روستای روم

روستای «روم» بزرگترین روستای بخش سده از توابع شهرستان قاین استان خراسان جنوبی است كه به دلیل احیای جاجیم بافی به قطب صنایع دستی شرق كشور تبدیل شده است. این روستا در طول جغرافیائی ۵۹ درجه و ۱۱ دقیقه شرقی و عرض ۳۳ درجه و ۲۷ دقیقه شمالی در ارتفاع ۱۷۲۰ متری از سطح دریا واقع شده است. روستای روم از شرق به كلاته بالا، از جنوب شرقی و جنوب به سده و زمانی، از غرب به آفریز و از شمال و شمال غربی به گل گنج، سراب و نارگندل محدود می گردد. روم روستایی است كه در دره ای به عرض سه چهارم مایل در كنار جاده قاین بیرجند و در فاصله ۷۴ كیلومتری بیرجند و ۴۰ كیلومتری قاین واقع شده است. كوه انجیری در ۵ كیلومتری شمال و كوه سفیدكمر در ۱۲ كیلومتری جنوب آن واقع و رود روم از كنار روستا می گذرد. این روستا كه زمانی از روستاهای پرجمعیت محسوب می شده اما با گذشت زمان و به دلیل خشكسالی و نداشتن چاه عمیق و تغییر مسیر جاده اصلی از وسط روستا باعث كوچ جوانان و بسیاری از مردم این روستا به شهرهای قاین ،مشهد، بیرجند و… شد . البته در سالهای اخیر با همت جوانان این روستا و ایجاد اشتغال باعث كند شدن مهاجرت شده است. در حال حاضر این روستا با دارا بودن چندین مرغداری و همچنین دارا بودن شركت تعاونی، شركت جاجیم بافی، بازارچه (مجاور جاده اصلی) باعث ایجاد اشتغال برای جوانان روستا شده است. میزرا خانلرخان اعتصام الملك كه در سال ۱۲۹۳ هجری قمری از این روستا گذشته در خصوص وضعیت آن زمان روستا اینگونه شرح می دهد: «سه ساعت مانده به غروب به قریه روم رسیدیم، این قریه به قدر شصت و هفتاد خانه رعیت دارد. اغلب گوسفند دارند، زراعت آنها كم است، اما خوب زراعت می كنند. رعیت خوب دارد. چند سال قبل زلزله قلعه آنها را خراب كرده، امیر قاین صد تومان از خود داده تعمیر كرده اند ولی حالا مردم در بیرون قلعه بسیار خانه ساخته اند. میان قلعه خالی است .هوای آنجا خوب سرد است. حالا كه اول جوزاست من با یك شنل معتبر كه لباس زمستانی است سرما می خورم و شب با یك لحاف نتوانستم بخوابم. (سفر نامه میرزا خانلر خان اعتصام الملك –چاپخانه فردوسی- ص۱۸۲». روستای روم در كتاب نامه هایی از قهستان اثراف هیل، ترجمه دكتر محمد حسین گنجی چنین معرفی شده است:« ساعت ۳ صبح ۱۳ سپتامبر ۱۹۱۳ مطابق با ۱۰ ذیقعده ۱۳۳۱ هجری قمری قاین را ترك كرده، پس از عبور از باغستانها در طول راه جلگه ای به ارتفاعات رسیدیم، ساعت ۸ صبح بود كه بعد از یك جاده پر پیچ وخم به قله سردی رسیدیم، و پس از آن با گرم شدن تدریجی هوا جاده سرازیری را طی كردیم تابه «روم» دهكده ای كوچك در میان تپه ها رسیدیم در طول راه از چهار پنج مزرعه كوچك عبور كردیم كه همه تلاش می كردند از چشمه های كم آب حداكثر استفاده را برای مزارع جو بعمل آودند در دامنه ها خربزه فراوان بود و قاطر چیهای من هرچه توانستند از خربزه هایی كه به هر حال هیچ یك بیشتر از یك شاهی در سر جالیز نمی ارزید خوردند در میان بوته های خربزه، چند بوته كوچك به چشم می خورد و در ورای آن روی شیبهای پوشیده از سنگهای سیاه رنگ، خار شتری بسیار روییده بود. كشاورزان روم زندگی خود را با محصولات ناچیز خویش می گذرانند و لباس خود را با بافتن پشم گله های لاغر گوسفند و بز تامین می كنند خانه هاشان از كاه گل ساخته شده بود و كف آنها گود و درهای آنها كوتاه است آنها از ما سكه های نقره و نیكل قبول نكردند و گفتند آنچه بین آنها رواج دارد، سكه های مسی است كه هر یك كمتر از یك فارزینك ارزش دارد. ظاهرا آنها سكه های كوچك را ترجیح می دادند و از اینكه ثروتشان علنی شود، پرهیز می كردند در باره حاكم منطقه خیلی با احترام صحبت می كردند و دلیل عمده وفاداری خود را در این می دانستند كه دو سال بود هیچ گونه مالیاتی از آنها اخذ نشده بود من چادر خود را در یك محوطه محصور بر پا كردم ولی در ساعت ۲ بعد از نصف شب راه افتادیم و مجددا از جاده كوهستانی كه سر بالاییهای كم و سرازیریهای درازتری داشت، گذشتیم تا این كه كوهها را پشت سر گذاشته و در جلگه بازی وارد سده شدیم كه دهكده ای پر جمعیت با خانه های گنبدی شكل بود وب عد از آن از یك شیب ملایم بالا رفتیم و پس از عبور از مزارع خربزه، چغندر و جو دیر كاشت (ولگار) راه خود را در میان كوهستان انبوه ادامه دادیم تا به قیبگ رسیدیم». روستای روم از پیشینه طولانی برخوردار بوده كه كثرت گورستانها، قلعه، رباط، آسیابهای بادی و آبی و بیان مورخین همه گویای چنین حقیقتی است.