آثار قدیمی شهر بانه , حمام خدری است كه در زمان قاجار بنا شده و در خیابان بانه كون ( بانه ی قدیم ) قرار گرفته است این حمام دارای فضاهای مختلفی است فاقد تزئینات و در تاریخ ۱۳۸۱/۱۰/۱۰ به عنوان اثری تاریخی ثبت شده است .
ابنیه‌های بانه عمدتا بامی مسطح دارند. اما حمام خدری تنها ابنیه طاق و گنبدی شهربانه محسوب می‌شود كه درحال فرو ریختن میباشد.
حمام خدری سال ۱۳۳۴ و در مدت یك سال در زمین متعلق به مسجد سید در محلە بانە كۆن ساخته شد. زمین از شرق به دبستان پهلوی از غرب به كوچه ۵ متری و از شمال به میدانچه مثلث شكل و از جنوب به مسجد سید محدود شده بود.
طراح و بنّای اصلی میتوان به حاج محمد معماری اشاره كرد. از بنّاهای دیگر دخیل در ساخت تا رسیدن به پایه های گنبدها آقایان احمد فتحی، مصطفی فتحی، قادر فتحی و عدهای دیگر از بنّاهای شهر میتوان اشاره كرد. سازنده گنبدهای آن نیز آقایان حاج محمد معماری و استاد محمدامین فتحی بودند. عده زیادی كارگر نیز در ساخت حمام سهیم بودند.
مساحت حمام احتمالا ۱۰۰۰متر مربع میباشد (۵۰×۲۰) . زمین ابتدا خاكبرداری و حمام در عمق پایینتر از سطح تراز زمین ساخته شدە و برای ورود به حمام از چند پله باید كمك گرفته شود.
حمام تا پایه گنبد از سنگ لاشه و بقیه از آجر و آهك و ساروج ساخته شده است.
در اوایل حمام از بینە (حمام گرم)، سربینە (حمام سرد)، میان در، خزینه، تون، داروخانه، توالت و جای مخصوص حمامچی تشكیل شده بود. در حمام سرد كمدهایی برای لباس مراجعین و یك حوض خوش نما در وسط تعبیه شده بود. جای حمامچی در حمام سرد و در ابتدای ورودی آن بود. البته كمدهای مخصوصی برای حوله و فوته تمیز برای مراجعین در كنار حمامچی قرار داشت. چند عدد توالت در سمت شرق بین حمام گرم و سرد درست شده بود. داروخانه نیز جای گرفتن موهای زائد بدن بود.
حمام فاقد تزئینات بوده و نمای داخلی آن آجری و لیسه ای از آهك است.
وورودی بنا آجری است كه به صورت نیم هشتی ساخته شده بود.
خزینه را چند سالی بعد از ساخت حمام بستند و سپس در داخل حمام گرم در سمت شرقی آن اقدام به ساختن ۱۲ دوش نمودند.
در حدود سالهای ۱۳۵۰ در ضلع غربی حمام و خارج از آن دوشهای مستقلی را ساخته و به حمام افزودند كه فرد بعد از ورود از در اصلی بدون اینكه وارد سردخانه حمام اصلی شود میتوانست از درب دیگری وارد شده و جداگانه به صورت تكنفره از دوش استفاده نماید.
از چوب جنگل برای سوخت در تون استفاده میشد. تون در قسمت شمالی واقع شده است.
آب مورد نیاز حمام در ابتدا از آب چشمه پیرمراد و دوكانان تامین می شد اما بعدها از آب لوله كشی شهر بهره گرفته شده است. فاضلاب آن نیز به لوله فاضلاب اصلی شهر میریزد.
حمامهای عمومی دیگری كه قدمت بیشتری داشتند در بانه وجود داشته اند كه بعضی از آنها كاملا تخریب گردیده است. برای نمونە حمام توكلی در خیابان درمانگاه سابق و حمام رضا در خیابان امام روبروی مسجد حاج ویسی كه هر دوی آنها تخریب شده اند. حمام مرزبانی كه هنوز موجود است اما بنایی تخریبی و بسته شده است.
حمام محل اجتماعات بعضی مراسمات نیز بوده است. كە باید دربارە آن تحقیق شود.
حمام خدری بانه در تاریخ ۱۰/۱۰/۱۳۸۱به شماره ۶۸۶۲ در فهرست آثار ملی كشور به پیشنهاد واحد حفاظت فنی میراث فرهنگی استان كردستان به ثبت رسیده است.
فرهاد نعمت پور
كمیتە میراث فرهنگی
بنیاد توسعە فرهنگی ئاشتی
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
