شهرستان خلیلآباد یكی از شهرستانهای استان خراسان رضوی در شمال شرقی ایران است. مركز این شهرستان شهر خلیلآباد میباشد. كندر دیگر شهر آن است. در سال ۱۳۸۵، شهرستان خلیلآباد تعداد ۴۵٬۰۰۸ نفر جمعیت داشتهاست.
خلیل آباد در بین دو شهرستان كاشمر و بردسكن واقع شدهاست، خلیل آباد در فاصله ۲۰ كیلومتری بردسكن و ۱۲ كیلومتری كاشمر واقع شدهاست. فاصله خلیل آباد تا مشهد از راه كاشمر ۲۴۰ كیلومتر میباشد.
شغل بیشتر مردم خلیل آباد كشاورزی است و محصول عمده در این شهرستان انگور میباشد، بیشتر مردم خلیل آباد محصول انگور خود را در جاهای مخصوصی كه «كشمش خانه» نامیده میوشد و باروشهای سنتی به كشمش تبدیل میكنند و میفروشند. در سالهای اخیر كشت زعفران در منطقه خلیل آباد گسترش پیدا كردهاست. همچنین مردم با تشویق دولت به كشت درخت پسته روی آوردهاند.
تاریخچه
حدود ۲۵۰ سال قبل خلیل خان فرزند جلیل بیگ از خاندان عرب میش مست قلعهای بزرگ و زیبا به نام خودش بنا نهاد كه بعدها خلیل آباد نام گرفت اما در حقیقت نام این سرزمین ، خارزنج است كه در كتب تاریخی و معتبر از آن و بسیار نام برده شدهاست . شهر خارزنج در ناحیه شمالی شهر خلیل آباد فعلی واقع شده بود كه در اثر زمین لرزه تخریب و ساكنانش در دشتهای جنوبی پراكنده و اقدام به ساخت آبادیهای متعدد نمودند ، سرانجام بدلیل وجود ناامنیهای حاصل از حمله افاغنه و تركمنها اقدام به ساخت قلعه معروف خلیل آباد نمودند و خلیل آباد مركزیت یافت و بدین ترتیب مردم با این منطقه انس گرفته و هر روز بر جمعیت آن افزوده كه در نهایت در سال ۱۳۴۳ به شهر و با پیگیریهای مردمی و همت مسئولین وقت در سال۱۳۸۲ به شهرستان ارتقاء یافتهاست.
براساس كتب تاریخی ،پیشینه شهرستان به دوران زرتشت بر میگردد ،به طوری كه آثار وابنیه زرتشتیان در اطراف شهرستان به چشم میخورد . اما رونق علمی وفرهنگی آن به قرون سوم و چهارم هجری كه به نام خارزنج معروف بوده باز میگردد .
بهعنوان نمونه در جلد ششم لغتنامه دهخدا از خارزنج بهعنوان شهری آباد و خاستگاه اهل علم وادب یاد شدهاست .
از معروف ترین علما و بزرگان خارزنج میتوان به احمد بن محمد خارزنجی صاحب كتاب ((تكلمه در لغت)) و یوسف بن حسن خارزنجی از فضلای زمان خود اشاره كرد .
از دیگر شخصیتهای تاریخی این شهرستان عمیدالملك كندری وزیر دربار سلجوقیان (طغرل) است كه از شخصیتهای مهم و سرنوشت ساز در تاریخ كشورمان به شمار میرود.
مشخصات جغرافیایی شهرستان خلیل آباد
در ۵۸ درجه و ۱۷ دقیقه طولی شرقی از نصف النهار مبدأ و ۳۵ درجه و ۱۵ دقیقه عرضی شمالی از خط استوا و ارتفاع ۹۷۵ متری از سطح دریا قرار دارد . شهرستان خلیل آباد در فاصله ۲۴۰ كیلومتری جنوب غربی مشهد مقدس واقع گردیده كه از شمال به بخش كوهسرخ شهرستان كاشمر و از جنوب به بخش بجستان شهرستان گناباد و از شرق به شهرستان كاشمر و از غرب به شهرستان بردسكن محدود شده و دارای دو بخش مركزی و ششطراز و چهار دهستان و وسعتی بالغ بر ۵/۱۷۶۷ كیلومترمربع و دارای آب و هوای نسبتاً كویری و خشك بوده و درجه حرارت در بعضی اوقات در تابستان به ۴۵ درجه سانتی گراد و در زمستان به ۱۰ـ درجه میرسد.