگی به ایران و اسلام كرده‌اند. وجود آرامگاه حدود پنجاه تن از امامزادگان در محدوده شهرستان ساوجبلاغ گویای علاقه ساوجبلاغی‌ها به مذهب تشیع است. این امامزادگان در دو مقطع تاریخی – به هنگام حكومت علویان در طبرستان و طالقان و به هنگام حضور حضرت امام رضا در خراسان – وارد ساوجبلاغ شدند تا با گذر از این منطقه به نواحی یاد شده برسند كه به وسیله امویان و عباسیان جان باختند.
حمدالله مستوفی در كتاب نزهه القلوب در باب ولایت ساوجبلاغ مینویسد: سا وجبلاغ ولایتی است كه در اوان سلاجقه مال به ری می‌داده و در عهد مغول سوی شده، هوایی بغایت خوب دارد. اكثر آبش از قنوات است، میوه و قله بسیار می‌باشد و نانش در غایت نیكویی و حقوق دیوانی او دوازده هزار دینار مقرر است و مردم آنجا چون اكثر صحرا نشینند مقید به مذهب نیستند. واز اعظم قرای آنجا خرداد(خراو) و نجم آباد و سنقر آباد است. ودر سنقر آباد سادات آلی نسب اند و الحال خرابست.
مناطق باستانی :
محوطه‌های باستانی شهرستان ساوجبلاغ مهم ترین مناطق مذهبی و تفریحی در این شهرستان: دریاچه طالقان،امامزاده عبدالقهار (روستای ورده (البرز)) و روستای برغان است.
مشاهیر و چهره‌های ماندگار
آیت الله سیدمحمود طالقانی: یكی از منادیان مردم سالاری دینی در انقلاب اسلامی ایران.
آیت الله شیخ مرتضی دیزانی: فقیه عارف و استاد حوزه علمیهٔ نجف اشرف
آیت الله شیخ محمدتقی برغانی (شهید ثالث): از فقهای قرن سیزدهم هجری قمری و مؤلف مجموعه ۲۴ جلدی «منهج الاجتهاد».
آیت الله ملا محمدصالح برغانی: مؤسس مدرسه علمیه صالحیه قزوین و صاحب ۳۰۰ عنوان كتاب، رساله و حاشیه در فقه و دیگر علوم اسلامی؛ كسی كه بارها در حضور فتحعلی شاه قاجار مسئله ولایت فقها را مطرح كرد.
آیت الله شیخ مسیح طالقانی: از فقهای قرن اخیر.
ملا ابراهیم جزنی: فقیه و حاكم شرع طالقان و ساوجبلاغ در عصر كریم خان زند.
آیت الله سیدابوالحسن رفیعی طالقانی: استادحكمت و فلسفه آیت‌الله خمینی.
ملا نعیمای طالقانی : فیلسوف دوره صفویه و حافظ كتب شیعی در حمله افغان‌ها به اصفهان.
آقا حكمی طالقانی: احیاگر فلسفه صدرایی در قرن سیزدهم.
آیت الله محمد كاظم طالقانی: مدرس فلسفه اسلامی در قرن یازدهم.
شیخ محمد تقی فرشته: از اساتید فلسفه اسلامی در قرن سیزدهم.
مرحوم میرزاهادی آقااحمدی: روحانی و عارف وارسته معاصر.
شیخ علی میرزایی: فیلسوف هم عصر ناصرالدین شاه قاجار.
میرزا عبدالنقی دیزانی: از حكما و فلاسفه مشاء.
دكتر حكمت الله ملاصالحی: استاد دانشگاه تهران و پایه گذار دانش فلسفه باستان شناسی.
ابراهیم بوذری: خوشنویس كتیبه آرامگاه سعدی و دروازه قرآن شیراز.
پرویز كلانتری: از نقاشان معاصر و طراح یكی از تمبرهای منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد.
دبیر اعلم تقی بن محمد ساوجبلاغی: متصدی دیوان رسایل خاصه قاجار.
غلامحسین درویش خان: از اساتید موسیقی سنتی ایران، پیش درآمد موسیقی ایرانی از ابتكارات او است.
درویش عبدالمجید طالقانی: كسی كه خط شكسته نستعلیق را به كمال رساند.
صنیع همایون مرجانی : منبت كار و قلمدان ساز دوره قاجار.
علی آقا حسینی: خوشنویس و از شاگردان عمادالكتاب.
غلامحسین امیر خانی : رئیس سابق انجمن خوشنویسان ایران.
سیدحسن و سیدحسین میرخانی: بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران.
جمشید امینی: از شاگردان كمال الملك و مبتكر رشتهٔ نقاشی – قالی در ایران.
دكتر عنایت الله شهیدی: تعزیه پژوه نامدار ایران، تحقیق او با نام «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی» به عنوان بهترین پژوهش فرهنگی سال ۱۳۷۹ كشور برنده جایزه شد و نمایندگی یونسكو در ایران آن را چاپ كرد.
سید میرعبدالرحیم (سید آقا) میرحبیبی : از شعرا و مداحان اهل بیت در عهد قاجار اهل روستای ورده.
سیدمرتضی برغانی : از شاگردان مرحوم كلهر.
میرزا علی آقااحمدی دیزانی : عالم و خوشنویس دوره قاجار.
زین العابدین طالقانی دیزانی: از اساتید خط نسخ در قرن ۱۲ هجری قمری.
حاجی بارك الله یا حاجی خان طالقانی: از شبیه خوانان خوانندگان بنام تهران در دوره محمدعلی شاه و احمد شاه و اوایل پهلوی.
علی اكبر معروف به اهل عزا: از تعزیه خوانان تكیه دولت در اواخر عهد ناصری و در دوره مظفرالدین شاه قاجار.
میرزا علی جان دیزانی: خوشنویس و كاتب قرآن كریم با خط زرین.
آقا سید احمد معروف به صغیر: از ادبای معاصر.
جهان بخش ذوقی معروف به ناظم الشعرا: از شاعران مرثیه.
میرزا حسن طالقانی: از محققان و نویسندگان كتاب «نامه دانشوران ناصری».
غافل طالقانی: از شعرای دوره صفویه.
ملا علی راجی: از مرثیه سرایان معروف دیزان طالقان
سید محمدحسن آل طالقانی: شاعر و مدیر مجله معارف در نجف اشرف.
ملا علی بابا مهرانی: از شعرا و ادبای عصر زندیه.
دكتر زین الدین كیایی نژاد: شاعر معاصر.
دكتر سیدحسن حسینی: شاعر، نویسنده و محقق اورازانی كه در اوایل فروردین ۱۳۸۳ در ۴۸ سالگی درگذشت.
الله بدشت دنبلیدی: نویسنده كتاب دو عاشق حقیقی طالقانی؛ عزیز و نگار.
حسن هنرمندی طالقانی: مترجم، شاعر و دارای دكترای ادبیات فرانسه از دانشگاه سوربن (متولد ۱۳۰۷خورشیدی).
سیدجعفر آل طالقانی: مفسر و حافظ كل قرآن كریم.
شیخ میرزا اسماعیل طالقانی: فقیه، مفسر و حافظ كل قرآن كریم.
فراقی طالقانی: مفسر و حافظ كل قرآن كریم در دوره صفویه.
نظرعلی طالقانی: از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و حافظ كل قرآن كریم.
ملا علی برغانی: صاحب تفسیر عرفانی «غنایم العارفین».
حاج حسن بیگلری فشندی: استاد علوم قرآنی و مؤلف كتاب «سر البیان فی علم القرآن».
میرزا ابوتراب برغانی: صاحب تفسیر قرآن در ۵ مجلد بزرگ.
محمدحسین گورانی: مترجم قرآن به سبك محشی به خواص سوره‌ها.
ابوالحسن عباد طالقانی: محدث شیعی.
ابوسهل طالقانی: از محدثان شافعی مذهب قرن سوم هجری قمری، مدفون در بغداد.
ابونصر طالقانی: از محدثان عامه در اوایل قرن چهارم هجری.
ابو عبدالله طالقانی صوفی: از محدثان قرن پنجم هجری.
حیدر بن شعیب طالقانی: از محدثان قرن چهارم.
محمد بن ابراهیم طالقانی: از مشایخ روایت مرحوم شیخ صدوق.
سیدمیرزا محمد صالحی: از شاگردان عارف مرحوم آقا جمال خوانساری.
مولی تقی دیزانی: از عرفای قرن سیزدهم.
شیخ خلیل الله طالقانی: از بزرگان عرفا و صوفیه در دوره صفویه.
صادق عنقا: از عرفای قرن اخیر و قطب سلسله اویسیه.
عاقلدی طالقانی: از عرفای عصر صفویه.
علی بن صالح طالقانی معروف به شیخ ابری: عارفی كه به حضور امام موسی كاظم (ع) رسید.
سیدقریش ذهبی: از اقطاب سلسله عرفانی ذهبیه.
سیدمهدی نقیب السادات: از عرفای معاصر.
محمدعلی فشندی: از عرفای معاصر و تشرف یافتگان به محضر امام مهدی.
جلال آل احمد: مصلح و نویسنده شهیر ایرانی.
میرزا ابراهیم معارف: مبارز و آزادیخواه عصر مشروطیت.
آیت‌الله سید ابوالحسن گلیردی: از مبارزان عصر مشروطیت و مؤسس اتحادیه طالقانیها (پدر آیت‌الله سیدمحمود طالقانی).
دكتر ابراهیم حشمت: از رهبران نهضت جنگل و همرزم میرزا كوچك خان.
دكتر علی اصغر حشمت: از مبارزان عصر مشروطیت و از اعضای اتحادیه طالقانیها.
سید محمدتقی آل احمد:
ابراهیم كیایی: از مبارزان نهضت جنگل.
آیت‌الله شیخ نصر الله آل شهید: مبارز نهضت تحریم تنباكو.
شیخ احمد آل فشندی : رهبر انقلابیون مشروطه خواه قزوین.
سلیمان خان افشار: رئیس ایل افشار ساوجبلاغ در عصر قاجاریه.
شیخ علی اكبر مرجانی: از مشروطه خواهان مشروعه همراه شیخ فضل‌الله نوری.
ملا علی سوهانی: ابلاغ كننده نامه میرزای شیرازی به مردم در واقعه تحریم تنباكو.
شیخ آقا هرنجی: از مبارزان علیه استبداد رضا شاهی.
خدابخش اوانكی : پیك نهضت جنگل.
میرزا ابراهیم كركبودی: از شهدای انقلاب مشروطیت.
نورالله نوروزی: دیپلمات ساوجبلاغی كه در سال ۱۳۷۷ به‌دست طالبان در مزار شریف(افغانستان) به شهادت رسید.
دكتر تقی شریعتمدار: از اساتید پزشكی ایران.
دكتر یحیی پویا: پزشك محقق و عضو انجمن خون شناسان فرانسه.
دكتر محمد رضا طالقانی: از متخصصان قلب و عروق در ایران.
میرزا مهدی مرجانی: از طبیبان طالقان.
دكتر ناصر مسیح
دكتر ابوالقاسم غفاری
مصباح نجم الملك: منجم و صاحب تقویم.
شروان فشندی: صاحب مدال طلای مسابقات دانش آموزی جهانی فیزیك در سال ۱۳۷۸.
بانو نور جهان مرجانی: از زنان خوشنویس اواخر قرن سیزدهم.
ام كلثوم برغانی: از زنان فقیه و محدثه و صاحب كتاب «تفسیر سوره فاتحه».
قره العین برغانی: از زنان مجتهده و شاعره عصر ناصرالدین شاه قاجار و یكی از چهره‌های اصلی جریان شیخیه.
ربابه برغانی: از زنان سخنور و مجتهده قرن سیزدهم.
بانو میرزا ماه شرف برغانی: متصدی نامه نگاری ای همسر فتحعلی شاه قاجار و استاد خط شكسته.
بنت صاحب بن عباد طالقانی: از زنان دانشمند شیعی در قرن چهارم هجری قمری.
خدیجه سلطان خانم برغانی: از اساتید زن حوزه علمیه قزوین در قرن سیزدهم.
صدیقه خانم برغانی: از زنان مجتهده و حافظ قرآن كریم كه در آغاز جنگ جهانی اوّل برای بیرون راندن عثمانی‌ها از شهر مقدس كربلا و حمایت از قیام میرزا محمدتقی شیرازی (رهبر نهضت استقلال طلبی عراق)، «گروه زنان» را تشكیل داد…[۶]
دكتر حسن هنرمندی : شاعر و مترجم معاصر، مدیر سابق برنامه‌های ادبی رادیو ایران.
دكتر محمود بهمنی (فشندی): در حال حاضر رییس كل بانك مركزی ایران.
شراگیم زند: وبلاگ نویس مشهور.
امامزادها
پیشینه حضور امامزاده‌ها در شهرستان [ویرایش]گروهی از سادات علوی كه به سبب شنیدن خبر ولایت عهدی حضرت امام رضا رو به خراسان نهاده و در راه گذر از این دشت دچار شبیخون دشمنان شده و به شهادت رسیده‌اند. در این باره در كتاب «كنزالانساب» آمده‌است: «چون مأمون الرشید، حضرت علی ابن موسی الرضا را از مدینه به شهر طوس دعوت كرد؛ جمله فرزندان و فرزند زادگان حضرت امام كاظم به تدریج از بغداد رو به ولایت خراسان نهادند؛ ‚من جمله تعدادی از این بزرگواران همچون جعفر و ابراهیم و ابوالجواد چون به ناحیه ساوجبلاغ رسیدند، دشمنان از عقب آمدند و مجادله بسیار كردند و آخرالامر حسن بن موسی الكاظم را شهید كردند و بعضی را جراحت رسیده بود و چون شب درآمد لاعلاج رو به اطراف نهادند؛ اما جعفر بن حضرت امام موسی الكاظم كه در ساوجبلاغ در حین دفاع مجروح گردیده بودند؛ در توابع ورامین به موضع سناردك (= شهر پیشوا) بر اثر شدت جراحات وارده به شهادت رسیدند». مؤلف «تاریخ رویان» در این باره مینویسد: «آوازه ولایت عهدی امام رضا، سادات را به سوی ری و نواحی قومس كشانید». در آن روزگار دشت بزرگ ساوجبلاغ از نواحی ری به شمار می‌رفت.
علویان زید
نخستین علوی كه با اهالی طالقان ارتباط برقرار كرد یحیی بن عبدا… (برادر نفس زكیه) از نوادگان حسن بن علی بود كه در سال ۱۷۶ ه.ق وارد طالقان شد. هارون الرشید جهت سركوبی، فضل بن یحیی برمكی را با لشكری متشكل از پنج هزار نفر مامور دستگیری یحیی نمود. یحیی در زندان بغداد در گذشت. این حكومت شیعی مذهب در منطقه طبرستان در سال ۲۵۰ ه.ق با خروج حسن بن زید از نوادگان امام حسن آغاز و تا سال ۳۱۶ ه.ق ادامه داشت كه منطقه طالقان و قسمت‌هایی از ساوجبلاغ را شامل می‌شد.اوج این مسئله درگیری محمد بن زید علوی با رافع بن هرئمه در منطقه طالقان در نزدیكی روستای گلیرد طالقان رخ داد.
فهرست قبور امامزاده‌های شهرستان ساوجبلاغ و نظرآباد
امامزاده عبدالقهار (ورده (البرز)
امامزاده بی بی سكینه (ورده (البرز)
امامزاده هادی و علی النقی (ینگی امام)
امامزاده علی اكبر (كردان)
امامزاده بیبی قزلر (ولیان)
امامزاده موسی كاظم (برغان)
امامزاده عبدا… صالح (چندار)
امامزاده موسی (خوروین)
امامزاده اظهرالدین (آقربلاغ)
امامزاده هفت تن (آجین دوجین)
امامزاده یوسف (وشگین)
امامزاده یحیی (آجین دوجین)
امامزاده جعفر (هشتگرد)
امامزاده بیبی نسا (كردان)
امامزاده بیبی سكینه (سنقر آباد)
امامزاده شعیب رامجین
امامزاده سه تن (طاهر، مطهر، مظفر) فشند
امامزاده اسماعیل (رامجین)
امامزاده زبیده خاتون (برماچشمه)
امامزاده سلیمان (خور)
امامزاده هاشم (عرب آباد كوهه)
امامزاده موسی (سیراب.هیو)
امامزاده جواد (قاسم آباد آقا)
امامزاده یحیی (دوزعنبر)
امامزاده اسماعیل (زكی آباد)
امامزاده محمد (دنگیزك)
امامزاده ابوالحسن (مسكین آباد)
امامزاده چهل دختران (نجم آباد)
امامزاده ابراهیم (تنكمان)
امامزاده احمد و محمود (محله ابراهیم جیل نظرآباد)
