اداب ماه رمضان در فرهنگ اقوام خراسان شمالی با تنوع اقوام از جمله تركها ، كرمانجها ، تاتها ، تركمن ها و فارسها به گنجینه فرهنگها و معرفتها شهرت دارد و این تنوع باعث شده تا مراسم بیشماری به مناسبت های ملی و مذهبی به همت مردم به ویژه در ماه مبارك رمضان زینت بخش محافل عمومی و خصوصی شود و این تنوع قومیتی موجب شده تا مراسم متنوع و ملی و مذهبی فراوانی در این نقطه از ایران اسلامی برگزار شود . یكی از اهالی این استان در این باره می گوید: با نزدیك شدن این ماه مردم استان برای نظافت خانه و كاشانه و مسجد محل خود اقدام می‌كنند و در واقع با نظافت و خانه تكانی به پیشواز بهار قرآن می‌روند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تكالیف دینی خویش بپردازند . در این نظافت عمومی پیر و جوان ، زن و مرد برای پاكیزگی خانه ، محله و مسجد و تكیه خود مشاركت دارند ، فرش‌های خانه و مساجد را می‌تكانند و وسایل آشپزخانه مساجد را شست و شو می‌دهند . ایمانی می افزاید: پس از اتمام نظافت منازل و مساجد نوبت به نظافت شخصی می‌رسد ، در گذشته نه چندان دور در شش یا هفت حمام موجود در بجنورد قدیم جای سوزن انداختن نبود ، حمام‌هایی چون حمام سراب ، حمام جاجرمی ها ، كوثر، حمام نور ، حمام وكیلی و حمام ملاك كه دو شیفته می‌شدند و آتش آن‌ها نیز لحظه‌ای خاموش نمی‌شد . یكی دیگر از قدیمی های ساكن در شهرستان بجنورد می گوید: در زمان‌های گذشته تشخیص زمان دقیق سحری به دلیل نبود امكانات مشكل بود بنابراین افراد از طریق حركت ستاره‌ها زمان سحر را تشخیص می‌دادند . عشایر و كوچ نشینان و چوپان‌های خراسان شمالی چون بیشتر وقت خود را در بیابان سپری می‌كردند از این روش برای تشخیص سحری استفاده می‌كردند و در هنگام سحر نیز افراد خوش الحان با چاووش خوانی مردم منطقه را برای خوردن سحری بیدار می‌كردند . ظفرنیا ادامه می دهد: در مناطقی كه چاووش خوان وجود نداشت افراد با كوبیدن بر تشت‌های مسی كه به اعتقاد آنان موجب ایجاد فضایی معنوی شده و آرامشی خاص به فضا می‌بخشید مردم را به عبادت كردن و خوردن سحری دعوت می‌كردند . در بجنورد در زمان سحری دو طبل نواخته می‌شد ، طبل‌هایی آهنگین كه هر كدام دارای معانی خاصی بودند . آهنگ طبل اول بدین گونه بود كه «قره خاتون تو پلو بیشر» یعنی پیرزن بلند شو غذا درست كن كه خانم خانه را به برخاستن و آماده كردن بساط سحری دعوت می‌كرد و آهنگ طبل دوم می‌گفت: «قره خاتون قازانه دیشر» یعنی پیرزن دیگ غذا را پایین بیار، كه در واقع به معنای آماده بودن سحری و موعد بیدار شدن سایر افراد خانواده بود. طبل سومی در كار نبود و موعد نواختن آن وقت اذان بود و صدای خوش موذنان بجنوردی ، كه با آن شروع یك روز روزه داری افراد را اعلام می‌كردند. خانم توسلی یكی از خانمهای خوش ذوق قدیمی این شهرستان هم می گوید : در گذشته های نه چندان دور نوع غذاها در افطار مردم خراسان شمالی متناسب با فصل‌های سال تغییر می‌كرد به گونه‌ای كه در فصل بهار غذاهایی هم چون « فتیر مَسكه » كه در واقع نوعی غذا شبیه به آش دندونی و متشكل از گندم و نخود سالم به همراه روغن زرد حیوانی بود ، استفاده می‌كردند. یارمه از دیگر غذاهای مرسوم در فصل بهار ویژه ماه مبارك رمضان بود كه از گندم نیم دانه ، گوشت قورمه ، روغن زرد و ادویه جات تهیه می‌شد. خانم توسلی همچنین اضافه می كند: در میان كرمانج ها نیز رسم بود افرادی كه تازه به سن شرعی روزه داری می‌رسیدند در هنگام افطار از سوی بزرگ‌تر خانواده هدیه و چشم روشنی دریافت می‌كردند . وی ادامه می دهد: دادن افطاری توسط بزرگ‌ترهای فامیل و دعوت از كوچك‌ترها از دیگر رسوم رایج در میان مردم این منطقه بود و پخت حلیم در ایام ماه رمضان در قهوه خانه و كافه‌ها و توزیع آن و پخت زولبیا و بامیه و پشمك توسط قنادی‌ها از دیگر غذاها و شیرینی‌های ویژه این ایام بود كه هنوز نیز رواج دارد . یكی از بزرگان و خیران این شهرستان كه هر ساله در كمك به مردم نیازمند همیشه پیشقدم است می گوید: دید و بازدید و سركشی از یكدیگر و عیادت از مریض از در زمان بعد از افطار و كمك به محرومان و بردن افطاری برای آن‌ها در طول ماه مبارك رمضان و به ویژه در شب‌های احیاء از دیگر آیین‌های مرسوم بین مردم این خطه است . این خیّر نیك اندیش كه خواست نامش فاش نشود اضافه می كند: برپایی مراسم نقالی در قهوه خانه‌ها و خواندن شاهنامه ، اسكندرنامه و مختارنامه و بازی‌هایی چون گل بازی ، پادشاه و وزیر در حد فاصل افطار تا سحر از برنامه‌های جانبی ویژه این ایام است . همچنین در مراسم بزرگداشت شب‌های قدر مردم استان از قاریان قرآن ، بزرگان و ریش سفیدان محل ، اقوام و خویشان و افراد نیازمند دعوت می‌كنند تا در مراسم احیاءداری آن‌ها شركت كنند و بعد از افطار به خواندن قرآن ، برگزاری مجلس روضه ، دعا و نیایش ادامه می‌دهند و این مراسم تا اذان صبح ادامه دارد . یكی از رسومی كه در شب‌های قدر انجام می‌شود شب زنده داری با قرائت قرآن ، خواندن دعاهای جوشن كبیر و سایر ادعیه و قرآن به سر گرفتن است . یكی از تركمن زبانان غیور استان هم در خصوص آداب روزه داری این قوم می گوید: تركمنان اهل سنت خراسان شمالی در ماه مبارك رمضان همانند سایر مسلمانان ایران و جهان آداب و رسوم و آیین‌های مذهبی خاصی برگزار می‌كنند با این تفاوت كه این قوم بیش از سایر اقوام خراسان شمالی آداب و سنن خاص خود را در ماه رمضان حفظ كرده و مراسم ویژه تركمن ها در این ماه به معنای واقعی خاص و دیدنی است . تركمن‌های خراسان شمالی در این ماه علاوه بر برپایی نمازهای یومیه ، شب‌ها با حضور در مساجد اقدام به برپایی نماز جماعت با عنوان «تَراویح» می‌كنند . مراسم ختم قرآن مجید نیز از دیگر مراسم تركمنان خراسان شمالی است كه تعدادی از قاریان معروف تركمن با حضور سایر روزه‌داران در مدت زمان معینی در چند شب متوالی قرآن را ختم و تا پایان این ماه پنج بار قرآن می‌كنند . همچنین مراسم «یا رمضان» نیز از دیگر آداب و رسوم تركمن‌های استان خراسان شمالی است كه گفته می‌شود این آیین مختص تركمن‌های این خطه است . یزدانی اضافه می كند: در آیینی كه در شب‌های سوم ، چهاردهم و بیست و هفتم ماه مبارك رمضان برگزار می‌شود تعدادی از جوانان بعد از صرف افطار تجمع كرده و با انتخاب یكی از جوانان به عنوان سرگروه اشعاری را در وصف ماه مبارك رمضان و روزه داری به زبان تركمنی قرائت می‌كنند . آنان سپس در كوچه و خیابان راه افتاده و به در هر خانه‌ای كه می‌رسند صاحبخانه انعامی از قبیل وجه نقد و یا غیرنقد به آن‌ها اهدا می‌كند . در پایان سه شب برگزاری این مراسم جوانانی كه در برپایی این مراسم شركت داشته‌اند هدایای نقدی و غیرنقدی را بین یكدگیر تقسیم و یا آن را برای تدارك یك افطار و یا سحری دسته‌جمعی استفاده می‌كنند و در روز عید سعید فطر هم زكات فطره خود را به میزانی كه امام جماعت تعیین كرده به نیازمندان می‌پردازند. در روز عید در خانه تركمن‌ها سفره‌ای پهن است و بر روی سفره‌ها نان‌های سنتی و شیرینی و شكلات چیده می‌شود و به دید و بازدید كه از خانه بزرگ‌تر ها شروع می‌شود می‌روند .