آبادان نام بندر و جزیره دلتا مانندی است كه در گذشته «عبادان» نام داشته است. یاقوت حموی جزیره بزرگ را كه بین دو شط یعنی اروندرود و كارون واقع شده «میان رود» نام داده است. ناصر خسرو قبادیانی نیز در سال چهارصد و سی و هشت ه-ق آبادان را دیده و آن را توصیف كرده است. در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری آبادان به واسطه وجود صنعت نفت رونق و گسترش یافت.
در سال هزارو نهصد و نه میلادی شركت نفت به دنبال عملیات استخراج نفت در خوزستان پالایشگاه و تصفیه‌خانه‌های عظیمی در آبادان ایجاد كرد. پس از ایجاد پالایشگاه اهمیت اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی این جزیره افزایش یافت.
در زمان سلطنت رضاشاه پهلوی نام عبادان به آبادان تغییر یافت. شهر آبادان قبل از حمله عراق به ایران در سال هزار و سیصد و پنجاه و نه خورشیدی از شهرهای بسیار باشكوه و آباد ایران بشمار می‌رفت. در حال حاضر كار بازسازی و نوسازی این شهر به اتمام رسیده است.
مكان های دیدنی و تاریخی
مدرسه‌مهرگان، بقعه خضر، موزه آبادان، مسجد رنگونیها، سینما نفت و ساختمان آموزشگاه فرهنگ برخی از مكان‌های دیدنی و تاریخی شهرستان آبادان را تشكیل می‌دهد. (عكس های بیشتر از آبادان )
صنایع و معادن
پالایشگاه نفت آبادان، یكی از نخستین واحدهای بزرگ صنعتی كشور به شمار می رود. این پالایشگاه كه از نظر تنوع تولید یكی از بزرگ ترین پالایشگاه ها و دارای فرآورده های بیش تری است یكی از مراكز بزرگ صنعت نفت دنیا محسوب می شود، به طوری كه تعداد تولیدات آن را بیش از ۱۰۰رقم ذكر نموده اند كه از آن میان می توان نفت چراغ، نفت كوره، قیر، نفت، گاز، نفت سفید، بنزین اتومبیل، هواپیما و جهت سوخت دیزل، سوخت كشتی و انواع حلال های را نام برد. شركت سهامی پتروشیمی آبادان نیز یك مجتمع پتروشیمی مركب از هفت كارخانه می باشد كه فرآورده هایی از قبیل اتیلن، كلر، سود سوزآور، پلی وینیل كلراید و مانند آن تولید می نماید. وجود شركت شیلات جنوب، كارخانه های متعدد رنگ سازی، ظروف آلومینیوم و… سبب رونق صنایع در این منطقه شده است. مهم ترین معادن این شهرستان معادن نفت و گاز است كه در اكثر نقاط وجود دارند. منابع نمك آن نیز به علت رسوبات دریایی فروان است.
پالایشگاه آبادان
كشاورزی و دام داری
درآبادان كشاورزی به كشت و پرورش درخت خرما (نخل) اختصاص دارد. تعداد نخل های موجود در این ناحیه را ۴ میلیون اصله برآورد كرده اند كه از انواع خرماها می توان «سعمران برمی»، «قنطار»، «حلاوی»، و «بریم» را نام برد. جهت آبیاری این نخلستان ها از رودخانه های كارون و اروند رود استفاده می‌شود. شهرستان آبادان به علت مجاورت با شاهرگ اقتصاد كشور یعنی نفت و تاسیسات نفتی، از رفاه نسبتا بیش تری برخوردار بوده و مهم ترین رشته های فعالیت اقتصادی اهالی به ترتیب اهمیت كارگری، كشاورزی، بازرگانی، ماهی‌گیری و صنایع دستی است. بازرگانی از جمله اموری بوده كه به علت فراوانی خرما در منطقه رواج داشته و بیش تر معاملات بر صادرات خرما و واردات مواد خوراكی، البسه، كالاهای صنعتی و غیر صنعتی استواراست كه با كشورهای مختلف خارجی صورت می گیرد. ماهی گیری نیز از جمله مشاغل رایج اهالی بومی آبادان بوده و ماهی های صید شده تحت نظر شركت شیلات مقداری صادر و مقداری هم به مصرف محلی می رسد.
مشخصات جغرافیایی
شهرستان آبادان با مساحتی حدود ۲۷۹۶ كیلومتر مربع در جنوب باختری خوزستان و منتهی الیه خلیج فارس واقع است. این شهرستان از جانب شمال به شهرستان‌های شادگان و خرم‌شهر از خاور به شهرستان بندرماه‌شهر و رودخانه بهمن‌شیر، از جنوب به خلیج فارس و از باختر به مرز ایران و عراق و اروند رود محدود است. شهر آبادان مركز شهرستان بین ۳۰ درجه و ۲۲ دقیقه و ۳۰ ثانیه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۱۲ دقیقه و ۳۰ ثانیه درازای خاوری از نصف اللنهار گرینویچ قرار گرفته و بلندی آن از سطح دریا ۲ متر است. براساس سرشماری سراسری سال ۱۳۷۵ جمعیت شهرستان آبادان ۲۵۲۰۴۷ نفر برآورد شده است كه از این تعداد ۲۰۶۰۷۳ نفر در مركز این شهرستان ساكن بوده اند.
اروند رود و كارون مهم ترین رودهای منطقه و ایران محسوب می شوند. آبادان به شكل جزیره ای در كنار خلیج فارس قرار گرفته و آب و هوای آن گرم و مرطوب است. شهرستان آبادان به دلیل اهمیت اقتصادی دارای انواع راه های زمینی، هوایی و دریایی است.
چهار راه آسفالته درجه یك از مركز شهرستان آبادان به اطراف منشعب می شود:
راه آبادان – اهواز به سمت شمال خاوری به درازای ۱۱۵ كیلومتر
راه آبادان – بندرامام خمینی به سمت شمال خاوری به درازای ۱۰۰ كیلومتر
راه آبادان – خرم‌شهر به سمت شمال باختری به درازای ۱۴ كیلومتر
راه آبادان – اروند كنار به سمت جنوب خاوری به درازای ۴۸ كیلومتر
از آن جا كه راه آهن سراسری ایران به خرم‌شهر ختم می‌شود، دسترسی به ایستگاه راه آهن نیز پس از طی ۱۴ كیلومتر امكان پذیر است.
در آبادان یك فرودگاه بین المللی وجود دارد كه در آن پروازهای مستقیمی به تهران و بیش تر پایتخت های اروپایی و آسیایی صورت می گیرد. هم‌چنین به بعضی از شهرهای ایران نیز پرواز مستقیم دارد. از طریق بندر آبادان كشتی ها و نفت‌كش های زیادی دررفت و آمد هستند كه كالاهای مختلفی به آن وارد كرده و مواد نفتی متعدد را به سایر نقاط دنیا می رسانند.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
بندر آبادان در قدیم «عبادان» و چندی نیز «جزیره الخضر» نامیده می شد. برخی از جغرافی نگاران عبادان را به عبادین حصین حبطی كه در زمان حجاج و خلافت عبدالملك اموی حاكم آن بوده است، منسوب می كنند. برخی دیگر علت انتخاب عبادان را وجود خانقاه عابدان و زاهدان در نزدیكی آن دانسته ومی گویند ریشه آن عباد به معنای بسیار عبادت كننده می باشد. این وجه تسمیه درست نیست. شكل كهن این نام «اپاتان» است و از ریشه عبد و عابد نمی باشد. اپاتان از ۳ كلمه ا- پات- آن – تشكیل شده است. «ا» به معنی آب و «پات» از ریشه پاییدن و«آن» پسوند نسبت است. بنابراین اپاتان به معنی جایی است كه در آن جا از آب دریا و رود پاسبانی می كنند و آن را می پایند. گفته ابن حوقل نیز گواه براین معنی است كه پاسبانان در آبادان، دزدان دریا را از دزدی باز می داشته و دهانه دجله و دریا را می پاییدند. بدون تردید نام ایرانی «آبادان» از كلمه «آباد» گرفته شده است. زیرا پس از احداث پالایشگاه در آن رو به عمران و آبادی گذاشت و آبادان نامیده شد.
