در فاصله ۱۵ كیلومتری جنوب شرقی شهرستان بیرجند و در دره ای از رشته كوه های باصفای باقران، روستایی به نام «اسفهرود» واقع شده كه از توابع دهستان باقران و بخش مركزی است. این روستا از شمال به كلاته میرعلی، از جنوب به تنگل بهرمان و از شرق و غرب به رشته كوه باقران محـدود می شود. درخصوص نام روستا و وجه تسمیه آن اهالی روستا معتقدند به دلیل واقع شدن در كنار سه رود به اسفهرود نامیده شده است. اسفهرود بنا به آمار سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۲۰۰ نفر جمعیت دارد كه تقریبا همه ساكنان آن به كشاورزی مشغولند . در محدوده روستا، باغ هایی نیز به چشم می خورد كه عمده آن انگور، عناب و گردوست و در كنار آن زعفران و چغندر، شلغم، گندم و جو نیز كشت می شود. قنات بزرگ روستای اسفهرود حدود ۲۳۰۰ متر طول و عمق مادر چاه آن به بیش از ۴۰ متر می رسد كه این قنات پس از طی مسیرهای پرپیچ و خم رودخانه به استخر واز آنجا به زمین های كشاورزی اسفهرود می رسد. این قنات به دلیل قرار گرفتن در بستر رودخانه با اندك سیلی آب دهی آن زیاد و به همان اندازه در آخر فصل تابستان میزان آب آن كاهش می یابد. این روستا دارای رودخانه بسیار بزرگ فصلی است كه هنگام فعال بودن آن ارتباط افراد به دو طرف آن قطع می شود. طول این رودخانه كه دارای چند شعبه فرعی است به بیش از ۱۰ كیلومتر می رسد. علیرغم واقع شدن در منطقه خشك و كویری بیرجند، روستای اسفهرود به دلیل واقع شدن در كوهپایه از آب و هوای بسیار خوبی بویژه در فصول بهار و تابستان برخوردار است. در فصل زمستان هوا كمی سرد می شود. این روستا دارای باغات میوه بسیار سرسبز و زیبایی است كه بسیاری از مردم بیرجند و روستاهای اطراف برای استفاده از طبیعت زیبای آن و همچنین برای كوهنوردی به این روستا می روند. در باغهای اسفهرود اكثر میوه ها و محصولات فصلی كشاورزی منطقه یافت می شود از جمله آلبالو، توت، زردآلو، هلو، گلابی، انگور، سیب، به، انار و … . در این روستا همچنین درختان گردو و بادام به وفور وجود دارند. آب كشاورزی و مصرفی روستا از طریق قناتی كه در زمان های گذشته ایجاد شده تامین می شود. از جمله مناطق دیدنی و جذاب این منطقه روستاها و باغهای سرسبز بالادست اسفهرود می باشد كه از آب بسیار خوب و طبیعت بكر و بسیار زیبا و دلپذیری در دامنه كوه ها و دره ها برخوردارمی باشند. البته در اطراف روستا چندین چشمه نیز وجود دارد.كه به نوبه خودشان دیدنی هستند. تقریبا حصاری از تپه ها و كوه اطراف روستا را پوشانده كه در یكی از این تپه و در داخل سنگلاخ های تپه، پناهگاههایی به شكل غار از چند صد سال قبل كنده شده كه به راحتی می توان به داخل آن وارد شد حدود ۳۳ درصد بناها و خانه های روستا با مصالح جدید (آهن، آجر و سیمان) ساخته شده و تقریبا از كیفیت خوبی برخوردار است و حدود ۵۰ درصد خانه ها هم قدیمی و مرمتی است كه شكل، قالب و نوع معماری سنتی خود را حفظ كرده و چیزی حدود ۱۶ درصد هم تخریبی و خالی از سكنه می باشد. بعضی از ساختمان های قدیمی اسفهرود به صورت باغ منزل است و بقیه ساختمان ها طوری ساخته شده كه حیاط منزل در وسط و خانه ها دور تا دور حیاط قرار دارند. هر خانه به طور جداگانه به حیاط راه دارد و همه اتاق ها هم معمولا از داخل به یكدیگر راه دارند. عرض دیوارهای قدیمی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر می باشد و خانه های طبقه پایین معمولا گنبدی شكل و طبقه دوم با چوب پوشیده شده اند. مصالح به كار برده شده در خانه ها را با نوعی گل صابونی شكل به نام «شوشك» كه دارای دو رنگ سیاه و زرد می باشد به ضخامت ۱۰- ۱۵ سانتی متر اندود می كرده اند و بعد از هر ۱۰ الی ۱۵ سال هم مجددا ترمیم می شده است. در داخل هر خانه طاق، بخاری هیزمی، ایوان، هشتی و… وجود داشته كه امروزه با ساخت بناهای جدید بیشتر آن ها منسوخ شده است. از انواع غذاهای محلی اسفهرود می توان به آب دوغ خیار، گورماست، قروت (كشك)، غلور، آش برنج، كاچی، نان جوش، آبگوشت، شیربرنج و انواع اشكنه (مغز گردو، شیرین، گوجه فرنگی، عدس) را نام برد.