در استان چهارمحال و بختیاری هم این آداب و رسوم ویژه همواره وجود داشته و چون ریشه در فرهنگ غنی و اصیل اسلامی دارد نه تنها در گذر زمان دچار خللی نشده، بلكه روز به روز بر عظمت آن افزوده شده و مردم با شوق هر چه تمام به آن ها توجه دارند.
در این میان، آداب ماه مبارك رمضان، یكی از مصادیق فرهنگ عامه مردم مؤمن این دیار است كه با ریشه های عمیق مذهبی مورد توجه همگان قرار دارد.
این رسوم از قرن ها پیش دارای غنای ویژه ای است كه به چند مورد از آن ها اشاره می شود:
* گرفتن روزه های قضای سال گذشته، قبل از ورود به ماه مبارك رمضان:
یكی از این آداب، « گرفتن روزه های قضای سال گذشته، قبل از ورود به ماه مبارك رمضان » می باشد.
* روزه پیشواز و استقبال از ماه مبارك رمضان:
گرفتن روزه پیشواز و استقبال از ماه مبارك رمضان، از جمله آداب و سنت های استان چهارمحال و بختیاری است كه مؤمنین روزه دار با روزه اواخر ماه شعبان المعظم ( یك یا چند روز قبل از ماه مبارك رمضان )، به استقبال ماه میهمانی خدا می روند و خود را برای حضور در این ضیافت پرفیض آماده می كنند.
* غبار روبی مساجد و گردافشانی از قرآن ها:
غبار روبی مساجد و گرد افشانی و مرتب كردن قرآنها و كتب ادعیه از جمله كارهایست كه برای آمادگی ورود به ماه مهمانی خدا انجام می شود.
* سحرخوانی و اذان و مناجات بر روی پشت بام منازل:
«سحرخوانی و اذان و مناجات بر روی پشت بام خانه ها» یكی از آداب زیبا و تقریبا فراموش شده استان چهارمحال و بختیاری در ماه مبارك رمضان است. در این رسم، بزرگان شهر بر روی پشت بام منزل خود با صدای بلند به خواندن مناجات و اذان می پرداختند تا مومنین خواب نمانده و برای صرف سحری و آغاز روزه داری و اثقامه نماز صبج بیدار شوند.
* ختم قرآن كریم:
ختم قرآن كریم از سنت های دیرینه ماه مبارك رمضان و بهار قرآن در استان چهارمحال و بختیاری است كه بیشتر روزه داران در این ماه، یك ختم كامل كلام وحی را انجام می دهند.
* كاكولی پزون:
«كاكولی پزون» یكی از سنت های قدیمی است كه بویژه در شب ۲۷ ماه رمضان و شب های قدر، در سراسر این استان انجام می شود. در این شب، هر خانواده با توجه به بضاعت مالی، و با نیت برآورده شدن حاجت و استجابت دعا، به پخت و نذر كاكولی پرداخته و این نذر را هنگام افطار در بین مردم روزه دار و همچنین احیاء كنندگان شب قدر توزیع می كنند. زنان فامیل، بیشتر به صورت همیار گروهی كاكولی می پزند.
كاكولی نوعی نان است كه خمیرش از شیر، آرد و خشك بار ( گردو، كشمش، بادام ) تهیه شده و برای پخت بر روی این نان، زرده تخم مرغ، گل رنگ، زعفران و زیره افزوده و آن را در تنور می پزند.
در شهركرد (مركز استان) افرادی كه كاكولی پخته اند آن ها را در صحن مطهر امام زادگان حلیمه و حكیمه خاتون (س) بین زایران، رهگذران و نمازگزاران روزه دار پخش می كنند.
یكی از دلایل پخت كاكولی در شب ۲۷ ماه مبارك رمضان این است كه اولاً جزء شب های قدر و شب نزول قرآن بوده و دیگر این كه ماه روزه، رو به پایان است و خانواده ها به خوبی و سلامتی، این ماه مبارك را با عبادت و رضای حق به پایان رسانیده اند.
* پخت و توزیع نان «یوخا»:
مردم روستاهای شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری هم قبل از ورود به ماه مبارك رمضان و برای استقبال از این ماه، به پخت نذری به نام « نان یوخا » می پردازند. این نان محلی كه از شیره انگور، گردو، بادام، روغن حیوانی و … تهیه می شود، توسط زنان روستایی در منازل طبخ و در بین تمامی اهالی روستا توزیع می شود.
* تعطیلی كسب و كار در سالروز شهادت امام علی (ع):
از جمله سنت های پسندیده كه برخاسته از عشق و ارادت قلبی مردم استان چهارمحال و بختیاری به خاندان عصمت و طهارت (ع) می باشد این است كه كسب و كار و منفعت در سالروز شهادت حضرت امام علی (ع) رها، و بازارها، امور كشاورزی، دنبال طلب رفتن و … تعطیل می شود. بیشتر این تعطیلی كسب و كار از شب شهادت تا شام غریبان امام علی (ع) در ۲۱ ماه مبارك رمضان انجام می شود.
* رها كردن آب كشاورزی (مشاع كردن) در سالروز شهادت امام علی (ع):
در راستای سنت حسنه فوق الذكر (تعطیلی كسب و كار در سالروز شهادت امام علی (ع))، كشاورزان استان چهارمحال و بختیاری بر اساس رسم زیبایی، در ۲۱ ماه مبارك رمضان، آبیاری مزارع كشاورزی و باغات را تعطیل كرده و آب را به اصطلاح «مشاع» می كنند و منظور این است كه آب، به حرمت عزای امام علی (ع)، در بیابان روان و رها شود تا سایر موجودات از آن بهره ببرند و منفعتی برای كشاورزان نداشته باشد.
البته این سنت در تاسوعا و عاشورای حسینی (ع)، سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) و امام رضا (ع) و شهادت حضرت فاطمه زهر (س) هم انجام می شود.
* تهیه و توزیع «حنا»:
نذر تهیه و توزیع «حنا» در صحن مطهر امام زادگان حلیمه و حكیمه خاتون (س) شهركرد، از دیگر آداب و رسوم ماه مبارك رمضان است كه در عصر روز بیست و هفتم ماه مبارك رمضان انجام می شود. این سنت در استان چهارمحال و بختیاری و شهر شهركرد ( مركز این استان ) قدمتی دیرینه دارد و كسانی كه نیت و حاجت مشتركی دارند، حنا را بین زایران تقسیم می كنند.
* تهیه و توزیع «شله زرد و انواع حلوا»:
تهیه و توزیع شله زرد، انواع حلوا و خوراكی های دیگر بویژه در مواقع افطار، از دیگر رسمات و آیین های ماه مبارك رمضان در استان چهارمحال و بختیاری است كه با نزدیك شدن به نیمه ماه مبارك رمضان و همچنین شبهای پرفیض قدر، بیشتر می شود.
* سنت حسنه «افطاری دادن»:
پذیرایی از مؤمنین روزه دار با سنت حسنه افطاری، از دیگر آیین های مورد توجه در سراسر استان چهارمحال و بختیاری به شمار می رود كه به شكل های مختلف انجام می شود.
* كمك به نیازمندان:
یكی دیگر از آداب و رسوم رمضان در بعضی نقاط استان چهارمحال و بختیاری این است كه كودكان كیسه به دست به درب خانه ها مراجعه می كنند و صاحب خانه، بدون نگاه كردن به كودك كه كیسه ای در دست دارد، هرچیزی كه در توان دارد، داخل آن كیسه قرار می دهد.
*جمع آوری كمك برای نیازمندان:
جمع آوری كمك برای نیازمندان از دیگر رسوم ماه مبارك رمضان در استان چهارمحال و بختیاری است كه افرادی ناشناس با جمع آوری مواد غذایی، كالا و …، آن را درون كیسه هایی گذاشته و به افراد نیازمند اهدا می كنند. این كار به صورت خودجوش از سوی مردم خیر صورت می پذیرد.
* عیدانه برای تازه عروس های فامیل در عید سعید فطر:
در استان چهارمحال و بختیاری، در تمامی اعیاد مانند عید قربان، غدیر، نوروز و …، و به ویژه عید سعید فطر رسمی قدیمی وجود دارد و آن بردن كادو (هدیه) و عیدانه برای تازه عروس های فامیل می باشد، كه از سنت های نیكو و پسندیده به شمار می رود. در این رسم، بزرگان خانواده داماد، با خرید هدایایی به منزل پدری عروس رفته و برای عروس عیدی می برند. آشی نیز همراه این جشن وجود دارد كه به «آش عیدی» معروف است. میهمانان علاوه بر كادو مواد مورد نیاز برای پخت غذا از جمله برنج، گوشت، میوه، روغن و … را نیز به همراه برده و یا غذایی را در منزل طبخ و همراه خود به منزل نوعروس می برند.
* بردن «آش عیدی» برای اقوام در شب عید سعید فطر:
از دیگر سنت های قدیمی نیكو و پسندیده در استان چهارمحال و بختیاری این است كه در شب اعیادی مانند عید قربان، غدیر، نوروز و … و بویژه عید سعید فطر، بزرگان فامیل و بویژه پدران و برادران، غذای معروف به «آش عیدی» را همراه با میوه و شیرینی و كادو (هدیه) برای دختران و خواهران خود می برند و عید را به آنها تبریك می گویند. بعضاً هم مواد مورد نیاز برای پخت غذا از جمله برنج، گوشت، میوه، روغن و … را به همراه می برند.
*مراسم عید اموات در عید سعید فطر:
برپایی مراسم عید برای اموات و درگذشتگان یك سال گذشته (ماه مبارك رمضان سال گذشته تا كنون) از سنتهای مرسوم در استان چهارمحال و بختیاری است كه در روز عید سعید فطر انجام می شود. در این آیین، بعد از نماز عید سعید فطر، مراسمی در مسجد محل برگزار و پس از قرائت قرآن، با حضور در منزل مرحوم مورد نظر، به صرف ناهار پذیرایی انجام می شود. البته این مراسم در یكی از اعیاد قربان، غدیر و نوروز هم انجام می شود.
همچنین در این ایام و اعیاد، با حضور در قبرستان مؤمنین و گلزارهای شهداء ضمن غبارروبی و عطرافشانی قبور و توزیع شیرینی، برای اموات و شهداء قرائت قرآن و فاتحه صورت می گیرد.
*صله رحم، دیدار دوستان و عیادت بیماران در عید سعید فطر:
از جمله سنت های نیكو و سفارش شده در اسلام؛ صله رحم، دیدار دوستان و عیادت از بیماران است كه مردم استان چهارمحال و بختیاری در روز عید سعید فطر، به عنوان یكی از بزرگترین اعیاد اسلامی و خوشنود از توفیق یك ماه عبادت و بندگی خدای متعال،و روزه داری و حضور در میهمانی الهی، به آن می پردازند..
