ارطه یكی از شهرهای استان مازندران ایران است. این شهر از بخش مركزی قائمشهر در شهرستان قائمشهر واقع شده‌است.
این شهر در سال ۱۳۹۰ از روستاهای-به ترتیب قادیكلاارطه، بورخیل ارطه، ابوخیل ارطه، جوجاده ارطه،اسم‌خیل‌ارطه، كفشگركلاارطه و افراتخت، ،ازدهستان بیشه‌سر به منطقه شهری به مركزیت قادیكلاارطه با كد تقسیماتی ۷۱۱۵۲ تاسیس شد.
موقعیت جغرافیایی
این شهر، از نظر تقسیمات سیاسی، در حوزه بخش مركزی شهرستان قائمشهر واقع است. تعداد جمعیت این شش روستا بیش از ۱۰ هزار نفر، می‌باشد. شهر دارای كتابخانه عمومی، مدارس دوره‌های مختلف تحصیلی، ۵۷۰ هكتار زمین كشاورزی دیم، ۹۰۵ هكتار زمین كشاورزی آبی، یكهزار و ۶۶۵ طرح هادی اجراء شده، ۱۲ اب بندان، ۶۴۵ هكتار سطح زیر كشت برنج و ۹۰هكتار سطح زیر كشت صیفی جات نیز می‌باشد.
در سفرنامهٔ ناصرالدین شاه اشاره شده‌است كه ارطه منطقه ایی باتلاقی بوده و مشكل تردد در آن وجود داشته‌است، وقتی ایشان از راه شاه عباسی می‌گذشتند و از نقاط مختلف مازندران دیدن می‌كردند وقتی از منطقهٔ ارطه كه جزء علی آباد است عبور می‌كردند این ناحیه آنقدر باتلاقی بود كه اسبهایشان در گل و لای گیر كرد و مشكل تردد داشتند. كه این خود گواهی است بر بالا بودن سطح آب ارطه. نخست در این منطقه نواحی جلگه ایی اختصاص به كشاورزی داشته و فقط زمین‌های زراعی مردم در آن واقع بوده و مردم خود در كوهپایه‌ها و ارتفاعات مستقر بودند و این ادامه داشت تا اینكه فردی به نام میرزا جعفر غیبی ارطه‌ای با كانال كشی و حفر نهرهای زراعی و هدایت آنها به سمت آبندانها مشكل باتلاقی بودن این ناحیه را حل كرد.
پوشش گیاهی و جنگلی
اولین و كم ارتفاع ترین روستا قادیكلاارطه می‌باشد كه امامزاده سید مهدی را بر بلندای تپه‌ای زیبا در دل خود جای داده و مرتفع ترین و جنوبی ترین روستاافراتخت با طبیعتی بسیار بكر و زیبا همراه با جنگلهای طبیعی (جنگلی با نام محلی شالتماس كه برگرفته از نام شاه طهماسب می‌باشد) و همچنین قدمت تاریخی در دامنه‌های كوهپایه شمالی جنگلهای البرز قرار گرفته و زمستانها آب و هوایی نسبتا سرد تر ولی به ندرت برفی از مركز شهر داراست.
پیشینه تاریخی
كتاب «تاریخ مازندران باستان» تالیف طیار یزدان پناه لموكی به نقل از تاریخ تبرستان ابن اسفندیار آورده‌است كه ارطه: دهستانی است به ظاهر باستانی دارای مجموعه‌ای از چند روستا با نام‌های كشی كلا(kasikeIa)، جوجاده (jojadeh)، قادیكلا(qadikeIa)، قاسم خل (qasemxeI)، ابوخل (aboxel) – و بورخل (borxel)- واقع در هشت كیلومتری شمال خاوری قائم شهر (شاهی سابق) است كه دانسته نیست از چه زمانی به این نام شهرت یافته‌است. از پسوند خل (xel) در آخر سه نام «قاسم خل»، «ابوخل» – و «بورخل» – برمی آید كه منطقهٔ مورد نظر نیز بعد از اسلام محل دامداری بوده‌است ؛ زیرا خل در گویش مازندرانی به معنی «بنه» است.
در زمان خاندان بنی امیه حكومت عرب در جهت كنترل و تسلط بر نواحی جنوبی دریای خزر اقدام به برقراری ۴۴ پاسگاه نظامی از آستارای كنونی تا استرآباد یا گرگان كنونی كرد كه یكی از مهمترین این پاسگاه‌ها قلعهٔ نظامی آرتا بود. این ۴۴ پاسگاه نظامی به «دینه سر» كه در واقع معنایش «محافظ» دین است، مشهورند. در قلعهٔ نظامی آرتا فرمانده‌ای به نام بنی عباس با ۳۳۰ سرباز بر نواحی قائم شهر كنونی و ارطه و ساری كنونی حكومت می‌كرد.
آثار باستانی
۱- حمام بورخیل ارطه، به شماره ثبت ۱۲۵۵۸
حمام بورخیل ارطه مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان قائم شهر، بخش مركزی، روستای بور خیل ارطه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۵۵۸ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
۲-تپه دینه كفشگركلای ارطه به شماره ثبت ۱۰۲۷۳
تپه دینه كفشگركلای ارطه مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است و در شهرستان قائم شهر، روستای كفشگركلای ارطه واقع شده این اثر در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۲۷۳ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
۳-امامزاده سید مهدی قادیكلاارطه
امامزاده بر بلندای تپه قرار داشته و سالهای نه چندان دور چشمه‌ای از آن می‌جوشید.
مشاهیر و نام آوران
میرزا جعفر ارطه‌ای:شاعر، جغرافی دان، ریاضی دان، منجم معروف «میرزا جعفر غیبی ارطه‌ای» بود. ایشان نویسندهٔ كتاب جغرافیای ایران و ملل هستند كه سالیان سال منبع اصلی كتب دانشگاه‌های ایران بود. این دوران را می‌توان دوران طلایی شهری و شهر سازی در سرزمین آرتا دانست.
هادی خناری‌نژاد:ورزشكارایرانی رشته ژیمناستیك است كه قهرمان جهان در رقابتهای جام جهانی ژیمناستیك در شهر “استراوا” كشور چك می‌باشد
مطهره اسدی:شطرنج باز هشت ساله قائمشهری كه در مسابقات قهرمانی رده‌های سنی جهان با كسب ۱۰ پیروزی و تنها یك تساوی موفق شد عنوان قهرمانی جهان را به خود اختصاص دهد.
