بی گفتگو كاربرد چرم پیش از ریسندگی و بافندگی بوده و با اینهمه فن آماده كردن پوست تاكنون تغییر زیادی نكرده است . یكی از مورخین دربارهٔ صنایع اروپایی شمالی می نویسد (( كه فن چرمسازی از روزگار قدیم تا سدهٔ نوزدهم را كد بوده است )) . در مورد ایران هم تا این اواخر كه روش نوین دباغی آغاز گردید همانگونه بوده است .
چرمسازان قرون وسطی در ساختن چرمهای ظریف و زیبا مشهور بودند . این حوقل كه در سال ۹۵۰ میلادی از خراسان دیدن كرده از چرمهای ظریف پوست بزی كه چرمسازان گوركان در نزدیك مرو می ساختند و به نام سختیان شناخته می بود بسیار تعریف می كند و می گوید فرآوردهٔ این چرمسازان به سراسر كشور فرستاده می شد .
شاردن صنعت دباغی و چرمسازی ایران را این گونه توصیف می كند : (( این صنعتی دستی است كه ایرانیان در آن از همه استادترند )) و دربارهٔ چرم ساغری كه ایران در زمان او ( ۱۶۶۵ میلادی ) به هندوستان و خاور نزدیك صادر می كرد به تفصیل سخن می گوید .
امروز برای به عمل آوردن خام ( چرم ) دو راه هست ، آماده كردن پوست گوسفند و بز با زاج سفید و نمك به نـام چـرم زاغـی ، و دباغی خام گاو ، الاغ و اسب ، عمـل دباغی به طریق زیر انجـام می شود :
۱) خام را آب زدن .
خام خشك را از دهات و نواحی اطراف به دباغی آورده و بسته به كلفتی و مقدار چربی پوست ، سه تا شش روز آن را در حوض آب خیس می كنند چرم بومی كه از كشتارگاه می آید به آب زده نمی شود .
۲) آهك زدن و عورامكاری .
پس از اینكه خام خشك خوب خیس خورد و نرم شد ، همراه با خام های تازهٔ خیس نشده ، توی گودالهای آهك می گذارند ، گودال آهك خمره های لعابی است كه توی زمین كار گذاشته اند و آن را لـولـه كش می نامنـد . آهك زنـده را روی خـام پاشیده و خمره را پر آب می كنند . پس از چهار تا شش روز آب آهك نسوج خام را از هم باز كرده و موهای آن را نرم كرده است . خام را از خمرهٔ آهك بیرون آورده و هر كدام را روی تیر آویزان می كنند ، و با كارد ویژه ای آن را عورامكاری می كنند و كارد را با سنگ عورام مرتب نیز می كنند .
۳) متورم كردن .
پس از عورامكاری ، خام را به خمرهٔ دیگری برده و روی آن را آرد جو می پاشند . وقتی به اندازه كافی خام در خمره گذاشته شد آن را پر از آب می كنند ، و عمل تخمیر آغاز می گردد و سبب می شود كه پوست ورم كرده ، و نسبت به مواد دباغی حساس شود و گوشتهای اضافی روی آن شل و آهكهایی كه قبلاً روی آن پاشیده اند خنثی شود .
این فرایند ، كه آرد جو كردن نامیده می شود ، در زمستان ۲۰ روز و در تابستان ۱۵ روز طول می كشد . پس از اینكه پوستها پخته شد آنها را از خمـره بیرون آورده و هـر كـدام را روی تیر عمودی به نام خار چوغ گذاشته و خـام را داس می كنند ، یعنی گوشتهای اضافی آن را می كنند ، این كار را با چاقوی دو دسته ای به نام داس انجام می دهند . سپس پوستها را با دیگر در خمرهٔ آردجو می گذارند تا باز پخته شود .
۴) نمك پاشیدن .
وقتی پس از سـه تا چهـار روز پختـن دوم هـم كامل شد ، پـوستـها را تـوی قدح می گذارند روی هرپوستی نمك می پاشند و سه تا چهار روز آنجا می ماند .
۵مازوكاری . وقتی پوست برای مازوكاری واقعی آماده شد ، آن را در گودالهای آجری كه با چوب اندود شده و به نام گودچوب ( سیله ) شناخته می شود می گذارند روی هر پوست كه درون گودال می گذارند گرد مازوی نرم و یا گرد پوست درخت اقاقیا می باشند .
گردكردن و كوبیدن مازو و پـوست اقاقیـا ، با دستاسی ( آرچی ) همانند آسیای دستی كه در كوزه گران به كار می برند انجام می شود ؛ و یا اینكه ممكنست كه گرد آن را از بازار بخرند . در بازار آسیای مخصوصی برای نرم كردن این گونه مواد وجود دارد . پوست چهار تا پنج روز در گودال مازو می ماند . هر روز آنها را پشت و رو می كنند و لگد می زنند .
۶) كاشیكاری .
پس از مازوكاری پوستها را در آفتاب خشك می كنند و روی تخته ای كه در زیر آن چهارپایه ( كرسی ) قرار گرفته می گذارند . قسمت گوشتی آن را با سنگ پا پرداخت می كنند .
۷) رنگ ریختن .
برای رنكاری چرم ، رنگهایی مثل گِل ورز ، جوهر گلی و صابون سفید مناسب است و آن را بر رویهٔ پوست می ریزند .
۸) صیقلزنی .
بار دیگر پوست را روی تختهٔ پرداخت كاری گذاشته و صیقل ( مهره ) پرداخت را با فشار روی آن می كشند . در دباغی های بزرگتر كاشیكاری ، رنگ ریختن و صیقلزنی هر سه را چرمساز ( چرمگر ) انجام می دهد .
