فرش نایین

شهرستان نائین در حاشیه جنوبی كویر مركزی ایران و شمال باتلاق گاوخونی قرار دارد. از جنوب به شهرستان اردكان از توابع یزد، از شرق به شهرستان طبس از توابع استان خراسان و از شمال به دشت كویر و دامغان، از غرب به اردستان وزواره و از جنوب غربی به شهرستان اصفهان محدود می باشد.

سوابق تاریخی
در امر نساجی شهرت نائین در سالهای قبل به عبای بسیار ظریف آن بود كه از پشم شتر بافته می شد اما كم كم عبا بافی رونق خود را از دست داد و مردم این شهر نیز قالیبافی را جایگزین آن كردند
سیسیل ادواردز در مورد قالی نایین می گوید: چون قالیبافان به ریسیدن كلافهای ظریف برای تهیه پارچه های نازك و ریز عادت داشتند، چله های قالیچه را طوری قرار دادند كه در هر اینچ ۲۲۲۲ گره به دست آمد و به این ترتیب قالیچه هایی تهیه كردند كه از لحاظ ریزی بافت تا آن موقع در ایران نظیر نداشت. چون جنسی جدیدی بود و میزان فرآورده نیز زیاد نبود، خیلی خوب به فروش رفت
آغاز ورود و تجارت قالی نایین در تهران (پایتخت) رامی توان سال ۱۳۱۸ هجری شمسی، یعنی در سالهای آغازین جنگ دوم جهانی برشمرد. این جریان در پیشبرد هنر قالیبافی این منطقه بسیار مؤثر بودو باعث معرفی هر چه بیشتر آن گردید
ادواردز در این مورد نیز می گوید: سپس جنگ جهانی آغاز گردید و بازار تهران رونق گرفت. در آن هنگام از نظر تازه به دوران رسیده های پایتخت هیچ كالایی خیلی خوب و یا خیلی گران نبود. پس قالیچه های نائین به تهران حمل گردید و در آن جا به عنوان ریز باف ترین و یكی از بهترین قالیچه های ایران شناخته شد
توضیحات مذكور مربوط به اوضاع قالیبافی در نایین تا سال ۱۳۲۸ شمسی می باشد. اما با سپری شدن این برهه زمانی و آغاز شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جدید در جهان، بازارهای جدید و وسیع تری برای قالی نائین پدید آمد. به طوری كه نه تنها باعث گرایش هر چه بیشتر مردم نائین به سوی این حرفه گردید، بلكه سبب تمایل قالیبافان سایر نواحی كشور نیز به امر تولید فرش نائین شد
امروزه در منطقه نائین، قالیبافی جزء لاینفك زندگی مردم شده، به طوری كه تقریباً در تمامی منازل حداقل یك دار قالیبافی برپاست و بیننده تیزبین در یك نگاه جهتگیری تمامی امور ظاهری و باطنی شهر را در راستای قالیبافی می بیند. آنچنان كه نام نائین، تصویر گر شهری با كوچه و گذری پوشیده از قالی در جهان گردیده است
در حدود سال ۱۳۱۰ هجری شمسی، نشر و انتقال قالی نائین به بخشها، روستاها و شهرهای همجوار آغاز شد. بدین ترتیب در منازلی كه دار قالی برپا بود، در مقابل یكسال كار بدون مزد (به دختران طالب یادگیری كه از روستاهای اطراف مراجعه مینمودند) آموزش قالیبافی می دادند. پس از این مدت كارآموزان خود اقدام به برپایی دار قالی در منازل خویش می نمودند و ایشان نیز تحت شرایط مذكور به آموزش قالیبافی مبادرت می ورزیدند. این جریان موجب انتقال این هنر – صنعت به روستاهای اطراف و شهرهای همجوار گردید
مهمترین جهش توسعه، بخش خوربیابانك بود كه توسط فردی به نام، رحیم رنگ آمیز نائینی كه خدمتگزار اداره آموزش و پرورش نائین بود و سپس به بخش خور منتقل گردید، صورت پذیرفت
اما توسعه و گسترش فرش نائین به این جا نیز ختم نشد و به شهرها و مناطق مهم دیگر همچون: كاشمر، مشهد، آمل (مازندران)، چهار محال و بختیاری، اصفهان، فارس، زاهدان و غیره نیز راه یافت. و این در شرایطی بود كه این شهرها عمدتاً خود از مراكز قالیبافی بوده و دارای قالی بومی خاصی بودند

ساختار
فرش نائین، با كیفیتی كه در بازارهای جهانی معروف است، از آن نوع فرشهایی نیست كه استفاده از پشمهای ضخیم ایرانی در آنها امتیازی به حساب آید. پشم مصرفی در این فرشها از نوغ ظریف است و درصد بالایی از آن نوع پشمی است كه به آن كرك گفته می شود. اما آنچه می توان در مورد پشم یا كرك مورد استفاده در این فرشها گفت، آنست كه كلاً از پشم نو و خالص و از نظر ظرافت از حد استاندارد پشمهای ایرانی بالاتر است. فرش نائین از زمینه های نادر و مناسب كاربرد پشمهای ظریف غیرایرانی است
فرش نائین دارای گره فارسی و دو پود است. ساختار فرش متكی بر بافت و شرایط فنی حتی الامكان دقیق است. نقایص بافت از جمله كجی، سره، نزدن پود، دو دست شدن، چند رنگی، و غلط بافی در این فرش بسیار كم و كیفیت تولید در حد بالای استاندارد است. بدیهی است كه در اینجا هنگامی كه صحبت از فرش نائین می شود، نوعی فرش خاص مورد نظر است كه از نظر بازارهای داخلی و جهانی، به عنوان یك فرش عالی ایرانی شهرت ویژه یی دارد و به آسانی می توان دریافت كه كیفیت عالی بافت، كه متضمن ثبات رنگ، ابعاد، استحكام، دوام و همچنین صحت و دقت در نقشه است، در این شهرت بی تأثیر نبوده است
دارها عموماً چوبی است و تلاش هایی برای تعدیل آنها به دارهای فلزی صورت گرفته است. روش نصب دار و شیوه ی چله كشی و پایین كشی فرش، مشابه مراكزی نظیر اصفهان و كاشان است و افرادی خاص درانجام این كارها مهارت و تجربه دارند
فرش هایی كه درون منازل و عمدتاً به وسیله ی زنان بافته می شود، به دلیل طولانی بودن زمان بافت، فشار چندانی بر بافنده وارد نمی كند. پرداخت اولیه، ضمن بافت صورت می گیرد و پرداخت نهایی فرش هایی بالاتر از ۱۶۰ جفت (گره) با دست انجام می شود. نائین یكی ازمراكز موفق بافت فرش های بزرگ پارچه با كیفیت خوب بوده است (شاید علت این امر استاندارد بودن نسبی نقشه هاست كه باعث افزایش سرعت تولید می شود
اگر چه امروز تعداد این فرشها كم شده، ولی استفاده از دستگاههای مكانیكی پیشرفته برای شستشو، كز دادن (برای از بین بردن گره ها و پرزهای اضافی پشت فرش) و پرداخت، در مراحل تكمیل این فرش ها ضروری است. كار گاه های نائین، چه در مراحل بافت و چه در مراحل تكمیل، عموماً روشن و پر نور بوده و از نظر استاندارد مطلوب می باشند و این امر بی تردید از دلایل بالا بودن كیفیت فرش های تولیدی است
تار و پود فرشهای نائین از پنبه و پرز از ابریشم ولی تركیب پشم و ابریشم است كه معمولاً ابریشم سفید را در حاشیه نقوش فرش می بافند كه به طرح حالت برجسته می بخشد

گره

فرشهای نائین با گره سنه بافته می شوند و تعداد آنها از سیصد هزار تا یك میلیون گره در هر متر مربع تغییر می كند
قالیهایی كه برای مصرف خانواده ها به كار می رود مجموعاً ساختاری محكم و پرزهایی بلند دارد تا برای زیر پای افراد و خانواده دوام بیشتری داشته باشند و چون قالیهای نائین دارای پرزهایی كوتاهند، و اكثراً رنگهای روشن در آنها به كار رفته، برای مصرف خانواده ها كمتر مورد احتیاج است و بیشتر برای تزئین به كار می رود
خامه مورد مصرف در فرش نائین از كارخانه ی پشم هرند – شرق یزد، صنایع كرك كاشان و صنایع كاشان فراهم می آید و از نمره ۸ تا ۲۰ متریك در این فرش به كار می رود كه نمره ۲۰ آن در فرشهای ظریف نائینی مصرف می شود. نخهای مورد مصرف در چله ی فرش، از نوع چله ی موردمصرف در فرشهای اصفهان است و از اصفهان و كاشان تأمین می شود، علیرغم شهرت فرشهای ابریشم، فرش نائین بیشتر بر پنبه و پشم متكی است

طرحهای رایج
براساس شواهد موجود، اولین طرحهای قالی منطقه نائین از اصفهان و بیشتر از تهران (مركز هنرهای زیبا) به صورت مدادی تهیه شده و در نائین رنگ آمیزی می شد. البته هنر رنگ و نقطه نمودن نقشه قالی نیز توسط مردی به نام مدرسی كه از یزد به نائین آمده و در ضمن اولین عكاسی این شهر نیز بود، به نائین راه یافته است
اصلی ترین طرح های مورد استفاده در فرش نائین طرح های شناخته شده یی نظیر شاه عباسی، لچك ترنج با استفاده از تركیبات اسلیمی، ختایی و به طور كلی نقوشی است كه با سنتی ترین طرح های ایرانی بستگی دارد. استفاده ی مناسب از طرح های سنتی همراه با رنگ آمیزی خاص فرش های نایین، هویتی خاص و جهانی برای این فرش ها تأمین كرده است. از نقوش سنتی دیگری كه از آنها استفاده هایی هنرمندانه در فرش نائین شده است می توان به نقش گنبد (سقفی)، حاج خانمی، درختی، قابی، محرابی، محرمات، افشان، لچك ترنج و كتیبه یی و تاریخی اشاره كرد
با آن كه كوچكی شهر و محدودیت و سابقه ی اندك تولید، مانع از آن است كه از طراحی گسترده و طراحان صاحب نام و متعدد، نظیر آنچه در اصفهان و تبریز دیده می شود سراغ بگیریم، بایداذعان كنیم كه تولید كنندگان و طراحان فرش نایین، زیباترین و دلپذیرترین موارد استفاده و بازسازی طرح های رایج در مناطق قالی بافی دیگر را برفرش خویش نشان داده اند. با این وصف برخی زمزمه های سال های اخیر، دایر بر یكنواخت بودن فرش های نایین، تولید كنندگان این فرش را بر آن داشت كه به ایجاد برخی نوآوری ها و استفاده از نقوش متنوع تر دست بزنند، كه از جمله ی آنها، علاوه بر استفاده ی بیشتر از نقوش سنتی، بافت فرش های كناره، دایره، شش گوش، و هشت گوش است. در غالب این طرح ها، ظرافت و پركاری قلم طراحان نائینی، روح و هویت خاص فرش های نائین را تضمین كرده است
نتایج تحقیقات به عمل آمده نشان دهنده آن است كه كلیه طرحهای مورد استفاده در بیشتر مناطق قالیبافی كشور (به استثنای طرحهای خاص برخی از مناطق) در نائین مورد استفاده بوده و معرفی تمامی طرحهای به كار رفته در فرش این منطقه، نیازمند معرفی غالب طرحهای مشخص قالیهای كشور می باشد. با این وجود طرحهای قالیهای نائین عمدتاً بصورت لچك و ترنج بوده و استعمال سایر طرحها كاربرد كمتری دارد. با توجه به طرح و نقش قالی های قدیمی موجود در نائین و اظهارات صاحبنظران می توان طرحهای اصیل فرش این منطقه را چنین برشمرد: لچك و ترنج، افشان، برگردان، ابری، ماهی درهم، خشتی، شكارگاه اژدری، پنجه گرگی، حاشیه حاج احمدی، قاب قلمدون، بند اسلیم، و از دیگر طرحهای جدیدتر مورد استفاده در این منطقه می توان از: طرحهای مهندسی و گنبدی، قاب درختی، بته جقه، گل فرنگ و نقشه غلط نام برد
لكن با وجود تمامی نقوش مذكور، مهمترین و اصلی ترین طرح مورد استفاده در این شهرستان همان لچك و ترنج بوده و از تنوع بسیار بالایی برخوردار است و اصولاً فرش نائین به لچك و ترنج شناخته شده است. شاید به دلیل استفاده شدید از این قالب باشد كه قالی این منطقه به عنوان فرش زیر پایی معروف شده است. در بررسی نقوش مختلف به كار رفته در قالی نائین به نتایج زیر می رسیم

۱. تمایل شدید به سوی طبیعت و گل و گیاه

در قالی این منطقه استفاده از نقوش ختائی و شاه عباسی و گل و برگهای طبیعی به وفور دیده می شود. و این دلیل جغرافیای كویری منطقه و عدم دسترسی به چنین زیبای هایی در طبیعت اطراف باشد. چنانكه در تاریخ و هنر جهان نیز شاهدیم كه بشر آنچه را كه در آرزوی آن است در قالب هنر وارد محیط زندگی خود می نماید
موضوع مستتر در سراسر آنها مفهوم دیرینه باروری است، و همه عناصر از وفور بازتاب طبیعت و یك باروری حكایت می كنند كه در باغ سر سبز، یا در باغ بهشت ممكن است یافت شود. این همان چیزی است كه سرزمین نیمه خشك ایران در آرزوی آن بسر می برد. اگر چه بندرت به آن دست می یابد. چنین نمادی در یك شهر كویری مانند نائین، كه در سر حد بقاء وتهدید حرارت صحرایی داغ و بی حاصل بوده است، معنایی بس گیرا بخود می گیرد

۲. عدم تمایل به شمایلگری

یكی از مشخصات اساسی نقوش قالی نائین عدم تمایل آن به سوی شمالیگری است. در نمونه های بسیار نادری نیز كه هم اكنون دیده میشود، ضعف شدید در كار تمام شده، موجب عدم تمایل به ادامه این كار شده و این در شرایطی است كه درمناطق همجوار این منطقه، مراكز چهره بافی چون اصفهان وجود دارد. در پاسخ دلیل این مطلب به نتایج زیر دست یافته ایم

۱. ۲) وجود محدودیت شدید رنگی در رنگ بندی قالی نائین: بافت چهره نیاز به تنوع رنگی بسیار بالا و حساسی دارد و این در شرایطی است كه تركیب رنگ قالی نائین از مدویت خاصی برخوردار است
۲. ۲) عدم توانایی تكنیك بافت منطقه: تنها گره مورد استفاده در این منطقه نامتقارن، آنهم عمدتاً بصورت جفتی بافی است، در صورتیكه می دانیم برای بافت چهره نیاز به استفاده از چندین نوع گره و تكنیك مختلف بافت جدید ایجاد ظرافتهای موجود در فرم و رنگ چهره می باشد
۳. ۲) عدم وجود برنامه و یا آموزشهای لازم جهت ارتقاء سطح دانش بافندگان در زمینه تكنیكهای مختلف بافت: امروزه نیز چون گذشته در نائین بافندگان تنها آموزش نحوه بافت از استادكاران و بدون هیچ نوع دخل و تصرفی آنرا به كار می گیرند
۴. ۲) عدم نظارت طراحان بر روند بافت: در نائین غالباً طراحان پس از طراحی هیچ نوع نظارتی برروند جریان بافت نداشته و عملاً ارتباطی بین اساتید طراح و بافنده وجود ندارد و این نكته با توجه به عدم آشنایی بافندگان با فرم و رنگ صحیح نقوش حساسی چون چهره، سبب بروز مشكلات عمده ای می گردد
۵. ۲) نگرش اقتصادی صرف، نسبت به مسئله قالی در فرهنگ نائینی: بدین معنا كه در این شهرستان عدم وجود زمینه های صنعتی، كشاورزی و دامپروری در سطح وسیع، سبب اتكاء اقتصاد منطقه بر هنر، صنعت قالی شده است و در چنین شرایطی تنها با وجود بازار فروش و ارزش افزوده به میزان لازم، دیگر نیازی به ایجاد تحول درنقوش و سایر مراحل تولید ضروری به نظر نمی رسد

رنگبندی
با وجود شاخص بودن طرح فرشهای نائین، اگر هویت واقعی این فرش را از آن رنگ آمیزی آن ندانیم، نقض غرض كرده اییم. این نوع رنگ آمیزی كه عموماً به مدد قابلیت رنگ های طبیعی و گیاهی و به دست رنكرزان ماهر نائینی بر این فرش حاصل می شود، كاملاً از رنگ آمیزی فرش های سایر نقاط ایران، به خصوص فرش های رنگین عشایری و روستایی و نقوش پر و رنگ آمیزی متراكم فرش های تبریز و حتی اصفهان قابل تشخیص است
مشخصه های رنگ آمیزی فرش های نائین، كه قسمت عمده شهرت خود را مدیون آن است، زمینه ی رنگی از نوع روشن و مات است كه همراه با طرافت و دقت در بافت به نقوش متراكم و پر از پیچش سنتی، آرامشی شگفت انگیز می دهد. اگر این كیفیت را یكی از دلایل اصلی نفوذ فرش نائین در بازارهای جهان بدانیم، شاید تعبیر روان شناسانه ی این امر آن باشد كه رنگ های زیبا و آرامش بخش و رؤیا گونه ی فرش نائین به نوعی در تعدیل هیجان های فرساینده ی زندگی امروز مؤثر است
با توجه به این كه فرش نائین فاقد قدمت، یا حداقل مدارك مستندی است كه دلایل این گونه رنگ آمیزی را توجیه كند، می توان این كیفیت را مدیون آرامش حسزت انگیزی دانست كه در فضای این شهر كوچك احساس می شود

رنگرزی
فرش نائین از درخشان ترین مظاهر كاربرد رنك های طبیعی و سنتی است و سهم بزرگی از شهرت خویش را مدیون این كیفیت است. با وجود این، باید اذعان كنیم كه این فرش نیز، به دلایلی كه دستاویز بسیاری از رنگرزان ناگزیر یا بی اطلاع است، در كارگاه ها و پاتیل های رنگرزی خویش را بروی انواع رنگ های شناخته و ناشناخته ی صنعتی گشوده است
شیوه ی رنگرزی با رنگ های طبیعی و سنتی با جزیی اختلاف، مشابه سایر مراكز قالیبافی است، كه رنگرزی های سنتی دارند و با وجود برخی رنگ های شیمیایی كه به صورت كمكی مصرف می شود، هنوز رنگ های طبیعی در منطقه غالب است. تعداد رنگ های مورد مصرف در فرش ۱۱ رنگ اصلی و ۴ رنگ فرعی، به شرح زیر است

رنگ های اصلی
كرم یا نخودی، خاكی باز، خاكی سیر، قهوه یی، عنابی، نیلی (سرمه یی)، لاجوردی، آبی سیر، آبی باز (آسمانی)، لاكی، فیلی – موشی
رنگ های فرعی
یشمی، ماشی، سبز، مسی – صورتی
مواد اصلی طبیعی برای به دست آوردن رنگ، پوست انار، پوست گردو، روناس، اسپرك، برگ مو، قرمز دانه است و معمولاً رنگ نیل كه صنعتی است برای رنگ های آبی و لاجوردی مصرف می شود. برای رنگ زرد از اسپرك و برای رنگ های سبز از اسپرك و نیل استفاده می شود. رنگ فیلی از پوست انار به دست می آید و رنگ نارنجی از تركیب اسپرك با روناس حاصل می شود
رنگ قرمز دانه در گذشته كاربری بسیار زیادی در فرش نائین داشته است و اكنون نیز تا حدودی، از آن به علت شهرتی كه داشته استفاده می كنند. ماده ی كمكی در رنگرزی خامه های فرش، اسید استیك است (در گذشته از پوست لیمو، لیمو عمانی، و قره قوروت استفاده می شده است). زاج سفید برای دندانه به كار می رود. به علت گرانی و كمبود قرمز دانه، استفاده از نگ های شیمیایی به صورت كمكی یا اصلی، برای به دست آوردن رنگ لاكی رایج شده است، و دور از منطق نمی نماید كه این زمان گرایش رنگ های شفاف و یاقوتی حاصل از قرمز دانه ی استفاده شده در فرش های گذشته ی نائین را به طرف قرمز قهوه یی، ناشی از این امر بدانیم

شیوه كاربرد رنگها در تركیب رنگی قالی نائین
بژ (خاكی) سیر
عمدتاً در بندها ونقوش و در نقشه های غلط به عنوان زمینه
بژ (خاكی) روشن
عمدتاً در حاشیه و بندها
كرم (نخودی)
زمینه قالی و بندها
آبی روشن

نقوش
آبی سیر.نقوش و زمینه قالی
سرمه ای
بندها و زمینه قالی
قهوه ای
بندها و نقوش
فیلی & طوسی
بندها و نقوش
عنابی
بندها و نقوش
لاكی
زمینه قالی
یشمی
در نائین برخلاف بسیاری از مناطق دیگر كشور، قالی از ابعاد خاصی تبعیت ننموده و قالی این منطقه در اندازه های بسیار متنوعی تولید می گردد
چنانكه ملاحظه می گردد ابعاد در قالی نائین تابع هیچ اصل ثابتی نیست و این مهم یكی از خصوصیات فرش این منطقه است
با توجه به توضیحات مذكور تعیین رجشماری خاص جهت ابعادی معین (در قالی نائین) توسط طراح و بر روی نقشه غیر ممكن بوده و طراحان تنها براساس تهداد گره مورد نظر در عرض و طول قالی، ابعاد نقشه را تعیین می نمایند و حال تولید كننده می تواند نقشه مذكور را براساس تقسیم بندیهای خاص خویش بر روی چله مورد نظر: ۴لا، ۶لا و با ۹ لا پیاده نماید. بدین ترتیب طبق نقشه ای واحد محصولاتی با ابعاد و رجشمار و انواع گوناگون تولید می گردد و همچنین در هر یك از این انواع چله ها نیز با تغییر میزان تراكم تارها طبق سلیقه شخصی، می تواند با نقشه ای ثابت و یك نوع چله، قالیهایی با ابعاد و تراكم (رجشمار) متفاوت تولید نماید

ابعاد متداول فرش نائین
۹۰ × ۶۰
۱۲۰ × ۹۰
۱۸۰ ×۱۲۰
۲۰۰ ×۱۲۰
۲۰۰ × ۱۳۰
۲۱۰ ×۱۳۰
۲۳۰×۱۵۰
۲۸۰×۱۷۰
۲۸۰×۱۸۰
۳۰۰×۲۰۰
۳۳۰×۲۲۰
۴۰۰×۳۰۰
۴۳۰×۳۰۰
۱۰۰۰×۶۰۰

توزیع جعرافیایی
امروزه در بخشها و دهات حومه نائین از جمله تودشك كه فرشهای مرغوبی در آن بافته می شود، دربرخی دیگر از بخشهای استان اصفهان از جمله اردستان و بیابانك و حتی مناطقی دورتر مانند طبس (استان خراسان) و قزوین فرشهایی با متابعت از طرح و تكنیك بافت نائین تولید و به بازارهای منتظر و مشتاق عرضه می شود
آنچه در روستاهای جنوبی و شرقی و شمالی نائین بافته می شود دقیقاً در گستره نفوذ فرهنگی فرش نائین است. هنگامی كه این فرش از «خور» به سوی طبس و كاشمر و سبزوار حركت می كند به نوعی رفته رفته از كیفیت تهی می شود
در بافرون، جشوقان، تودشك زفره (در روستای مارشینان) و جندق فرشهایی مرغوب و با كیفیت عالی بافته می شود. اما در مناطق خور، اردیب، گرمه و مهرجان فرشها كیفیت نازتری می یابند. در مسیر خور به طبس نیز كیفیت فرش به علت استفاده از پشمها و رنگهای نا مرغوب و جفتی بافی پایین آمده است
در روستای فرخی نیز فرشبافی رواج دارد كه قالیبافی آنها در حد متوسط است. اردیب و عروسان نیز قالیبافی متوسطی دارند ولی بهترین فرش منطقه از آن جندق است كه در آنجا فرش ابریشمی نیز بافته می شود
روستاهای اطراف نائین در مسیر نطنز، نظیر جشوقان چو، (گش كو، جوشقان كوچك)، رحیم آباد، ورزنه، حزن آباد، اوشن بادافشان، میلاجرد، كوشكویه سگزی ومزرعه شور عموماً قالیبافی وجود دارد
به موازات حركت از طرف روستاهای خور در مسیر بیاذه، فقر طبیعی منطقه همراه با عوامل فرهنگی بر كیفیت بافت قالی اثر می گذارد كه از آن نمونه می توان به پشم های نامرغوب و جفتی بافی اشاره كرد
در منطقه تودشك، رنگرزی نیز رواج دارد، البته در سالهای اخیر استفاده از رنگهای شیمیایی همراه با قرمز دانه نیز در این مناطق رواج یافته است، كه این امر می تواند یكی از دلایل گریش رنگهای شفاف و یاقوتی به دست آمده از قرمز دانه به سمت رنگ قهوه ای باشد

وضعیت فعلی
در حال حاضر متأسفانه در سراسر ایران، قالی به سبك نائین تولید می شود. در نتیجه بررسیهای به عمل آمده، در زمینه علل این گستردگی به نتایج زیر رسیدیم
تولید كنندگان نائینی: بدین معنا كه به دلیل بالا بودن هزینه تولید در نائین (دستمزد بافندگان) تولید كنندگان نائینی برای به دست آوردن نیروهای كار ارزان قیمت، به سایر نقاط كشور مراجعه نموده و ضمن آموزش شیوه نائینی به آنان با صرف هزینه تمام شده، كمتر به ارزش افزوده بیشتری دست می یابند. این مسئله سبب آشنایی سایر مناطق كشور با شیوه قالیبافی نائینی و در نهایت تولید آن در این مناطق شده است
محدودیت رنگ قالی نائین: به دلیل محدودیت رنگ قالی نائین، بافت آن نیاز به دقت زیادی (جهت تشخیص رنگها) ندارد و بافندگان مبتدی نیز دارای توان اجرای رنگبندی آن هستند
به كارگیری قالیهای معمول و آشنا در نقوش قالی نائین: آشنایی نسبی سراسر كشور با نقوش معمول (با حساسیت بسیار كم) در قالی نائین سبب تسهیل در اجرای آن گردیده است
ارزش افزوده: ارش افزوده قالی نائین نسبت به تولیدات سایر مناطق با شرایط یكسان، از میزان بالاتری برخوردار است و همین مسئله سبب گرایش نواحی دیگر به تولید این نوع از محصول گردیده است
بازار فروش: در دسته بندی قالی نواحی مختلف ایران براساس میزان بازار فروش، قالی نائین (بخصوص در گذشته) از جایگاه خاصی برخوردار بوده و در نخستین ردیف های آن قرار می گیرد.
گستردگی بیش از پیش فرش نائین سبب ایجاد شرایط و مشكلاتی در زمینه قالیبافی در سطح منطقه و كشور گردیده است، كه عبارتند از
۱- عرضه بیش از تقاضا: در نتیجه تولید انبوه قالی به سبك نائین در سطح كشور، میزان عرضه این كالا بیش از میزان تقاضا شده و این امر سبب ایجاد مشكلاتی شده است كه عبارتند از
نزول قیمت محصولات: طبق اصول اقتصادی چنانچه عرضه یك كالا بیش از میزان تقاضا برای آن باشد، قیمت كالای مورد نظر كاهش یافته و این در شرایطی است كه نرخ تمام شده محصول ثابت و چه بسا در بسیاری از موارد سیر صعودی داشته است
از دست دادن بازارها: در نتیجه افزایش میزان عرضه و تكرار بیش از حد آن رغبت و تمایل خریداران محصول كاهش یافته و در نتیجه منجر به از دست دادن بازارها می گردد
۲- عدم توانایی تولید قالی اصیل نائین در سایر نقاط كشور: شرایط جغرافیایی منطقه نائین شامل آب و هوا، میزان رطوبت موجود در هوا، تركیب شیمیایی آب وحتی پوشش گیاهی و جانوری منطقه، سبب ایجاد كیفیت خاصی در قالی نائین شده كه دستیابی به این كیفیت در سایر مناطق جغرفیایی با توجه به تغییر شرایط مذكور غیر ممكن گردیده است
۳-نزول كیفیت محصولات: با بالا رفتن سطح كمی تولیدی محصول و عدم حضور كارشناسان تعیین كیفیت و مرغوبیت محصولات (در داخل و خارج از كشور) و عدم آشنایی خریداران با نحوه تشخیص مرغوبیت محصول و نیز با توجه به این نكته كه تولید محصول مرغوب نیاز به هزینه اولیه و زمان بیشتر و در نتیجه قیمت تمام شده بالاتری دارد، سبب شده تا تولید كنندگان (با توجه به عدم وجود تفاوت قابل توجه در نرخ فروش) تمایلی به تولید محصول مرغوب (فرش اصیل نائین) نداشته باشند. و تمامی این مسائل در نهایت منجر به نزول كیفیت قالی نائین گردد.