موزه خطایی
یكی از جاهای دیدنی اردبیل موزه خطایی است .ساختمان فاخر موزه خطایی( باستانشناسی) اردبیل نیز از جمله طرح های مهم استان در زمینه معماری است. این موزه ،كه در دو طبقه و با مساحتی بالغ بر ۱۷۰۰ متر مربع در بیست و نهم آبان ماه سال ۱۳۸۷ش تكمیل و تجهیز و راه اندازی شد ساختمان موزه خطایی( باستانشناسی) بخشی از فضای پیرامون مجموعه تاریخی و فرهنگی شیخ صفی الدین اردبیلی را در برگرفته و آثار آن نمایانگر بخشی از فعالیت های تمدنی انسان در استان اردبیل محسوب می شود. آثار و اشیاء این موزه مشتمل بر دوره های مختلف پیش از اسلام، تاریخی و اسلامی است. اشیاء تاریخی و فرهنگی موزه باستانشناسی اردبیل با در نظر گرفتن قدمت و جنس آنها در دو طبقه سیر تحول و تطور تاریخ فرهنگ اردبیل را در دوره های مختلف تاریخی نشان می دهد. در موزه خطایی( باستانشناسی) اردبیل علاوه بر نگاهداری اشیاء و اموال تاریخی- فرهنگی، طبقات و لایه های محوطه باستانی قلعه بوینی یوغون شهرستان نیر طراحی و بازسازی شده است كه بازدید كنندگان در قسمت شرقی طبقه زیرین می توانند از آن بازدید نمایند.
اسماعیل، ملقب به ابوالمظفر بهادرخان حسینی، و معروف به شاه اسماعیل یكم مؤسس سلسله صفوی به عنوان سلسه تركتبار، حاكم بر سراسر ایران پس از اسلام است. وی با رسمی‌كردن مذهب شیعه مرزهای قلمرو خودرا را به حدود مرزهای ایلخانیان رسانید و در واقع ایران را به عنوان یك واحد سیاسی مستقل پس از اسلام پس از حدود ۸۰۰ سال، تأسیس و تثبیت كرد. از وی اشعاری به تركی و به فارسی با تخلص «ختایی» برجای مانده‌است. اسماعیل در ۸۶۶ در اردبیل دیده به جهان گشود پدرش شیخ حیدر به همراه مریدان خود -كه به دلیل بر سر داشتن كلاه قرمز رنگ قزلباش (سرخ‌سر به زبان تركی) خوانده می‌شدند برای جهاد علیه مسیحیان چركس به نواحی قفقاز رفتند. توسعه‌طلبی حیدر باعث شد كه با شروانشاهان وارد جنگ شود. سلطان یعقوب آق قویونلو در این جنگ به كمك شروانشاهان رفت و نهایتاً حیدر تیر خورد و به اسارت درآمد و جان خود را در این مبارزه از دست داد و فرزندانش نیز به اسارت در آمدند. در این زمان اسماعیل كودكی شیرخوار بود. اسماعیل به همراه مادر و دو برادرش در اصطخر، فارس به مدت چهار سال و نیم زندانی شدند. در این دوره سلطان یعقوب آق قویونلو مرد و بین فرزندانش رستم و بایسنقر جنگ درگرفت و رستم برای مقابله با بایسنقر، «سلطان علی» برادر بزرگ اسماعیل و خانواده‌اش را آزاد كرد، تا بتواند از پشتیبانی قزلباشان خانقاه اردبیل برخوردار شود. سلطان علی با شكوه فراوان وارد تبریز شد و با سپاهی از صوفیان بایسنقر را شكست داد. رستم از قدرت سلطان علی به وحشت افتاد و وی را در میانه راه تبریز و اردبیل به قتل رساند. سلطان علی برادر هفت ساله‌اش اسماعیل را به یاران صمیمی و وفادارش سپرد. سلطان سلیم یكم كه در فتح تبریز موفق شده بود كه همسر محبوب شاه اسماعیل را به اسارت در آورد پس از خروج از ایران وی را گروگان گرفت و برای آزادی وی از شاه امتیازات كلانی خواست. اما اسماعیل برای بدست آوردن همسر محبوب خود حاضر نشد یك وجب از خاكش را به سلطان سلیم یكم تسلیم كند. و آنچنان كه گفته شده از دوری همسر خویش در سن سی و هشت سالگی درگذشت. پس از وی فرزندش شاه طهماسب یكم به پادشاهی ایران رسید.
