شهر كاشان

موقعیت جغرافیایی

شهرستان كاشان با جمعیتی نزدیك به ۴۰۰ هزار نفر و حدود ۵۰۰۰ كیلومتر مربع وسعت ،در طول ۵۱ درجه و ۲۷ دقیقه شرقی و عرض ۳۳ درجه و ۵۹ دقیقه شمال جغرافیایی قرار دارد . كاشان با آب و هوایی متنوع در اكثر فصول و ایام سال برای سفر مناسب می باشد.نواحی شمال و شرق كاشان را دشت كویر احاطه كرده ، آبادی ها و شهرهائی چون قمصر ،قهرود ،جوشقان ، نیاسر ،برزك ، كله ،ارمك ، رهق ،ازناوه ،اردهال ،استرك و دهها آبادی خوش آب و هوای دیگر در دامنه ها و ارتفاعات كركس با مناظر زیبای طبیعی و آب و هوای ییلاقی و كوهستانی در انتظار مسافران و میهمانان شهر تاریخی كاشان است .كاشان از شهرهای استان اصفهان بوده كه در شمال آن واقع شده و دارای ۳ بخش و ۶۷ روستا است . فاصله این شهر تا تهران ۲۳۰ كیلومتر ، تا قم ۹۵ كیلومتر و تا اصفهان ۲۰۲ كیلومتر می باشد.كاشان با قرار داشتن بر روی شبكه سراسری راههای كشور و استقرار بر سر راههای اصلی ارتباطی شهرها و استانهای شرقی ، شمالی و غربی كشور، با شهرها و استانهای مركزی ،جنوب و جنوب شرقی همواره ازموقعیت ممتازی برخوردار بوده است .

وضعیت اقتصادی

منطقه كاشان از دیر باز از منابع مهمی برخوردار بوده به طوری كه می توان از معادنی نظیر مس، آهن، سولفات باریم، زاج سبز، نمك طعام ،سنگهای مرمر و تراورتن در این منطقه نام برد كه بعضی از این معادن بسیار مورد توجه بوده و دارای اهمیت ویژه ای در سطح كشور می باشد. كاشان در زمینه صنایع دستی از دیر باز زبانزد و مشهور بوده ولی با رشد فن آوری ماشینی در بخش صنایع ، برخی از صنایع دستی به تدریج به دست فراموشی سپرده شده است .در روزگاران گذشته صنایعی مانند قالی بافی ،شعربافی ،زری بافی،مسگری ،كاشیكاری ،سفالگری ،ابریشم بافی ،مخمل بافی و زیلو بافی ، در كارگاههای كوچك رواج داشته كه با مرور زمان و همراه با تحولات “اقتصادی – اجتماعی “بعضی از آن صنایع مثل كاشی سازی و سفالگری به كلی به دیار فراموشی سپرده شده، اما بعضی از آنها مانند مخمل بافی ، پارچه بافی ، مسگری، قالیبافی در مجموعه های صنعتی بزرگ و كوچك هنوز فعال می باشند. البته نه با آن ظرافت و هنر آفرینی كه محصولات صنایع دستی پیشین از آن برخوردار بودند.

پیشینه فرهنگی

كاشان را می توان یكی از اولین شهرهائی دانست كه به دین مبین اسلام و مذهب تشیع گرویده است و از آن زمان تا كنون علماء، دانشمندان و هنرمندان بسیار را در عرصه فرهنگ اسلامی پرورش داده است. در زمینه علوم الهیات می توان به علماء طراز اولی همچون ملا محسن فیض كاشانی و ملا فتح ا… كاشانی در فقه و تفسیر قرآن، ملا احمد و ملا مهدی نراقی در فقه و اصول و اخلاق و ملا حبیب ا… شریف در فقه و روایات اشاره نمود. در زمینه ادبیات می توان كاشان را مهد مكاتیب مختلف ادبی دانست از شعر مذهبی گرفته كه شعرائی چون محتشم سرآمد مداحان اهل بیت را شامل می شود، چه اشعار اخلاقی و حماسی كه شعرائی چون صباحی بیدگلی، قصاب كاشانی، كلیم كاشانی، ملا محسن فیض، ملا احمد نراقی، منشی، بیضائی و غیره را به خود دیده است، و چه شعر نو سپید كه نام سهراب سپهری و سپیده كاشانی بر فراز آن تابناك است.در رشته های هنری مانند نقاشی برجسته ترین هنرمندان تاریخ هنر ایران را می توان در كاشان جستجو نموده، جائی كه رضا عباسی و خاندان غفاری را در نقاشی، خاندان ابی طاهر را در صنعت كاشی سازی و خاندان شیبانی را در خوشنویسی پرورانده است. در دیگر زمنیه های علمی نیز چهره های برجسته ای همچون غیاث الدین جمشید كاشانی ریاضیدان قرن نهم هجری و لسان سپهر مورخ بزرگ از همین شهر برخاسته اند.حتی در زمینه سیاسی نیز رجال بزرگی چون آیت ا… كاشانی كه بنیانگذار نهضت اسلامی و مبارزه با رژیم طاغوت ستم شاهی می باشد را در خوددیده است. در جریان پیروزی انقلاب و در دفاع مقدس مردم این شهر خود پیشگامان تقدیم شهدای خود به نظام اسلامی می باشند.

آثار تاریخی

تپه سیلك
باغ فین
چشمه سلمانیه
بقعه امامزاده شاهزاده ابراهیم (ع)
خانه تاریخی بروجردی
مجموعه خانه های تاریخی عامری ها
خانه تاریخی طباطبائی
بقعه حضرت سلطان علی ابن محمد باقر (ع) در مشهد اردهال
قلعه جلالی و حصار سلجوقی
مسجد و مدرسه آقا بزرگ
مسجد جامع
خانه تاریخی آل یاسین
مجموعه تاریخی بازار
تیمچه امین الدوله
مدرسه امام خمینی (ره)
مقبره محتشم كاشانی
بقعه امام زاده هارون ابن موسی ابن جعفر (ع)(پنجه شاه)
بقعه حبیب ابن موسی(ع)
بقعه ملا محسن فیض كاشانی
مجموعه های خانه های تاریخی عباسیان
خانه تاریخی منوچهری
و….
مركز صنایع دستی و هنرهای سنتی

در خیابان ملا فتح ا… و در مجاورت باروی یك هزار ساله عصر سلجوقی در یك كارگاه بزرگ و قدیمی با معماری سنتی، استادكاران سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری ، با استفاده از همان روش و دستگاههای قدیمی و سنتی، مجموعه ای از هنرهای سنتی و صنایع دستی منطقه كاشان را در رشته های: سفالگری و سرامیك، زری بافی ،مخمل بافی، زیلو بافی، شعر بافی، معرق كاری و … د رمعرض نمایش قرار داده اند . روزانه صدها نفر از گردشگران داخلی وخارجی از این مركز بازدید می نمایند و هنر و مهارت استاد كارانی را كه با وسایلی ساده و ابتدائی بدیع ترین و نفیس ترین تولیدات هنری را به وجودمی آورند، تحسین می نمایند. صنایع دستی در كاشان

استاد ملك الشعرای بهار شاعر نامدار ایران در قصیده فاخر و زیبائی كه درباره كاشان سروده است ،چنین می گوید :

بــادآبادمهیـن خطـه كاشـان كه مـدام هد پوش و خرد و صنعت وبینایی بود

هركه برخاست به هر پیشه ز شهر كاشـان*در فـن خویشتنش فـرط توانـائی بود

صنعت كـاشی ازاینجابه دگرجـای رسیـد*كاین هنر ویژه این شهر به تنهـائی بود

فرش زیبایش كنون شهره دهر است چنانك* زری و مخمـل او شاهـد هر جـائی بود

بدون شك هر گاه سخن از قالی، مخمل و گلاب به میان می آید بلا فاصله نام كاشان در ذهن ها تداعی می شود زیرا از قدیم الایام تاكنون ،شهر تاریخی كاشان از مراكز عمده تولید و بافت قالی و انواع پارچه های ابریشیمی مانند زربفت (زری ) نقره بافت، مخمل ، حریر، اطلس و دیبا بوده است . صنعت كاشی سازی ، حتی نام خود را از كاشان گرفته است در اكثر مساجد كشور ، زیلوهای بافت كاشان گسترده شده است. كاشان همواره یكی از معروفترین شهر های كشور در زمینه صنایع دستی و هنرهای سنتی بوده است. صنایع نساجی ، كاشی سازی ،مسگری ظروف بدل چینی ، سفال و سرامیك و نگارگری این شهر معرفیت جهانی دارد . در حال حاضر نیز كارگاههای سنتی شعر بافی، قالی بافی، زیلو بافی، مخمل بافی، زری بافی ، سفالگری در كاشان فعال و مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار دارند .

قالیهای نفیس و پارچه های ظریف زری و مخمل وحریر بافت كاشان، كاشیهای زرین نام و ظروف مسی كنده كاری ساخت كاشان زینت بخش موزه های بزرگ جهان می باشند.

 بناهای‌ این‌ باغ‌ عبارتند از: سردر ورودی‌، برج‌ و بارو، شتر گلوی‌ صفوی‌، شتر گلوی‌ فتحعلی‌ شاه‌، اتاق‌ شاه‌نشین‌، موزه‌ غرب‌ باغ‌، حمام‌ كوچك‌ و بزرگ‌ و كتابخانه‌ شرق‌ باغ‌. بنای‌ سرپوشیده‌ شتر گلوی‌ شاه‌ عباسی‌ كه‌ در دو طبقه‌ ساخته‌ شده‌ در وسط‌ باغ‌ و در مقابل‌ سردر بزرگ‌ واقع‌ شده‌ است‌.

شهر زیر زمینی نوش آباد كاشان
آنچه به عنوان شهرهای زیر زمینی در جهان معروف هستند در واقع ساختارهای متراكم و پیچیده و گسترده ای چون دالان های باریك تو در تو و اتاق هایی با ابعاد كوچك است. در بعضی از این شهرها علاوه بر موارد فوق معبد و محل تدفین در دل زمین ایجاد شده است. شهرهای زیر زمینی كه جنبه پناهگاهی دارند به دو شكل ایجاد شده اند یا در بیرون از شهرها و در دل تپه های طبیعی یا در زیر شهرهای مسكونی تا عمق حتی 50 متری از سطح زمین ایجاد شده اند.

شهر زیر زمینی نوش آباد شهری سه طبقه است كه طبقه ی اول آن در عمق سه متری و طبقه سوم آن در عمق 16 متری از سطح زمین ساخته شده است. تمام فضاهای آن به وسیله حفاری ظریف و دقیق در زیر زمین ایجاد شده و شامل دالان هایی با ارتفاع 180 و در برخی نقاط 90 سانتی متر با عرض های متفاوت كه در دو طرف آنها اتاق هایی با ابعاد مختلف ایجاد شده است كه انتهای راهروها با چاكهایی به طبقه راهرو بعدی منتقل می شود. این شهر زیرزمینی در محل به «اویی» معروف است. اویی همان آهای در لهجه كاشانی است. هنگام كندن شهر زیر زمینی وقتی سطلی را پر از خاك می شده مقنی می گفته « اوی» و از آنجا كه مسیر طولانی بوده شاگرد به محض شنیدن اوی سطل خاك را بالا می كشیده است كه این وجه تسمیه توسط كارشناسان تاریخ و مردم شناسان مطالعه و تدوین شده است.

طبقات این شهر به وسیله ی كانال های عمودی و افقی به هم مرتبط می شوند و در كنار این كانال ها ( عمودی ) سنگ های بزرگ شبیه سنگ آسیاب وجود دارد كه به هنگام پناه بردن به طبقات پایین تر دهانه این كانال یا چاه ها با این سنگ بسته می شد.

آرامگاه‌ فیض‌ كاشانی‌، كاشان
آرامگاه‌ ملا محمد حسن‌ فیض‌ كاشانی‌ در سمت‌ غربی‌ شهر كاشان و در حوالی ‌دروازه‌ فین‌، مجاور قبرستان‌ بزرگ‌ شهر واقع‌ شده‌ است‌. قبر فیض‌ تا اواخر قرن‌ گذشته‌، بر حسب‌ وصیت‌ او فاقد هر گونه‌ بنایی‌ بود. بنای‌ فعلی‌ آرامگاه‌، از آثار فرهاد میرزا معتمد الدوله‌، فرزند عباس‌ میرزا نایب‌ السلطنه‌ است‌.

 آرامگاه‌ محتشم‌ كاشانی‌، كاشان
كمال‌ الدین‌ سید علی‌ بن‌ خواجه‌ میر احمد كاشانی‌ متخلص‌ به‌ محتشم‌، از شاعران‌ اوایل‌ عهد صفوی‌ است‌. آرامگاه‌ وی‌ در كوی‌ محتشم‌ كاشان واقع‌ شده‌ است‌. گنبد بقعه‌ كوچك‌ وی‌كاشی‌كاری‌ شده‌ و سقف‌ بقعه‌ نیز با نقاشی‌های‌ زیبایی‌ تزئین‌ شده‌ است‌. بر دیوارهای‌ چهار جانب‌ بقعه‌، هفت‌ بندمراثی‌ محتشم‌ به‌ خط‌ نستعلیق‌ سفید بر زمینه‌ای‌ سرمه‌ای‌ نوشته‌ و نقاشی‌ شده‌ است‌

 آرامگاه‌ سهراب‌ سپهری‌، مشهد اردهال‌، كاشان
سهراب‌ سپهری‌، شاعر عارف‌ مشرب‌ و طبیعت‌ گرای‌ معاصر در روستای‌ مشهد اردهال‌ كاشان به‌ خاك‌ سپرده‌ شده‌ است‌. این‌ شاعر معاصر نوعی‌ رمانتیسم‌ زلال‌ توأم‌ با دل‌ آزردگی‌ از محیط‌ را در اشعارش‌ منعكس‌ كرده‌ است‌

 روستای ابیانه
روستای ابیانه در ۴۰ كیلومتری شمال‌غربی نطنز در استان اصفهان در دامنه كوه كركس قرار دارد. در زبان محلی به ابیانه ویونا (Viuna) می‌گویند. وی (Vi) به معنای بید و ویانه (Viyane) به معنای بیدستان است. ابیانه در گذشته بیدستان بوده است. در طول زمان ویونا به اویانه و سپس به ابیانه دگرگون شده است.

  این روستا را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش باید در زمره استثنایی‌‏ترین روستاهای ایران به شمار آورد. شكوه معماری بومی و سرشار از زیبایی این روستا، آن را در شمار نمونه‏‌های كم نظیر دیدنی‏های جهان درآورده است. ابیانه نقطه‌‏ای خوش منظره و خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است.

اتاق‌های ابیانه به پنجره‏های چوبی ارس مانند مجهزند و اغلب دارای ایوان ها و طارمی‌های چوبی پیش آمده مشرف بر كوچه‌‏های تنگ و تاریك‏اند كه خود به صورت مناظر جالبی درآمده‏اند. نمای خارجی دیوارهای خانه‏‌های ابیانه با خاك سرخی كه معدن آن در مجاورت روستاست پوشیده شده است.

از آنجا كه در دامنه‌‏های شیبدار ابیانه فضای كافی برای ساختن خانه‏‌های موردنیاز وجود ندارد در این روستا چنین رسم شده است كه هر خانواده انبار غار مانندی در تپه‏های یك كیلومتری روستا، در كنار جاده و نرسیده به ابیانه ایجاد نماید.

این غارها كه در دل تپه‏ ها حفر شده‏اند و از بیرون تنها درهای كوتاه و محقر آن نمودار است برای نگهداری دامها و نیز آذوقه زمستانی و اشیای غیرضروری مورد استفاده قرار می‏گیرد.

آتشكده هرپك ابیانه
قدیمی‏ترین اثر تاریخی ابیانه آتشكده هرپك است كه مانند دیگر بناهای ده در سراشیبی قرار گرفته است. آتشكده هرپك از مناطق دیدنی روستای ابیانه می‌باشد كه از زمان ساسانیان باقی مانده است.

این بنا در زمان هخامنشیان بنا شده و در زمان ساسانیان به اوج معماری خود رسیده است و از ویژگی های آن باید به استفاده از سنگ و ملات ساروج در طاق ضربی اشاره كرد. آتشكده هرپك مانند تمامی بناهای ابیانه روی شیب پست و بلند واقع شده است. این بنا طوری ساخته شده كه از هر طرف قابل رویت باشد.

از طبقه تحتانی این پرستشگاه هنوز یك تالار كوچك باقیمانده است. طبقه مخصوص آداب مذهبی در سطح كوچه فعلی می‌باشد. یك سرسرا كه از سه جزو گنبدوار تشكیل شده و به جایگاه آتش و قسمت‌های دیگر مربوط به پرستش راه داشته است.

مسجد جامع ابیانه
این مسجد جامع و قدیمی منبر چوبی منبتكاری دارد كه در سال ۴۶۶ هجری قمری ساخته شده است و در محله میان ده قرار دارد. این مسجد دارای 3 در ورودی با طاق گنبدی ضربی و درهای منبتكاری شده و گل و بوته و خطوط برجسته  است. درب ورودی آن در سال ۱۳۱۱ هجری قمری توسط استاد صفر علی بیدگلی ساخته شد. محراب چوبی آن متعلق به سال ۴۷۷ هجری قمری است و روی آن نقش گل و بوته كنده كاری و با خطوط برجسته كوفی ساده و گلدار سوره مباركه یس حك شده است.

  از دیگر نمونه های تاریخی مسجد منبر چهار پله چوبی كنده كاری شده مربوط به آثار دوره سلجوقیان است كه با تاریخ ۴۶۶ هجری قمری مشخص شده است. دسته منبر به شكل سرستون ساخته شده و روی آن گل 8 پر لوتوس، نظیر آنچه بر روی سنگهای تخت جمشید از عصر هخامنشیان بر جای مانده دیده می شود.

مسجد پرزله
مسجد قدیمی دیگر ابیانه مسجد پرزله است كه دارای فضای دلبازی است و روی لنگه در شرقی آن سال ۷۰۱ هجری قمری نوشته شده است.

  این مسجد در محله معروف پرزله واقع است و از دوره ایلخانیان بر جای مانده است. این مسجد با ایوان مشرف به كوچه مجاور در 2 طبقه ساخته شده كه طبقه دوم در دوران صفویه و شبستان كوچكی نیز در زمان قاجاریه به آن اضافه شده است. قدیمی ترین درب ابیانه متعلق به این بنا می باشد كه تاریخ ۷۰۱ هجری قمری را نشان می دهد. این در از چوب گردو ساخته شده و با حاشیه گل و بوته های ظریفی منبت كاری شده است.

مسجد حاجتگاه
مسجد تاریخی دیگر ابیانه مسجد حاجتگاه است كه به دوره صفویه تعلق دارد و در كنار صخره سنگی در جوار آسیاب در محاله بالا بنا شده است.

دری كه به شبستان اصلی راه دارد تاریخ ۹۵۳ هجری قمری را روی خود دارد. احتمالا مردمی كه برای بیان حاجت خود در این محل معتكف می شده اند نیاز خویش را بوسیله خطاطان در قسمت بالای این بنا نوشته و در خواست حاجت می‌كرده اند. در اطراف این بنا سنگ‌های قبری دیده می شود كه از زمان صفوی، نادری و قاجار به جای مانده است.

 تپه سیلك
سیلك نام اولین تمدن شهر نشینی ایران مركزی در كاشان است كه در 3 كیلومتری جنوب غربی این شهر قرار دارد. قدیمی‌ترین خاستگاه تمدن بشری را سیلك كاشان عنوان می‌كنند، یعنی اولین جایی كه شهر نشینی شكل گرفت، آنجا كه آریایی‌ها اولین تمدن شهر نشینی را ایجاد كردند.

تمدن اقوام تپه‌های سیلك در 2500 سال پیش مغلوب تمدن آریایی شد كه آثار آنها در طبقات مختلف حفاری از قبیل ظروف لوله‌دار بلند با نقش اسب و خورشید و اسلحه آهنی و شمشیر و نیزه‌های بلند كشف شده است. محوطه باستانی سیَلْك كه در منطقه فین كاشان واقع شده قدمتی در حدود 7 هزار سال دارد.

محوطه باستانی سیَلْك در ضلع جنوب‌غربی كاشان و در سمت راست جاده كاشان به فین قرار دارد و از دو تپهٔ شمالی و جنوبی كه در فاصله ۶۰۰ متری یك‌دیگر قرار دارند و دو گورستان تشكیل شده است.

یكی از گورستان‌ها كه گورستان الف نامیده می‌شود ۳۵۰۰ سال قدمت دارد و در ۲۰۰ متری جنوب تپهٔ جنوبی واقع شده است كه امروزه روی آن بلواری احداث شده است.

گورستان دیگر كه گورستان ب نامیده می‌شود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد و در زیر باغ‌ها و زمین‌های كشاورزی ضلع غربی تپه‌ها قرار دارد.

تپه سیلك در حقیقت زیگورات یا محل عبادت اقوام باستانی بوده است كه از گل رس و سفال ساخته شده است.

این بنای تاریخی تا سال ۱۳۱۰ شناسایی نشده بود و در میان مردم كاشان به شهر نفرین شده معروف بود تا اینكه با كاوش‌های باستان‌شناسان كشف شد.

در خرابه‌های تپه باستانی سیلك چند اسكلت انسان و ظروف قدیمی پیدا شده كه این اشیاء در موزه‌های لوور فرانسه، موزهٔ ملی ایران و موزهٔ باغ فین و موزه‌ای در جنب این بنای باستانی قرار داده شده است.

این تپه تاریخی در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است. قدمت قدیمی‌ترین آثار به دست آمده از تپه شمالی به حدود ۷۵۰۰ سال قبل می‌رسد و آخرین آثار مكشوفه از تپه جنوبی مربوط به ۵۰۰۰ سال قبل است.

كاروانسرای مرنجاب
كاروانسرای مرنجاب، قلعه‌ای در كویر آران و بیدگل كنار دریاچه نمك آران ‌است كه توسط شاه عباس در سال ۱۰۱۲ قمری ساخته شده‌است.

كاروانسرای مرنجاب از جمله آثار تاریخی موجود در منطقه می‌باشد. قلعه مرنجاب، كاروانسرایی است در كویر آران و بیدگل كه در مسیر راه ابریشم قرار دارد و كاروان‌ها برای سفر به خراسان، اصفهان، ری و بالعكس از این مسیر می‌گذشتند. قنات كنار كاروانسرا كه بركه بزرگی به وجود آورده است، آب شیرین دارد و این در كویر نمك و شوره زار یك معجزه به شمار می رود.

كویر مرنجاب از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی است. عمده پوشش گیاهی منطقه شامل گیاهان شور پسند از جمله درخت‌های گز و تاق و بوته‌های قیچ  است.

پوشش جانوری منطقه به دلیل وجود آب و غذای فراوان بسیار غنی است. از جمله حیوانات موجود می‌توان به گرگ، شغال، كفتار، روباه شنی، گربه شنی، بزمجه، آفتاب پرست، انواع مارمولكT مار، عقرب، تیهو، عقاب، شاهین و … اشاره كرد.

آتشكده نیاسر
آتشكده نیاسر بوسیله اردشیر بابكان مؤسس سلسله ساسانى ساخته شده و اولین معبد و آتشكده‏اى است كه سلسله ساسانى در اوج رواج دین و آئین زرتشتى در ایران بنا كرد. طول و عرض این آتشكده 14 در 14 متر می‌باشد. این بنا پس از یورش تازیان ویران ولی سپس توسط مردم بازسازی شد و امروز تقریبا سالم می‌باشد.

 نیاسر در 35 كیلومتری شمال‌غربی شهر كاشان قرار دارد و در منطقه‌ای كوهستانی در ارتفاعات كركس می‌باشد و چشمه‌ای باستانی به نام چشمه اسكندر نیز در آنجا قرار دارد. بنای این آتشكده گنبددار كه به‌نام آتشكده اردشیر موسوم است از زیباترین چهارطاقی‌های دوره ساسانی است كه بر فراز نیاسر واقع شده و همچنان، پس از عبوردهه‌ها و سده‌ها، پابرجا مانده است.

بنای این آتشكده سمبل 4 عنصر اصلی باد، آب ،خاك و آتش است و هر كدام از ستون‌ها دقیقا یكی از 4 جهت اصلی را نشان می‌دهند. در كنار بیشتر آتشكده‌ها چشمه آب و درخت چنار وجود دارد.

آتشكده نیاسر در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

غار ریس
غار ریس یا نیاسر در 30 كیلومتری شمال‌غربی كاشان در پای كوه نسبتا مرتفعی از ارتفاعات نیاسر واقع شده است و یكی از غارهای مصنوعی ایران است كه به منظور اهداف مذهبی و انجام مراسم عبادی خاص ساخته شده است. این غار كه اهالی نیاسر آن را غار تالار یا رییس می‌نامند به طور كامل توسط بشر ساخته شده و یكی از عجایب آثار باستانی به شمار می رود.

 دهانه غار به عرض 3.5 متر و ارتفاع 2.5 متر رو به شمال قرار دارد. ابتدای غار تالار طبیعی كوچكی به طول 8 متر و عرض 3 متر است كه دهانه خارجی به آن پیوسته است و در انتهای آن به ارتفاع تقریبا یك متر از سطح زمین حفره كوچك دریچه مانندی است به ابعاد 50 × 50 سانتی‌متر كه در سنگ كنده شده و در واقع مدخل داخلی غار محسوب می‌شود.

عمیق‌ترین قسمت غار نیاسر چاهی است به عمق 10 متر كه با استادی و مهارت عجیبی در دل سنگ حفر شده است. غار نیاسر دارای سه انتهای سطحی، عمقی و زیرزمینی است كه هر كدام از نظر موقعیت دارای ارزش خاصی است.

این غار دارای سه طبقه شامل دو كانال، یك كانال حلقه ای شكل و یك كانال افقی است و این كانال ها توسط چاه ها به هم ارتباط دارند. كانال حلقه ای شكل دو ورودی و كانال افقی چهار ورودی دارد. مجموع طول دالان های این غار به حدود ۲۵۰۰ متر می‌رسد. در مجموع غار از ۴۵ چاه با عمق ۱۱۸ متر و ۲۳ اتاق با مساحت كلی ۱۷۷ متر تشكیل شده است.

بیشتر دالان های غار دارای ارتفاع اندكی هستند و فقط بلندترین ناحیه آن از كف تا سقف حدود 7.1 متر است. عمیق ترین چاه این غار حدود ۱۰ متر عمق دارد كه دیواره‌های آن دارای پاگیرهای مرتبی است و می توان با اطمینان از این چاه بالا و پایین رفت. كوتاه ترین ناحیه دالان از كف تا سقف آن حدود نیم متر است.

نیاسر
نیاسر شهری قدیمی است كه تمام تاریخ و قدمت خود را مدیون چشمه آبی است كه به نام چشمه اسكندریه شناخته می‌شود. آبشار نیاسر هم در واقع زاییده همین چشمه است. این شهر در 30 كیلومتری شمال‌غرب كاشان در منطقه‌ای كوهستانی در ارتفاعات كركس واقع شده است.

  باغ تالار و عمارت كوشك
باغ تالار ازآثار جالب و دیدنی شهر نیاسر می‌باشد كه درختان كهنسال و بس رفیع آن زبان‌زد خاص و عام می‌باشد. درختان سر به فلك كشیده زیبا و دل انگیز این باغ قدیمی كه آب چشمه اسكندریه در میان آن جاریست نظر هر گردشگری را به خود جلب می‌كند.

عمارت بسیار زیبا و بدیع بنا نهاده كه به كوشك تالار معروف است از دیگر دیدنی های این شهر است. این عمارت و بنای تاریخی كه رو به ویرانی مرمت شده است.

 حمام و آسیاب آبی
حمام تاریخی و آسیاب آبی از دیگر آثار تاریخی شهر نیاسر هستند كه گویا در دوران صفویه ساخته شده است.

نحوه انتقال آب به داخل حمام نیز جالب و درخور توجه است. آب از آبشار به وسیله كول‌های گلی به داخل 8 گوش زیبایی و از آنجا به داخل حمام هدایت می‌شد و از آنجا به كل حمام انتقال می‌یافت و آب شرب حمام نیز به وسیله كول‌های جداگانه به داخل حمام هدایت می‌شد.
سوخت حمام هیزم بوده و دارای خزان بوده و ورودی هشت ضلع شكل آن به وسیله دالان‌هایی از بیرون حمام جدا شده است.

آسیاب آبی به وسیله آبی كه از آبشار به پائین ریخته می‌شده به گردش درآمده است. آب ابتدا در داخل تنوره‌هایی ذخیره و از آنجا بوسیله كول باریكی با فشار به چرخه آسیاب می‌ریزد و سنگ آسیاب را به گردش درمی‌آورد و به این ترتیب گندم و جو را آسیا می‌كند. نوع معماری آسیاب و حمام شبیه هم است.

  چشمه و آبشار نیاسر
چند متر پایین‌تر از آتشكده نیاسر، چشمه آب خنكی به سمت روستا جریان دارد. این چشمه كه چشمه اسكندر نام دارد و از قدیمی‌ترین چشمه‌های شناخته شده منطقه به شمار می‌آید. در ادامه چشمه، آبشار اسكندر نمایان می شود و در قسمت پایین آبشار، دو سنگ آسیاب وجود دارد.