مردم استان سمنان با غبارروبی مساجد و منازل به استقبال رمضان می روند و از این فرصت برای برآورده شدن حاجات و دستگیری از مستمندان از هم پیشی می گیرند.
رمضان ماه تزكیه نفس و ماه مهمانی خداوند است؛ در این ماه پر بركت روزه داران برسر سفره میهمانی پروردگار می نشینند و از فضائل اخلاقی آن بهره مند می شوند.
از دیرباز تاكنون یك یا چند روز مانده به رمضان، مردم به پیشواز این ماه رفته و گرفتن روزه را آغاز و علاوه بر آن مساجد را نیز غبارروبی و نظافت می كنند.
دعوت از روحانی برای برپایی نماز جماعت و بیان احكام شرعی در طول ماه مبارك رمضان در نقاط روستایی از دیگر آداب مربوط به این ماه است.
در برخی شهرها و روستاهای استان سمنان زنان به مناسبت فرا رسیدن این ماه به سر، دست و پاهای خود حنا می بندند و این آیین همراه با ذكر صلوات و نیایش صورت می گیرد.
تهیه مایحتاج مورد نیاز ماه رمضان در نقاط شهری و روستایی از چند روز مانده به آغاز این ماه عزیز مرسوم است.
درشهرمجن شستشو وسایل خانه و مالیدن دوغاب گل قرمز به نمای دیوارهای كاهگلی در استقبال از رمضان صورت گرفته و در دیگر نقاط تهیه آرد برنج وگندم برای پخت حلوا مورد توجه زنان كدبانو و خانه دار است.
آداب سحر و افطار
پیش از این در شب های ماه رمضان و به هنگام سحر فردی خوش صدا بر روی پشت بام خانه خود یا مسجد اقدام به خواندن دعا و مناجات می كرد، گاهی نیزاین افراد در حین گذر از كوچه های هر محله با خواندن ادعیه سحرگاهی اهالی را بیدار می كردند و این كار در اصطلاح محلی، «شب خوانی» (شوخوانی) گفته می شود.
امروزه صدای دعا و مناجات از بلندگوی مساجد نقاط شهری و روستایی به گوش می رسد. ولی روش هایی مثل كوبیدن بر روی ظروف مس و طبل، بیدار كردن اهالی یك كوچه، یا محله توسط فردی از همسایگان و زدن زنگ خانه یا كوبیدن دیوار خانه های قرار گرفته در مجاورت یكدیگر نیز مرسوم است.
مراسم شوخوانی وقت سحر در استان سمنان
در برخی روستاهای استان سمنان برای بیدار كردن همشهریان خود اقدام به خواندن مراسم شب خوانی می كنند كه نمونه هایی از آن عبارتند از:
الله تویی، مرد تویی، دانایی / از مورچه ای كه دم زند در ته چاه / از دم زدن مور آگاه تویی یا الله / یا رب تو گناهان مرا دو نیمه كن درعرصات / نیمی به حسن ببخش، نیمی به حسین.
چاووشی خوانی در منطقه خوارتوران شاهرود
اهالی روستای عشقوان در منطقه خوارتوران بیارجمند شاهرود مراسم شب خوانی را چووشی (چاوشی) می گویند. ایشان با پنهان شدن ستاره َپل از خوردن سحری دست می كشند.
هنگام غروب آفتاب و بگوش رسیدن صدای اذان، وقت افطار و باز كردن روزه است. زنان برای تهیه افطار از هنگام ظهر مشغول پخت غذا و تهیه سفره افطاری می شوند.
مرسوم است كه پس از صرف افطار مردان و زنان خود را به مسجد محل رسانده و نماز مغرب و عشاء را به جماعت می خوانند. در برخی مساجد نیز نماز جماعت قبل از بازكردن روزه اقامه می شود.
هر روز ماه مبارك رمضان با یك جزء قرآن
بطور كلی حضور افراد در نمازهای جماعت یومیه در ماه مبارك رمضان بیشتر مورد توجه است. مردان و زنان پس از خواندن نماز جماعت ظهر و عصر به تلاوت قرآن می پردازند. قرائت یك جزء از كلام الله مجید در هر روز از ایام این ماه مورد توجه اهالی منطقه است.
در برخی نقاط پس از ختم كامل قرآن، هر كس به فراخور وسع مالی خود مقداری نبات، نقل، برنج یا گلاب به جلسه آورده و به نیت بركت بین حاضران پخش می كند.
در برخی مناطق هر فردی كه بر اساس نوبت سوره قل هوالله را قرائت كند، پس از ماه رمضان دیگر افراد جلسه را برای خوردن آش و یا شیرینی به منزل خود دعوت می كند.
دعوت از دوستان، اقوام و آشنایان برای صرف افطار از دیگر رسومی است كه در این ایام بر گزار می شود؛ برخی اهالی شهر دامغان در اولین جمعه ماه مبارك رمضان در خانه های خود نماز جعفر طیار می خوانند.
غذاهای مرسوم افطار و سحر در استان سمنان
اهالی استان سمنان در ماه مبارك رمضان برای وعده سحری از غذاهایی چون برنج و خورشت و گاهاً ته چین و آبگوشت استفاده می كنند.
ایشان به هنگام غروب آفتاب و با شنیدن اذان، روزه خود را با قدری آب گرم، نمك یا خرما باز كرده، سپس غذای افطاری كه شامل كوكو، نان، پنیر، سبزی، سوپ ویا انواع آش است را میل می كنند.
در برخی نقاط تهیه اقلامی چون شیر برنج، فرنی، شله زرد، حسّو (در شهر شاهرود)، لرزان (شاهرود، دامغان)، آروشه و حلوای آروشه (سمنان و توابع) مبادرت می كنند؛ در شهرستان دامغان پخت كشمش پلو برای اولین شب ازماه مبارك رمضان مرسوم است.
در باور اهالی حضرت علی(ع) برای افطار نان جو و خرما میل كرده، بر این اساس برخی نیز روزه خود را با نان و خرما افطار می كنند. پخت انواع نان بخصوص نان های روغنی در طول ماه رمضان مرسوم است.
مراسم شب های قدر
اهالی استان سمنان در شب های قدر پس از صرف افطار در مسجد محل خود حضور یافته و با خواندن قرآن و دعاهای جوشن كبیر، مجیر، افتتاح و ذكر مصیبت به شب زنده داری مبادرت می ورزند.
زنان نیز در این شب ها خرما، انواع نان محلی، شله زرد و غیره بین عزاداران تقسیم می كنند.
در نقاط مختلف استان سمنان زنان و مردان در لیالی قدر هم زمان با خواندن هربند از دعای جوشن كبیر بر روی ظرفی از قند، نبات، نقل و یا خرما دمیده و خوردن آن را به نیت شفا و تبرك توصیه می كنند.
همچنین گره زدن بر روی نخ به هنگام خواندن دعای جوشن كبیر پس از قرائت هر بندازدعا توسط برخی از زنان مرسوم است.
در شهر شاهرود زنان همزمان با تلاوت دعای جوشن كبیر ظرفی از آب حاوی زعفران را نزد خود نگه داشته و با خواندن هر بند از دعا بر آن می دمند تا به عنوان تبرك آن را با خود به خانه ببرند.
در روستای جزن دامغان نیز در این شب ها دستجات زنجیرزن از مساجد و حسینیه های محل به راه افتاده و با گذر از معابر و كوچه ها به زنجیر زنی و عزادارای می پردازند.
شهادت امیرالمومنین حضرت علی(ع)
در شب های قدر اهالی نقاط مختلف شهری و روستایی اقدام به برپایی مجالس عزادارای می كنند. پوشیدن لباس سیاه به نشانه عزا و ماتم در ایام شهادت حضرت علی(ع) امری متداول است.
بنا بر باوری كهن اهالی نقاط مختلف استان كار كردن در روز ۲۱ ماه رمضان را حرام دانسته و در مجالس عزاداری حضور پیدا می كنند.
در نقاط شهری نیز حركت دستجات سینه زنی از اماكن مذهبی و مساجد آغاز شده و عزاداران با گذر از معابر و خیابان ها چنین می گویند:
“وای علی كشته شد / شوهر زهرا چه شد”
حركت این قبیل دستجات غالباً به اماكن مقدس همچون امامزاده، مساجد یا گلزار شهدا ختم می شود.
در روستای كوه زر با فرار رسیدن ۲۱ رمضان برخی اهالی به نیت اموات خود نان فتیر پخته و بین سایرین تقسیم می كنند.
اهالی نقاط كویری استان سمنان در روز شهادت حضرت علی(ع) از انجام فعالیت های روزمره خودداری كرده و مرسوم است كه دامداران شیر دام های خود را در این روز به فقرا و نیازمندان داده یا برای تهیه افطار و پذیرایی از نمازگزاران به مساجد محل می دهند.
اقدام اهالی نقاط مختلف برای گستردن سفره افطاری در لیالی قدر بسیار چشمگیر است. تهیه و تقسیم كردن خیرات برای آمرزش اموات نیز در این شبها مورد توجه اهالی منطقه است.
شب ۲۷ ماه رمضان
در باور برخی اهالی، نزول قرآن در این شب بوده و بر این اساس برخی تا پاسی از شب به احیاء و شب زنده داری در مساجد می پردازند. زنان سمنانی، گرمساری و دامغانی در این روز به جهت شادی ناشی از كشته شدن قاتل ملعون امام علی(ع) به دست و پای خود حنا می بندند.
برخی زنان در این روز گوش دختران خود را سوراخ كرده و برای آنها گوشواره می خرند.
گفتنی است كه در شهرهای شاهرود، گرمسار و روستای جزن برخی زنان در بین نماز ظهر و عصر با اندكی پارچه، نخ و سوزن كیسه ای كوچك دوخته و سكه ای را به نیت تبرك درون آن می نهند.
شاهرودی ها آن را “كیسه مراد” نامیده و به جهت بر آورده شدن حاجت آن را تا سال دیگر نزد خود نگه می دارند.
عید فطر
در آخرین روز از ماه مبارك رمضان، اهالی نقاط مختلف خود را برای فرا رسیدن عید رمضان آماده می كنند. برای این منظور غسل كرده، لباس تمیز یا نو پوشیده و به استقبال عید فطر می روند.
رؤیت هلال ماه شوال نشانی بر پایان ماه مهمانی خدا است كه این امر در گذشته توسط افراد خبره و مطلع به اطلاع مردم رسانده می شد و امروزه از طریق رسانه های جمعی اعلام می شود.
هنگام افطار آخرین شب از ماه رمضان اعضای هر خانواده بنابر قوت غالب فطریه خود را دست به دست چرخانده و آن را برای افراد مستمند كنار می گذارند.
در روستای نام نیك كالپوش به مناسبت عید فطر فردی كه به تازگی پدر شده كفش های خود را وزن نموده و همان مقدار گندم یابرنج به فقرا می دهد.
نماز عید فطر همزمان با طلوع خورشید با ذكر اللهم لبیك در نقاط شهری و روستایی بر پا می می شود.
پس از نماز مومنین با یكدیگر روبوسی كرده و قبولی طاعات یكدیگر را از باریتعالی طلب می كنند، صله رحم، زیارت اهل قبور و اماكن مقدس و دید و بازدید از جمله آداب این عید فرخنده است.
دیگر اینكه اهالی هر محل به دیدن خانواده هایی كه به تازگی عزیزی را از دست داده اند و به اصطلاح «نوعید» دارند می شتابند؛ عیادت از بیماران و بردن هدیه برای نوعروسان از دیگر آداب این روز است.
