شهر كرمان

كرمان از شهرهای بزرگ ایران و مركز استان كرمان درجنوب شرقی ایران است.این شهر در بخش مركزی شهرستان كرمان قرار دارد و جمعیت آن طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مركز آمار ایران برابر با ۵۱۵,۱۱۴ نفر بوده‌است.

تاریخچه:
در مدارك تاریخی و جغرافیایی اسلامی، از منطقه كرمان، كارمانیا، ژرمانیا، كرمانیا، كریمان، كارمانی، كرمانی و بوتیا ذكر شده‌است.برخی از جغرافیادانان، نام قدیم كرمان را گواشیر خوانده‌اند.گفته می‌شود؛ گواشیر همان (كوره‌اردشیر)یا شهر اردشیر بوده‌است كه به تدریج به (گواشیر) تبدیل شده‌است.این شهر به واسطه آن كه در قدیم شش دروازه داشته به شهر شش دروازه نیز مشهور بوده‌است.

قبل از اسلام:
قلعه دختر و قلعه اردشیر از آثار دوران ساسانی در مشرق شهر كنونی كرمان -كه هنوز خرابه‌های آنها برجاست – گواه بر این است كه لااقل در زمان اردشیر بابكان در همین محل، شهری آباد یا قلعه‌ای مهم وجود داشته‌است.

مؤلف جغرافیای كرمان معتقد است كه حدود ۲۲۰ پیش از میلاد، به هنگام فتح كرمان به دست اردشیر این محل «گواشیر» نام داشته و مركز ولایت كرمان بوده‌است بنا به گفته هرودت كرمانیا از قبایل دوازده گانه ایران می‌باشد و ساتراپی چهاردهم (دارا) مشتمل بر ایالت كرمان بوده‌است.

در روایات اساطیری آمده‌است كه كیخسرو كرمان و مكران را به رستم بخشید همچنین نشانی‌هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه می‌دهند آنگاه روایت تاریخی این سرزمین آغاز می‌شود و اینكه در زمان هخامنشیان كوروش آن را تبعید گاه نونید قرار داد سپس سخن از حكومت اشكانیان را شكست داد و فرزند خود را كه او هم اردشیر نام داشت به حكومت كرمان گماشت گویند كرمان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم پادشاه ساسانی بوده‌است.

بعد از اسلام:
در دوره اسلامی و مقارن با۲۱تا ۲۴ هجری قمری و سالهای بعد از آن، كرمان همواره مورد هجوم اعراب قرار گرفت. در زمان حكومت خلفای عباسی كرمان به شورشهای مكرر دست زد ولی هیچ یك به سامان نرسید تا سرانجام در سال ۲۵۳ هجری قمری به تصرف یعقوب لیث، موسس سلسه صفاریان درآمد.پس از آن این سرزمین در زیر سلطه حكومت‌های قدرتمند زمان مانند سامانیان، دیلمیان، آل بویه و سلاجغه قرار گرفت.در عصر غزنویان فرمانروایان خونریز و هوسران آرامش را از مردم گرفتند تنها در عهد سلجوقیان، حكومت ملك قاورد و فرزندانش بودكه در كرمان روی رفاه و آسایش دید و آثاری چون مسجد ملك پدید آمد پس از حكومت ۱۵۰ ساله سلاجقه باز بلای غز بر كرمان نازل شد با حمله مغول براق حاجب از سرداران قراختائیان كرمان را به تصرف در آورد از اعقاب وی تركان خاتون بر كرمان فرمانروایی یافت كه در آبادانی شهر كوشید و دخترش پادشاه خاتون نیز حاكمی فاضل و حامی دانشمندان بود.این سلسله از ۶۱۹ تا ۷۰۳ هجری قمری در كرمان سلطنت كردند.در زمان حكومت قراختائیان بود كه ماركو پولو سیاح معروف ونیزی از كرمان دیدن كرد.در سال ۷۱۴ هجری‌قمری امیر مبارزالدین محمد مؤسس سلسله آل مظفر، كرمان را تصرف كرد.تیموریان از سال ۷۹۶ تا ۸۳۴ بركرمان فایق آمدند سپس تنی چند از طایفه قراقویونلو در كرمان به قدرت رسیدند.

سلاطین صفوی از ۹۱۵ هجری كرمان را به متصرفات خود افزودند در ۱۰۰۵ هجری، گنجعلیخان از سوی صفویه به حكومت كرمان رسید كه بر اثر تدبیر و تداوم حكومت او، شهر چندی روی آسایش و آرامش دید و زمانه برای ترقی و آبادانی مناسب شد.

در روزگار افول قدرت صفویان، افاغنه، كرمان را به جزای شهامت و مقاومت در برابر آنان به خاك و خون كشیدند و نادرشاه افشار هم هنگامی به كرمان رسید كه بر اثر كشتن رضاقلی میرزا (پسرش) به جنون آدمكشی مبتلا شده بود او دستور گردن زدن مردم بی‌گناه را صادر كرد و یكی از بزرگترین قتل عامهای معروف تاریخ كرمان را به راه انداخت. نادرشاه افشار و عمال او هنگام تسخیر آن در سال ۱۱۶۰ ه. ضمن غارت و چپاول اموال این مردم رنجدیده بسیاری مردان آن را سربریده و از كله آنان مناره‌هایی ساختند. محله پامنار كه هنوز هم به همین نام خوانده می‌شود یادگار آن فاجعه و تجدید كننده خاطرات تلخ آن جنایت تاسف انگیز می‌باشد.

كرمان، از كریم خان زند – كه پادشاهی مردم دوست بود- نصیبی نبرد.او نتوانست كرمان را به قلمرو قدرت خود ضمیمه كند.پس كرمان از این سلسله خبری ندید و سهل است كه به گناه حمایت از آخرین بازمانده زندیه (لطفعلی خان زند) گرفتار خشم آغامحمدخان قاجار شود كه به روایت تاریخ، هفت من (به روایتی بیست هزار جفت و به روایتی دیگر هفتاد هزار جفت چشم)از مردم بی پناه در آورد!اگر چه جانشینان او تلاش كردند تابا اعزام حاكمانی مدیر و مدبر همچون محمداسماعیل خان نوری «وكیل الملك» و «ابراهیم خان ظهیرالدوله» به باز سازی شهر كرمان، و تحبیب قلوب بپردازند، و با برپایی آثاری چون مجموعه وكیل، و مجموعه ابراهیم خان، گذشته‌ها را به نسیان و فراموشی بسپارند، معذالك اینكه اقداماتی از این قبیل در تحقق آن نظر موثر بوده یا نه، سوالی است كه پاسخش به تاریخ سپرده می‌شود.

آب و هوا:
استان كرمان دارای آب و هوای متنوعی است.مثلاً در قسمت‌های شمالی كه نزدیك كویر است، آب و هوای خشك و كویری، و در قسمت جنوبی آب و هوایی معتدل و دلپذیر دارد.متوسط ارتفاع شهر كرمان از سطح دریا معادل ۱۷۵۵ متر است. بیشتر نقاط شهر كرمان با كوه احاطه شده‌است.كرمان شب‌های زمستانی بسیار سردی دارد.كوه‌های جوپار و پلوار و جفتان در جنوب و جنوب شرق كرمان در تمام طول سال برف دارند.متوسط مقدار باران در طول سال در كرمان معادل ۱۳۵ میلی متر است.به دلیل نزدیكی كرمان به كویر لوت، این شهر در تابستان گرم و در بهار دارای طوفانهای شن می‌باشد، ولی بطور كلی آب و هوای این شهر به نسبت خنك است.قسمت‌های شمالی و شمال شرقی شهر كرمان كه در مجاورت كوه‌های صاحب الزمان قرار دارد از آب و هوای معتدل تری برخوردارند و قسمت‌های جنوبی و غربی شهر بواسطه نزدیكی به بیابان، تابستان‌های گرمتری دارد و گرد و غبار هوا نیز بیشتر است.

دیدنی‌ها:
مناطق دیدنی و توریستی شهر كرمان بیشتر مناطق تاریخی و فرهنگی است. از مهمترین نقاط دیدنی كرمان می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:
قلعه دختر و قلعه اردشیر از یادگارهای هنر معماری پیش از اسلامی است كه قدیمی ترین آثار تاریخی در كرمان به شمار می‌روند و بقایای آن اعجاب بینندگان را بر می‌انگیزد.ساختمان‌های این قلعه روی هم به دو قسمت مجزا تقسیم می‌شوند. قسمتی كه بر فراز قلعه نسبتاً مرتفع جنوب شرقی قرار دارد و سابقاً قلعه كوه نامیده می‌شد و كاملاً به علت وضعیت طبیعی از قلعه دیگر مجزاست.قسمت دوم بر تپه كوتاه تری قرار دارد و به قلعه دختر یا آتشكده آناهیتا موسوم است.قلعه اردشیر در بالای تپه مرتفعی واقع شده كه تا سطح جلگه قریب پانصد پا ارتفاع دارد.دیوارهای قلعه از خشت‌های بسیار ضخیم ساخته شده‌است.
مسجد ملك كه در قرن پنجم و در زمان تورانشاه سلجوقی ساخته شده‌است.
مشتاقیه، آرامگاه مشتاق علیشاه كه به سه گنبد نیز شهرت دارد و از آثار معماری قرن سیزدهم است.
مسجد جامع كرمان یا مسجد جامع مظفری كه از بناهای قرن هشتم هجری است.این مسجد از جمله مساجد چهار ایوانی است با سر در رفیع، صحن، ایوان و شبستان.ارزشمند ترین قسمت بنا، كاشی كاری معرق محراب و سردر شرقی مسجد است.
گنبد جبلیه از بناهای منسوب به دوره ساسانی (و بنا به روایتی منسوب به دوران سلجوقی) است كه در شرق شهر كرمان قرار دارد و گنبد گبری نیز نامیده می‌شود.پلان گنبد هشت ضلعی و روی اضلاع آن طاق نماهای متعددی به چشم می‌خورد. آنچه از سبك معماری این بنا استنباط می‌شود این است كه مربوط به اواخر ساسانیان است و یا این كه در اوایل اسلام با الهام از معماری ساسانی ساخته شده‌است.
یخدان مؤیدی كه برای ذخیره یخ به كار می‌رفته‌است و در تقاطع خیابان ابوحامد و خورشید واقع است.
بازار كرمان از نظر بزرگی و معماری در میان بازارهای ایران خاص و مثال زدنی است.
مجموعه گنجعلیخان این مجموعه كه از میدان گنجعلیخان، مدرسه گنجعلیخان، حمام گنجعلیخان، ضرابخانه و آب انبار تشكیل می‌شود در زمان حكمرانی گنجعلی خان بر كرمان و در دوران حكومت صفوی ساخته شده‌است.
مجموعه ابراهیم خان، ابراهیم خان ظهیر الدوله حاكم كرمان (دوره قاجاریه) با ساخت بازار، حمام، آب انبار، مدرسه و خانه مدرس، بانی این مجموعه بوده‌است.
مجموعه وكیل كه به دستور یكی از فرماندهان دیگر در زمان قاجاریه ساخته شده‌است و شامل بازار وكیل (كرمان)، حمام وكیل(كرمان) و كاروانسرای وكیل(كرمان) است.
موزه صنعتی شامل گنجینه‌ای غنی و دیدنی از هنرهای معاصر به ویژه نقاشی‌ها و مجسمه‌های استاد علی‌اكبر صنعتی و… كه در خیابان شریعتی و حدفاصل میدان باغ ملی و چهار راه طهماسب آباد واقع است.
مسجد پامنار كه از بناهای قرن هشتم و از آثار حكومت آل مظفر است.
گنبد سبز یا قبه سبز كه از بناهای قرن هفتم هجری است.این اثر از بنای مدرسه و آرامگاه قراختاییان كرمان تشكیل شده‌است.زیباترین قسمت این بنا، ایوان كاشی كاری معرق آن است كه در نوع خود بی نظیر است.دو ستون پیچكی شكل در طرف ایوان نیز زیبا و جالب توجه‌است.
پارك جنگل قائم با درختان انبوه كاج و آبشار‌های مصنوعی در اطراف آن و مسیركوه پیمایی بر كوه‌های صاحب الزمان كه در شب نیز روشن است وپارك‌ها و حوض‌های متعدد، از تفرجگاه‌های مردم كرمان است.
آتشكده و موزه زرتشتیان شهر كرمان دارای جمعیت قابل توجهی از زرتشتیان و محل برگزاری جشن‌ها و مراسم پیروان این آیین است.

كرمان یكی از شهرهایی است كه هنوز جشن سده (از جشن‌های ملی ایران) هر ساله ۱۰ بهمن ماه در آن برگزار می‌شود.تخت درگاه قلی بیگ در جنوب شرقی شهر كرمان و جنوب جنگل قائم با ابهت خود، نشسته در دل كوه، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌كند.این مكان مقبره یكی از نوادگان بهرام بیگ به نام درگاه قلی بیگ است.درگاه قلی بیگ از امرای اواخر دوره صفویه و رییس ایل افشار در كرمان بوده‌است.
موزه بزرگ دفاع مقدس این موزه كه در زمان برگزاری كنگره بزرگداشت سرداران و ۸۰۰۰ شهید استان‌های كرمان و سیستان و بلو چستان احداث شد یاد آور رشادت‌های مردم این دیار در دوران دفاع مقدس است.
موزه شهید باهنر این موزه خانه پدری شهید باهنر نخست وزیر شهید رجایی اسث كه در خیابان شهید باهنر واقع است.
باغ شاهزاده ماهان این باغ مشهور در شهر ماهان از توابع كرمان و در فاصله ۳۰ كیلومتری كرمان در دامنه شرقی كوه جوپار و دره تیگران قرار دارد.
مزار شاه نعمت الله ولی از عرفای بنام كه در شهر ماهان قرار دارد.

خیابان‌ها و معابر مهم شهر:
از خیابان‌های مشهور كرمان می‌توان از شریعتی، بلوار جمهوری اسلامی، میدان آزادی، هزارویك شب، شفا، الغدیر، شهاب، استقلال، منتظری (جهاد)، احمدی (مطهری)، خورشید، میرزاآقاخان، مولوی، حافظ، سعدی، امام خمینی، سرباز، زریسف، شاه(شاه نعمت‌الله ولی)، بلوار ۲۲بهمن، ابوذر، رسالت ،مشتاق،خواجو و بلوار ۲۴مهر یاد كرد.

جاذبه‌های طبیعی:
كوهپایه مجموعه چندین روستا در شمال شرق شهر كرمان كه در كوهستان‌های شمال شهر واقعند و به خصوص در فصول گرما پذیرای بسیاری از شهروندان كرمانی برای تفریح و گذران اوقات فراغت می‌باشند.
آبشاركوهپایه از دیدنی‌های این منطقه‌است.
سه كُنج منطقه ییلاقی بسیار زیبا و خوش آب و هوا در شرق شهر ماهان واقع است.
سیرچ روستایی بسیار زیبا و دیدنی درجنوب شرق شهر كرمان كه محل تولد نویسنده زبر دستِ ایرانی مرادی كرمانی است.این روستا منطقه‌ای برف گیر است كه در فصل سرما میزبان ورزش‌های برفی است.اگر جاده این منطقه برفی را به مدت ۱۵ دقیقه ادامه دهیم به شهداد منطقه‌ای بیابانی و بسیار گرم با كلوت‌های معروفش میرسیم.سیرچ دارای چندین چشمه آب گرم است.
جوپار منطقه‌ای خوش آب و هوا در جنوب شهر كرمان و در بخش ماهان واقع است كه كوه‌های مرتفع آن مشهور می‌باشد.
كوه جوپار كوه‌های زیبای جوپار بیشتر موقع سال میزبان تیم‌های كوهنوردی است.
دره تیگراندره‌ای خوش آب و هواو سرد در دامنه كوه جوپار و بالا تر از باغ شاهزاده كه دركناراین منطقه ییلاق‍‍ی مقبره ب‍ی بی گرامی قرار دارد.
بُندر والی آباد مجموعه چندین روستای خوش آب و هوا است كه در شرق و جنوب شرقی كرمان واقع شده‌اند.از مهمترین این روستاها می‌توان به ده بالا و گینكان و دهیاری و ده یاسایی و ده محمدشاه و… اشاره كرد.
روستای داوران روستای داوران در ۳۵ كیلومتری شرق رفسنجان و بین راه رفسنجان زرند می‌باشد.روستای داوران به دلیل سرسبزی، واقع شدن در ارتفاع، داشتن باغات میوه از نقاط بسیار دیدنی در این شهرستان است.اماكن زیارتی بی بی گوهر در ابتدای داوران و شفاخانه حضرت علی علیه السلام در بالای ده می‌باشد…

سوغات كرمان:
كلمپه، قاووت، فالوده كرمانی، قالی كرمانی، پته، ادویه جات، زیره، حنا، پسته، ظروف مسی، چنگمال، كماچ سین ،سوهان زرند و…

مشاهیر كرمان :
خواجوی كرمانی، هوشنگ مرادی كرمانی، میرزا آقاخان كرمانی، احمدرضا احمدی، علی‌اكبر صنعتی، پرویز شهریاری، روح‌الله خالقی، علی اطهری كرمانی، افسر كرمانی، علی اكبر عبدالرشیدی ایرج كابلی، فردوس كاویانی، كیخسرو شاهرخ، پری صابری، فرخنده حاجی‌زاده، حمید حاجی‌زاده، محمدجواد باهنر، میرزارضا كرمانی، مظفر بقائی، احمد بهمنیار، شیخ احمد روحی، زردشت بهرام پژدو، میترا منصوری، عماد فقیه كرمانی، فواد كرمانی، مجدالاسلام، مشتاق علیشاه، احمد ناظرزاده كرمانی، فرناز ناظرزاده كرمانی، دكتر عباس ریاضی كرمانی، علی اكبر سعیدی سیرجانی،دكتر مهدی رجبعلی پور ،سعید نفیسی ، شروین محبی كرمانی ، دكتر رستم سرایی،دكتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی ، امیرحسین ایرانمنش ملقب به امیر روج

نشریات كرمان:
استقامت (هفته نامه)، بیداری (هفته نامه)، آوای ماهان (هفته نامه)، امید كرمان (هفته نامه)، بام كویر، توتیا، پایان هفته(هفته نامه)، بانگ جرس(هفته نامه)، حدیث كرمان(روز نامه)، ثارالله(هفته نامه)، رودبار زمین(هفته نامه)، ذوالفقار(هفته نامه)،آوای بافت، صبح كرمان، طلوع بافت، عصر باور(هفته نامه)، عصر ظهور(هفته نامه)، كرمان امروز (روز نامه)، فردای سبز(هفته نامه)، فردوس كویر (هفته نامه)، فراز كویر(هفته نامه)، كرمانشهر (هفته نامه)، كوثر كویر (هفته نامه)، نسل آفتاب (هفته نامه)، ندای بم، كرمان ورزشی، نسیم بهار، نگین كرمان و…

دانشگاه‌ها :
دانشگاه شهید باهنر كرمان
دانشگاه علوم پزشكی كرمان
دانشگاه آزاد اسلامی كرمان
دانشگاه ولی عصر رفسنجان
دانشكده فنی شهید چمران
مجتمع آموزش عالی خواجه نصیر
آموزشكده فنی شهید دادبین
دانشگاه آزاداسلامی زرند
دانشكده صنعت ومعدن زرند