رشته كوه زاگرس در محدوده استان فارس ، دارای پـدیده های ژئو مورفولوژیك منحصر به فـرد و زیبایی ، نـظیر تنگ ها ، غارها ، آبشارها و … می باشد . در بین این پدیده ها تنگ ها از جالب توجه ترین و پیچیده ترین پدیده های ژئومرفولوژیكی محسوب می شوند.تنگ تیكاب در دامنه كوه های شمالی كازرون و یكی از جاذبه های ژئوتوریستی این شهرستان می باشد . این تنگه از نظر ژئومورفولوژی یك تنگه فرسایشی – تكتو نیكی می باشد . وجود چندین غار در تنگ و دامنه كوه های شمالی و روستای پلكانی دوان در این دامنه چشم انداز زیبایی به منطقه داده است . از آن جهت كه این روستا در منطقه كوهستانی واقع شده و زمین‌های آن در دامنه تپه‌ها و به صورت پلكانی بنا شده است به ماسوله فارس معروف است.
موقعیت جغرافیایی وراه دسترسی
تنگ تیكاب در دامنه كوههای شمالی شهرستان كازرون در استان فارس واقع در مختصات جغرافیایی N293811 و E514025 قرار دارد . از طریق جاده اصلی شیراز –كازرون قابل دسترسی می باشد (تصویر ۱).در قسمت شمالی شهرستان كازرون ،جاده فرعی در امتداد این كوه، تنگ را مستقیما به روستای دوان متصل می كند.
تاریخچه
پیرامون قدمت تاریخی این روستا (چه پیش از اسلام و به خصوص در زمان ساسانیان و چه پس از آن) مقالات زیادی ارائه شده‌است. وجود گورستان‌های متعدد، ته ستون‌ها، یك بنای احتمالاً ساسانی در داخل روستا، كتیبه هایی به خط كوفی و قلعه دختر این روستا جزء اسناد تاریخی آن محسوب می‌شوند. تقریباً در اكثر كتاب‌هایی كه پیرامون جغرافیا و تاریخ كلی شهرستان كازرون منتشر شده نامی از این روستا آمده‌است.
زمین شناسی منطقه
منطقه مورد مطالعه از نظر زمین شناسی در زاگرس چین خورده واقع شده و از سنگ های آهكی آسماری دوره های الیگوسن – میوسن تشكیل شده اند . غارها از پدیده¬های كارستی درونی تنگها می-باشند كه اغلب به دلیل وجود استالاگتیت و استالاگمیت دارای مناظر زیبا هستند .عملكرد عوامل تكتو نیكی، فرسایش در این تنگ به دلیل وجود آبراهه های زیاد و درزه های زیادی كه در بالای این تنگ قرار گرفته و با توجه به جنس آهكی بودن آن ، نفوذ آب در این سازند با گذشت زمان باعث پدید آمدن چندین غار كوچك در تنگ شده است.هم چنین در كناره های این تنگ چندین غار كوچك دیده می شود كه همگی در اثر پدیده ی كارستی می باشد . (تصویر۲)
در اثر گذشت زمان و با توجه به آهكی بودن جنس لایه ها این تنگ شگل گرفته است . پس می توان بیان كرد كه این منطقه دارای ژئومورفولوژی تكتو نیكی و فرسایشی می باشد . در فصل بهار و زمستان به دلیل ریزش آب فراوان از سنگ های موجود در تنگ آن جا را به محیطی با صفا تبدیل كرده است . البته چندین سال است به كمك شهرداری شهر ، این مكان به پارك زیبایی تبدیل شده است ولی بیشتر افراد برای استفاده از هوای مطبوع در فصل بهار و زمستان به این پارك می آیند . هوای با لطافت این ناحیه در اثر وجود آبشار های كوچكی است كه در فصول پرباران از این تنگه سرازیر می شود .
در ادامه این كوه شمالی و در امتداد این تنگ روستای باستانی بسیار زیبایی وجود دارد.
چون این روستا در منطقه ی كوهستانی واقع شده است بیشتر زمین های آن در دامنه ی كوه واقع شده وروستایی پلكانی شكل گرفته است. پدیده جالب زمین شناسی این منطقه گسل خوردگی های زیادی است كه در این محل دیده می شود . واریزه های زیادی از دیواره گسل در پایین این كوه دیده می شود .
وجود این واریزه ها و آبرفت هایی كه از شسته شدن مواد فرسایشی به دامنه كوه آورده می شوند ، خاك قابل كشتی را برای كار كشاورزی مردما ن این روستا فراهم كرده است . به این دلیل مردم این روستا در پای این گسله ها باغات انگور زیادی ایجاد كرده اند و انگورستان های زیادی در این منطقه بوجود آمده است.
این روستا علاوه بر جاذبه های زمین شناسی و ژئومورفولوژی دارای قدمت باستانی و كهنی است به طوری كه زیبایی آن مخصوصاً در فصل بهار به دلیل سر سبزی و پلكانی بودن شكل روستا به ماسوله فارس معروف شده است (تصاویر ۵).
دسته بندی پدیده زمین شناسی تنگ تیكاب و روستای دوان
هر جاذبه گردشگری زمین شناسی بر اساس ارزش و اهمیت آن و همچنین میزان گیرایی برای جذب جهانگردان دارای رتبه ای می باشد.
درطبقه بندی براساس ارزش و گیرایی (نبوی، ۱۳۷۸)،تنگ تیكاب با توجه به اینكه برای گردشگران عادی نیز گیرایی دارد و همچنین برای اهداف آموزشی ارزش فراوانی دارد در گروه الگو وشناساگر قرار می گیرد، و در طبقه بندی (امری كاظمی، ۱۳۸۸) در گروه فرسایش زیر گروه پدیده های كارستی واقع می شود.
تنگ تیكاب یكی از تنگ های زیبای شهرستان كازرون است كه دارای ژئوموفولوژی تكتونیكی و فرسایشی است . این تنگ به همراه روستای نزدیك آن منطقه توریستی زیبایی از لحاظ زمین شناسی می باشد . غارهای كوچك در این محل پدیده های كارستی زیبایی را مشخص می كند . با توجه به گیرایی برای گردشگران عادی و دارا بودن ارزش آموزشی ،لزوم حفظ آن مشخص می شود.
